Wăl ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông mâo ênhă 4.760 km2, dôk hlăm 6 kdriêk, ƀuôn prŏng mơ̆ng čar. Tinei mâo lu êlan ƀăng kơưp čư̆ pui prŏng êdi krĭng Ngŏ Dhŭng Asi, mâo gru anak mnuih ênuk đưm êlâo hin snăk ƀuh hlăm dŭm ƀăng kơưp čư̆ pui mkăn tar rŏng lăn. Anei jing krĭng mâo lu knhuah dhar kreh hŏng êbeh 40 djuê ana, sa kdrêč hlăm “Wăl anôk dhar kreh čing čhar Lăn dap kngư – Knhuah gru dhar kreh amâo êdah klă bi ala kơ anak mnuih tar rŏng lăn”. Dŭm anôk kriê pioh lăn dliê Nâm Nung, Đang dliê knŭk kna mkuôm Tà Đùng, dliê hrông ti Drai Săp mâo lu boh tŭ yuôm, klei lu jơr mnơ̆ng dhơ̆ng mbĭt hŏng lăn mnga êa mơak jăk siam…

Grăp hruê kăm atăt ba 2 – 3 êpul tue hiu čhưn truh ti Krông Knô – krĭng phŭn mơ̆ng Wăl ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông, Lý Mai Lu, khua anôk hiu čhưn ênguê homestay Tơ̆ng Jŭ (čar Dak Lak) mơak yăl dliê: Krĭng lăn anei jak iêu lu êdi phung tuê hiu čhưn hlăm lehanăn êngao ala čar nao čhưn dlăng.

 “Kâo atăt ba leh dŭm êpul hriê čhưn ti Krông Knô anei, kâo pô kăn hdơr mơh. Tal êlâo jing klei hiu mnei hlăm dliê, amâo djŏ nao mnei hlăm êa, hlăm drai êa ôh ƀiădah gru hmô anei brei kơ mnuih tui ksiêm kơ lăn dliê, êbat jơ̆ng gŭ êyui kyâo dliê, hmư̆ ênai êa đoh. Tal dua jing nao dlăng ƀăng kơưp čư̆ pui, mnuih khua thŭn êdi nao hiu mâo 76 thŭn, ƀiă thŭn hĭn mâo 2 thŭn, diñu nao mŭt dlăng hlăm lam ƀăng kơưp C3 lehanăn C6”.

Dŭm klei tui ksiêm ti Wăl ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông mjing leh gru kruăk prŏng êdi hŏng pô mă bruă ksiêm duah Phạm Thị Trầm, Knơ̆ng bruă ksiêm duah mnơ̆ng dhơ̆ng hlăm lăn – Anôk bruă kreh knhâo yang ƀuôn Việt Nam:

 “Klei găl hdră hiu čhưn ênguê prŏng êdi, mâo hdră hiu čhưn huĭ hyưt, mŭt hlăm ƀăng kơưp, nao dlăng kdrăn lŏ, boh nik hiu čhưn dlăng dhar kreh. Mbĭt anăn mâo lu hdră ngă lŏ hma dưi mkăp kơ tuê nao dlăng. Kâo pô mâo lu blư̆ nao ti Krông Knô, snăn kâo kreh blei braih ba wĭt ti Hà Nội, kâo ƀuh jăk êdi.

 Klei hơưi êdi mơ̆ng phung tuê hiu čhưn ênguê truh ti Wăl ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông jing anôk anei amâo mâo hdră brei kơ phung tuê dôk sui hruê. Lê Văn Hà, Knơ̆ng bruă ksiêm duah klei thâo săng kơ lăn – Anôk bruă kreh knhâo yang ƀuôn Việt Nam lač klă, kƀah anôk đih đăm, ka mâo anôk čhĭ mnơ̆ng jăk mơ̆ng alŭ wăl, anôk bruă nah gŭ dôk kƀah, hdră hiu čhưn ênguê ti Krông Knô, Dak Nông ăt ka mâo klei duh lu ôh. Alŭ wăl brei mâo hdră mtrŭn čiăng bi hgŭm dŭm gŏ sang, êpul bruă lehanăn anôk bruă duh mkra, mđĭ lar klei găl mâo mơ̆ng Wăl ƀăng kơưp čư̆ pui kơ tar rŏng lăn anei, mkra dŭm hdră hiu čhưn ênguê jăk hĭn.

 “Ti Krông Knô kâo ƀuh gŏ sang lông ngă bruă hjan đuič. Tal dua jing êpul hgŭm bruă ka dưi ngă ôh, tal 3 yuôm bhăn hĭn jing anôk bruă duh mkra ka mâo mơh. Ară anei čiăng dưi ngă hdră hiu čhưn ênguê brei mâo klei bi hgŭm kjăp mơ̆ng êpul anei”.

