VOV4.Êđê - Knhal jih mlan 9 thu\n 2018, kdriêk {uôn Đon, ]ar Daklak ]ih yap mâo mnuih rua\ m[le\ sruê tal êlâo ti sa\ Êa Wer, pô rua\ anei jing sa ]ô êkei 24 thu\n. Leh 2 mlan, ênoh mnuih rua\ m[le\ sruê đ^ pral ti 7/7 sa\ mơ\ng kdriêk ho\ng 70 ]ô mnuih đing mâo klei rua\, hla\m ana\n mâo 25 ]ô dưi bi mkla\ djo\ kman klei rua\ m[le\ sruê. Hluê si klei ksiêm dla\ng mơ\ng anôk brua\ mdrao mgu\n, jih mnuih rua\ m[le\ sruê anei ka tuôm tlo\ vaccine mgang klei rua\ ôh amâo dah tlo\ amâo dja\p hnơ\ng k]ah. Anei jing sa hla\m du\m mta phu\n nga\ kơ klei rua\ m[le\ sruê bluh mâo ti alu\ wa\l kdriêk {uôn Đon lehana\n hu^ sra\ng tưp lar truh kơ alu\ wa\l mka\n.

Hluê si klei hâo hưn mơ\ng Anôk bruă răng mgang klei ruă ]ar Dak Lak, ara\ anei kluôm ]ar mâo 28 ]ô mnuih êngoh m[le\ sơruê, sơnăn kdriêk {uôn Đôn mâo 25 ]ô mnuih. Klei ruă mâo lu hlăm phung hđeh mơ\ng 9 mlan truh gu\ 5 thu\n. Hlăm ana\n, alu\ wa\l mâo lu mnuih djo\ klei ruă h^n êdi jing să Êa Wer ho\ng 12 ]ô mnuih. Anei ăt jing alu\ wa\l ]ih yap mâo ênoh mnuih êngoh m[le\ sơruê tal êlâo hlăm kdriêk. Hlăm 25 ]ô mnuih êngoh m[le\ sơruê, mâo 3 ]ô mnuih ka djăp thu\n ]ia\ng tlo\ vắc xin răng mgang klei ruă m[le\ sơruê (hđeh gu\ 9 mlan), ênoh adôk jing amâo mâo tlo\ ôh mta vac xin anei.

Amuôn H’Nga Niê Kđăm 3 thu\n ti să Êa Wer djo\ klei ruă m[le\ sơruê leh ana\n mdei sang hră du\m hruê ]ia\ng mdrao klei ruă ti Sang êa drao pro\ng kdriêk {uôn Đôn. Amai H’Leng Niê Kđăm, am^ amuôn H’Nga brei thâo, anak `u ka tlo\ ôh vắc xin mgang klei ruă m[le\ sơruê. Amai H’Leng Niê Kđăm la]:“Hlăk 9 mlan, H’Nga êngoh hlơr sơnăn amâo mâo tlo\ ôh. Gưl tlo\ êdei kâo amâo thâo ôh, amâo [uh mnuih hlăm [uôn hâo hưn ôh ho\ng pô leh ana\n kâo nao ngă bruă n’nao wơr he\ amâo lo\ nao tlo\ ôh”.

Ăt mse\ ho\ng amai H’Leng, amai H’Giáo {uôn Krông ti să Êa Hoar, kdriêk {uôn Đôn ăt mâo anak êkei 3 thu\n djo\ klei ruă m[le\ sơruê. Amai H’Giáo {uôn Krông yăl dliê: “Hlăk djăp thu\n tlo\ mgang anak kâo êngoh he\, sơnăn amâo mâo tlo\ ôh,truh kơ ara\ anei ka tlo\ ôh vắc xin răng mgang klei ruă m[le\ sơruê. Ti sang e\ mâo klei bi knăl êngoh, eh proh, hdrak, mtu\k. Kâo ăt hmư\ mơh ara\ng la] kơ klei ruă m[le\ sơruê [ia\dah ăt kăn thâo săng đei lei”.

