VOV4.Êđê - Klei kha\p mâo lu klei bi êdah mdê mdê lehana\n kha\ng mguôp sia\ suôr ho\ng du\m mnơ\ng bi êdah ênưih sna\k dưi thâo kral. Kyua ana\n, kno\ng [uh rup kboh, mnga hồng, krah… drei m^n mtam yơh kơ klei bi kha\p. {ia\dah a\t mâo mơh mnơ\ng bi êdah kơ klei kha\p bo\ ho\ng klei ja\k siam lehana\n mdê êdi. Sa hla\m du\m mta mnơ\ng ana\n hmei ]ia\ng hưn mthâo kơ [^ng ga\p drei jing Djuh – Mnơ\ng yuôm bi êdah klei kha\p mơ\ng du\m ]ô mniê êra Jeh – Tiêng.

Tuê êlan Hồ Chí Minh hriê kơ kwar Dhu\ng nao kơ kwar Dưr kdrê] găn 2 kdriêk Ngọc Hồi, Đăk Glei, ]ar Kon Tum, mnuih mgê] srăng [uh mtam ti djiêu sang krum mơ\ng mnuih Jeh Triêng mâo du\m kpiêt djuh dưi dăp khuăt mluăt.

 Mdê ho\ng du\m mta mnơ\ng hlăm sang jing ngăn do\ mb^t mơ\ng go\ sang, Pô kpiêt djuh ana\n jing do\ hjăn mơ\ng anak mniê. Kyua dah kno\ng hiu dar 1 blư\ ju\m [uôn, mâo yap du\m kpiêt djuh, sơnăn dưi thâo mâo du\m ]ô mniê êra hlăk thu\n dơ\ng dôk ung.

Ho\ng phung mniê êra Jeh Triêng hruê đ^ êmuh kơ sang ung, prăk, mah dưi k[ah, bi djuh amâo dưi k[ah ôh. Khua mduôn A Chơn, [uôn Đăk Ung, să Đăk Nhoong, kdriêk Đăk Glei tla hơ\k m’ak, djuh ana\n jing djuh pioh dôk ung, djuh bi m]uôp. Anei jing mta phu\n ya ngă mniê êra Jeh Triêng dlăng kơ djuh jing mnơ\ng yuôm bhăn mơ\ng klei bi khăp:

“Yan adiê dliê anei ê-ăt sơnăk, mâo pui gơ\ mđao. Gui djuh, knă êsei, tu\k djam dliê. Djuh ăt mse\ ho\ng mdiê braih. Mâo pui sơnăn kơh dưi hd^p”.

Êlâo dih hlăk dliê adôk lu, bruă uă druôm djuh ka mâo klei bi hnơ\ng ôh kyua klei kriê dlăng dliê, klei hro\ng ruah kno\ng sa ana\n mơ\ng phung mniê êra Jeh Triêng ana\n jing ana dẻ. Djuh dẻ khăng sơnăk, [ia\dah arua\t `u kpă, êlưih blah leh ana\n s^t răm pui trơ\ng jăk leh ana\n hdăng amâo mâo m]ah ôh. S^t truh thu\n dơ\ng dôk ung, bi m^n mtam kơ klei bi khăp ]ia\ng êkai mniê, truh kơ klei yâo m’ak go\ sang, sơnăn bruă tal êlâo mniê êra Jeh Triêng bi ngă he\ ana\n jing nao hlăm dliê mă djuh. }ia\ng mâo djuh bi m]uôp mniê êra bi hgao du\m klei dleh êmăn, ktuh êyuh ai tiê, klei khăp ]ia\ng dưi mâo he\ djuh, 1 mta mnơ\ng h’a^ mang, je\ giăm ho\ng klei hd^p mda aguah tlam jing gru knăl, jing mnơ\ng yuôm bhăn mơ\ng klei bi khăp ]ia\ng. Dôk ti djiêu kpiêt djuh bi m]uôp dlông h^n kơ ana mtei ti djiêu ana\n, Y Nhớ thu\n anei 24 thu\n la] sơnei:

“Mniê êra Jeh Triêng mơ\ng 15 thu\n bi thâo nao koh djuh. Koh [ia\ êdi mơ\ng 400 – 500 ]a\p ]ia\ng bi êdah klei thâo mbruă mơ\ng mniê êra Jeh Triêng. Bi mâo klei suaih pral, bi mâo klei thâo mbruă mơ\ng mniê êra Jeh Triêng sơnăn kơh mâo koh lu djuh”.