Nguyễn Xuân Danh, Kơiăng khua Anôk bruă sang čư̆ êa kdriêk Krông Knô brei thâo, hiu čhưn ti krĭng phŭn Wăl ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông ăt dôk guôn hdră ba yua. Ară anei, dŭm klei kpăk djŏ tuôm kơ hdră čuăl mkă, truh kơ lăn dliê dưi ruh mtlaih, alŭ wăl dôk ƀrư̆ ƀrư̆ mkra dŭm hdră êlan hiu čhưn ênguê, dôk čiăng mâo klei hgŭm bruă kjăp mơ̆ng anôk bruă duh mkra.

 “Hmei mâo braih ƀuôn Čuah, boh ƀơr čư̆ pui, dŭm mta boh kroh Krông Knô, sâm cau… jing dŭm mta bruă hmei dôk ngă. Sa mta mkăn jing ba yua êjai dŭm ƀăng kơưp ngă bruă hiu čhưn ênguê snăn kdriêk ăt dôk akâo klei ktrâo lač mơ̆ng Knơ̆ng bruă Dhar kreh, mjuăt ktang asei mlei lehanăn hiu čhưn ênguê.

Kƀah mnuih mă bruă lehanăn huĭ srăng ngă soh hŏng dŭm klei kčah mtrŭn kriê dlăng wăl ƀăng kơưp čư̆ pui jing klei gun kpăk ngă kơ dŭm alŭ wăl ti Dak Nông ka dưi mđĭ lar klei găl mơ̆ng anăn knăl Wăl anôk mta lăn ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông. Kơ klei anei, Kơiăng nai prŏng, nai prĭn Trần Tân Văn, khua anôk bruă đru kčĕ hlăm Wăl ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO brei thâo:

 “Čuăl krĭng dŭm knhuah gru čiăng kơ drei kriê pioh lehanăn mđĭ kyar hdră hiu čhưn ênguê, bi dŭm ênhă mkăn drei dưi mđĭ kyar bruă duh mkra jăk hŏng wăl hdĭp mda, hŏng êpul êya. Leh anăn dŭm hdră mđĭ kyar bruă duh mkra – ala ƀuôn mơ̆ng kdriêk snăn brei mguôp hŏng wăl ƀăng kơưp čư̆ pui anei”.

 Tôn Thị Ngọc Hạnh, Kơiăng khua Anôk bruă sang čư̆ êa čar Dak Nông brei thâo, čar mâo leh hdră mtrŭn đru kơ dŭm gŏ sang, êpul êya mnuih djuê ƀiă kriê pioh kjăp knhuah dhar kreh djuê ana, mkŏ mjing gru hmô homestay. Dŭm hdră mtrŭn jăk găl, jak iêu leh klei duh bi liê. Čar mkŏ mjing leh hla pŏk web hiu čhưn ênguê mrô, êlan đĭng blŭ atăt tuê hiu čhưn tui ksiêm Wăl ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông, mâo pô kăp hlak mblang. Tôn Thị Ngọc Hạnh, lŏ brei thâo:

 “Klei yăl dliê jăk êdi siă suôr hŏng wăl anôk mta lăn ƀăng kơưp anei, gơ̆ hluê hŏng 3 tuôr hiu čhưn anăn jing: Klei yăl dliê kơ pui lehanăn Êa, Ênhiang mmuñ hrăm mbĭt hŏng ai angĭn mrâo, Ênai kwang mơ̆ng boh lăn; lehanăn grăp tuôr hiu čhưn gơ̆ siă suôr hŏng sa anôk tui ksiêm klă klơ̆ng. Hmei dôk mâo sa ngăn dưn yuôm bhăn êdi, dưi ƀuh ti anăp ală mta lehanăn mâo boh tŭ yuôm knhuah dhar kreh čiăng mkăp kơ hdră hiu čhưn. Hmei dôk iêu mthưr hdră duh bi liê, mâo klei dưi čiăng dưi mđĭ kyar hdră hiu čhưn ênguê tinei”.

Wăl anôk mta lăn ƀăng kơưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông jing anôk bi mklin dŭm boh tŭ yuôm êdah êdi kơ mta lăn, ƀăng kơưp, mnơ̆ng đưm đă lă êlâo, dhar kreh lehanăn klei lu jơr, klei mdê hjăn ti krĭng anei. Čang hmăng dŭm knhuah gru anei srăng dưi mđĭ lar, čiăng kơ Dak Nông kpưn đĭ kjăp hĭn, gĭr jing čar đĭ kyar hlăm thŭn 2030 mơ̆ng krĭng Lăn dap kngư msĕ si mta kñăm Hdră mtrŭn Klei bi kƀĭn bruă Đảng čar Dak Nông gưl XII./.