Wơr b^t he\ hruê tlo\ mgang kơ anak, amâo djo\ kno\ng hjăn amai H’Leng leh ana\n amai H’Giáo đui] ôh, [ia\dah mâo lu phung am^ ama mkăn. Hluê si aê mdrao Ngô Hồng Sơn, adu\ bruă mdrao klei ruă phung Hđeh – klei ruă Tưp, Sang êa drao pro\ng kdriêk {uôn Đôn, du\m ]ô phung hđeh mâo klei ruă m[le\ sơruê amâodah đing djo\ klei ruă m[le\ sơruê ti adu\ anei jing amâo mâo tlo\ ôh vắc xin răng mgang klei ruă. Mb^t ho\ng ana\n, du\m klei bi knăl klei ruă m[le\ sơruê ]ia\ng mse\ ho\ng klei ruă ko\ng đo\k, hlăk êjai ana\n klei thâo săng mơ\ng lu phung am^ ama kơ klei ruă anei adôk êdu awa\t, mjing klei găl kơ kman klei ruă m[le\ sơruê đ^ lar pral hlăm êpul êya. Aê mdrao Ngô Hồng Sơn brei thâo: “Klei ruă m[le\ sơruê jing klei ruă kbiă mơ\ng kman klei ruă m[le\ sơruê. Klei bi knăl mơ\ng klei ruă jing êngoh, bo\k êlan bi êwa. Khă sơnăn du\m klei bi êdah anei ngă kơ lu mnuih bi ]huai ho\ng klei hdrak ngă aguah tlam. Klei anei ngă klei ruă êlưih tưp lar hlăm êpul êya”.

Klei bi knăl mơ\ng klei ruă m[le\ sơruê jing êngoh, bo\k êlan bi êwa nah dlông, eh proh, bi mđui] êka kl^t anak ală. Ti ]ar Dak Lak, klei ruă khăng mâo hlăm yan puih mnga, boh nik gơ\ du\m mlan knhal jih thu\n. Hluê si Anôk bruă răng mgang klei ruă ]ar, êdei êbeh 4 thu\n klei ruă m[le\ sơruê lo\ buh đ^, anei năng ai kyua mnuih [uôn sang amâo mâo bi mđing klei tlo\ mgang ênu\m ênap kơ phung hđeh, ngă kơ phung hđeh êlưih djo\ klei ruă.

Ara\ anei du\m gưl brua\ sang ]ư\ êa leh ana\n knơ\ng bruă mdrao mgu\n kdriêk {uôn Đôn hlăk hur har hluê ngă du\m hdră bruă ]ia\ng mhro\ klei tưp lar mơ\ng klei ruă m[le\ sơruê, hlăm ana\n k[^n ai tiê hlăm bruă tlo\ mbo\ vắc xin –rubella kơ jih jang phung hđeh mơ\ng 1 truh 5 thu\n hlăm alu\ wa\l leh ana\n kơ phung djăp 15 thu\n kơ gu\ ho\ng phung êkei, 40 thu\n kơ gu\ ho\ng phung mniê ti du\m kr^ng mâo hruh klei ruă. Khă sơnăn, khua g^t gai Anôk bruă răng mgang klei ruă ]ar Dak Lak brei thâo klei hrui mklin hnơ\ng lu vắc xin m[le\ sơruê ti 1 wưng mse\ djuê ana\n ngă klei dleh dlan kơ bruă dưi mkăp djăp ênu\m. Kyua ana\n, asa\p mtă mtăn mơ\ng aê mdrao ana\n jing phung am^ ama bi pral ba nao anak aneh pô nao tlo\ mgang du\m mta vắccin hlăm hdră bruă tlo\ po\k mlar djăp hnơ\ng leh ana\n djo\ hruê mlan. Ho\ng klei ruă m[le\ sơruê, ara\ anei mâo leh vắc xin 3 hlăm 1, răng mgang 3 klei ruă ana\n jing klei ruă m[le\ sơruê, bo\k yơi –rubella. Hđeh djăp 9 mlan kơ dlông mphu\n tlo\ arua\t tal 1 leh ana\n tlo\ m`ă w^t arua\t tal 2 leh hđeh djăp 18 mlan. Tlo\ ênu\m hnơ\ng vắc xin m[le\ sơruê srăng răng mgang ho\ng klei ruă m[le\ sơruê./.

 }ia\ng lo\ mâo klei hâo hưn kơ klei rua\ m[le\ sruê hla\m alu\ wa\l ]ar Daklak lehana\n du\m klei mđinh ra\ng hla\m hdra\ gang mkhư\ klei rua\ anei, phung ]ih klei mrâo mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng Aê mdrao Phạm Văn Lào, Khua anôk brua\ ra\ng mgang klei rua\ tưp ]ar Daklak:

-Ơ Aê mdrao! Si klei rua\ tưp sruê hlăm ]ar Daklak ara\ anei?