Bruă koh djuh bi m]uôp mơ\ng phung mniê êra Jeh Triêng mko\ mjing hlăm lu hruê, lu mlan, đađa truh kơ du\m thu\n. Kpiêt djuh ktang pro\ng, koh bi knar, bi kdrê] dưi blah thâo mbruă jing djuh răm man dưn h^n mơh bi êdah mniê êra ana\n mâo klei suaih pral, mbruă kiê kngan, kreh kriăng, khăp kơ klei ngă bruă. Phung êkei êdam dlăng kơ kpiêt djuh ana\n srăng mâo klei khăp ]ia\ng kơ pô ana\n.

Bi dôk du\m thu\n, ara\ anei mâo 2 ]ô anak leh, [ia\dah ayo\ng A Kham , [uôn Dục Nhầy 2, să Đăk Dục, kdriêk Ngọc Hồi ăt hdơr w^t hruê bi kuôl, mo# mrâo leh ana\n [^ng găp gui 100 ]a\p djuh ba nao kơ sang êkei. A Kham hưn ktưn kơ mo# pô:

“{uh mâo kpiêt djuh pro\ng mse\ sơnăn kâo hưn ktưn êdi kơ mo# pô. Kyua [uh mo# mâo klei suaih pral. Tal 2 jing thâo mbruă, kreh kriăng. Kâo hưn ktưn êdi kơ mo# pô kreh kriăng, thâo mbruă”.

Klei hd^p mda mnuih Jeh Triêng hruê anei amâo đei lo\ ba yua lu ôh djuh. Du\m mlam adiê ê-ăt mâo leh abăn mđao, buk. Bruă tu\k knă êsei djam êngao kơ djuh ăt ba yua pui yua, pui gas bi hrô, [ia\dah knhuah bhiăn prăp êmiêt djuh bi m]uôp ăt jing bruă amâo dưi lăm lui ôh ho\ng mniê êra Jeh Triêng.

Klei jăk j^n ana\n jing knhuah bhiăn siam ê[a\t anei mâo du\m ]ô mnuih kriê pioh, jao klei dưi ]o\ng mkra mlih ]ia\ng bi djo\ guôp ho\ng klei hd^p mda ênuk mrâo mrang lehana\n djo\ ho\ng hdră bhiăn knu\k kna hlăk ba yua ara\ anei. Amai Y Châu ti [uôn Đăk Bla, să Đăk Dục, kdriêk Ngọc Hồi jing 1 hlăm du\m ]ô mniê êra ba ana\p ba yua djuh ana kđu] bi hrô kơ djuh ana dẻ ngă klei bi m]uôp, đăo knang brei thâo, ba yua djuh ana kđu] ngă djuh bi m]uôp mâo klei găl êlưih mđ^ kyar bruă duh go\ êsei pô êjai:

“Ara\ anei hmei ba yua djuh ana kđu] tlaih nao mă hlăm dliê. Ba yua djuh ana kđu] ]ia\ng klei bi m]uôp dul [ia\ klei dleh êmăn. Leh ana\n dưi mđ^ kyar bruă duh mkra go\ êsei”.

Amâo djo\ kno\ng dlăng jing mnơ\ng yuôm bhăn mơ\ng klei bi khăp êkei mniê, djuh bi m]uôp mơ\ng phung mniê êra Jeh Triêng lo\ jing gru kruăk knăl mơ\ng ai tiê thâo khăp ]ia\ng. Hlăm hruê bi kuôl, mniê dôk ung leh ana\n [^ng găp gui djuh nao ba kơ sang am^ ama ayo\ng adei t^ng kơ ung. Pô tu\ mă djuh mpu\ mđ^ kơ mta mnơ\ng myơr anei leh ana\n kno\ng ba yua hlăm klei hơ\k m’ak mơ\ng go\ êsei.

Hruê anei bi hrô kơ klei ba yua djuh mă mơ\ng dliê kmrơ\ng, phung mniê êra Jeh Triêng lo\ ba yua djuh mơ\ng dliê pla leh ana\n djuh mơ\ng ana kđu] leh alôk mă ]h^ he\ hmôk gơ\. Bruă mă djuh jing bruă ngă hjăn mơ\ng mniê êra ktro\ êdi, sơnăn ara\ anei mâo klei đru mơ\ng mnuih hlăm găp djuê leh ana\n [^ng găp. Ênoh djuh mơ\ng du\m êtuh ]a\p ara\ anei hro\ tru\n leh mơh. Ho\ng klei thâo săng, blu\ tlao nao hriê dhar kreh mơ\ng du\m ênuk gưl lo\ ]uê, sơnăn djuh bi m]uôp – mnơ\ng yuôm bhăn klei khăp ]ia\ng hlăm lo\ dơ\ng mâo phung mniê êra Jeh Triêng kriê pioh hlăm klei hd^p mda aguah tlam.

                        H’Mrư pô ]ih hlo\ng răk