Bs. Phạm Văn Lào: Truh kơ ara\ anei, hlăm ]ar Daklak mâo leh 91 ]ô mnuih mâo klei rua\ êngoh bi m[le\ sruê, hlăm ana\n mâo 28 ]ô mnuih mâo kman klei rua\ anei, lehana\n sa ]ô mâo klei rua\ rubella. Klei rua\ amâo mâo djo\ mâo hla\m djăp alu\ wa\l ôh, [ia\dah lu ti kdriêk {uôn Đon, Êa Sup, lehana\n klei rua\ ênoh bi m[le\ sruê ăt mâo mơh hlăm đa đa ti [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt, lehana\n hruê anei lo\ mâo ti kdriêk Krông {u\k sa ]ô mâo klei rua\ sruê.

-Ơ Aê mdrao! Dưi mơ\ aê mdrao bi êdah mta phu\n ngă kơ klei rua\ sruê bluh đ^ ara\ anei ti kdriêk {uôn Đon?

Bs. Phạm Văn Lào: Ti kdriêk {uôn Đon, hlăm brô mlan 9/2018 mâo klei rua\ tal êlâo, mơ\ng ana\n truh kơ ara\ anei lo\ [uh, lehana\n mka\ dlăng thâo kla\ mâo 25 ]ô mnuih mâo klei rua\ sruê. Ho\ng kdriêk {uôn Đon, mâo du\m mta phu\n ba klei rua\ ana\n snei. Tal êlâo, klei tlo\ mgang amâo mâo djăp ênu\m ti du\m boh [uôn. Kha\dah ênoh tlo\ mgang kluôm hlăm kdriêk êbeh 90%, [ia\dah mâo đa đa boh [uôn ênoh mâo tlo\ mgang amâo mâo ênu\m ôh. Tal dua, klei mnuih [uôn sang adôk k[ah klei thâo săng, boh nik hlăm du\m anôk tlo\ mgang amâo mâo djăp ênu\m snăn brua\ bi ktlah mnuih rua\, mkhư\ bi mdoh wa\l hd^p mda ăt adôk k[ah êdi. Tal tlâo, klei rua\ sruê jing sa mta klei rua\ ênưih tưp, ênưih mâo, kyuana\n kno\ng hlăm sa wưng bhiâo đu] mnuih suaih mje\ ho\ng mnuih rua\ êlâo ana\n ka tuôm tlo\ mgang ôh snăn ênưih srăng hlo\ng mtưp klei rua\. Ti {uôn Đon kla\ s^t mâo leh mơh mnuih khua 55 thu\n leh ăt lo\ mâo klei rua\ anei.

-Ơ Aê mdrao! Si ngă klei rua\ sruê jing klei rua\ hu^ hyưt mơ\?

Bs. Phạm Văn Lào: Klei rua\ anei boh s^t amâo mâo djo\ jing klei rua\ hu^ hyưt ôh. {ia\dah ăt ênưih mơh truh kơ klei amâo mâo jăk, hu^ hyưt boh nik ho\ng phung hđeh điêt. Phung hđeh knư\ điêt, snăn knư\ mơh ênưih truh ho\ng klei amâo mâo jăk. Kno\ng ba kơ hđeh le\ hla\m klei djuôt kdj^ng, rua\ tian eh, mđu] m[le\ hlăm êlan bi êwa, tăp năng đa đa hmăi truh kơ ko\ dlô. Boh knhal tu] tăp năng truh kơ hđeh djiê kyua kbia\ hriê klei amâo mâo jăk mkăn.

-Aê mdrao mâo mơ\ klei ]ia\ng mta\ mtăn mkăn kơ mnuih [uôn sang ti du\m kr^ng mâo klei rua\ tưp, lehana\n kơ jih jang mnuih [uôn sang hlăm klei bi răng mgang klei rua\ tưp sruê?

Bs. Phạm Văn Lào: Klei năng mơak ara\ anei jing mâo leh vaccin răng mgang klei rua\ sruê. Ana\n jing vaccin 3 hlăm 1 răng mgang klei rua\ sruê – yơi – rubella. Ho\ng phung hđeh điêt kgu\ 5 thu\n snăn mta vaccin anei mâo leh hdră tlo\ mgang pôk mlar hlăm tar [ar leh. Bi ho\ng hđeh mơ\ng 5 thu\n kơ dlông lehana\n mnuih pro\ng snăn drei mâo leh mơh du\m anôk nao tlo\ mgang tla prăk pioh răng mgang klei rua\. Êngao ana\n, tơdah mâo sa ]ô mnuih mâo klei rua\ sruê, snăn brei ngă mtam brua\ bi ktlah. Ti sang êa drao snăn ba kơ anôk bi ktlah, bi tơdah kơ sang pô snăn đăm brei kbia\ hiu lu kơ ta] ôh, đăm bi tuôm ho\ng lu mnuih ôh. Lehana\n anôk hd^p mda brei jing doh siam nanao.

-La] jăk kơ aê mdrao lu!