VOV4.Êđê - Hlăm klei bi kƀĭn Anôk bruă gĭt gai ala čar gang mkhư̆ klei ruă Covid-19 mrâo mkŏ mjing knhal jih hruê kăm êgao, K’iăng Khua Knŭk kna mtă dŭm alŭ wăl brei pŏk ngă mtam mrô đĭng blŭ mjêč, dŭm êpul bruă mdrao mgŭn êpul êya nao ti grăp wăl mnuih ƀuôn sang čiăng tŭ mă, ktuê dlăng, đru mdrao mgŭn tinăn mtam kơ hlei pô mâo klei bi knăl djŏ klei ruă Covid-19 leh anăn dŭm klei suaih pral mkăn.

Truh kơ ară anei, kman mlih mrâo Gamma dưi hmao ƀuh leh hlăm 81 ala čar lehanăn kman mlih mrâo Delta dưi hmao ƀuh hlăm 142 ala čar lehanăn alŭ wăl. Phŭn bruă mdrao mgŭn čih yap, hŏng kman Delta, klei ruă tưp dôk dleh dưi ksiêm dlăng, bluh đĭ lar hmar lehanăn ngă truh lu mnuih djiê ti lu ala čar dlông rŏng lăn, boh nik jing alŭ wăl ngŏ dhŭng Asi. Ti ala čar Việt Nam, hlăm gưl bluh đĭ klei ruă tal 4 anei, hlăm ala čar mâo êbeh 243 êbâo čô mnuih ruă, hlăm anăn ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh mâo êbeh 137 êbâo čô mnuih ruă. Phŭn bruă mdrao mgŭn lač klă: klei ruă tưp srăng dôk sui hruê, boh nik ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh lehanăn dŭm čar krĭng dhŭng. Mâo đa đa čar mâo klei hyưt klei ruă lŏ bluh đĭ, arưp kơ klei suaih pral, klei hdĭp anak mnuih, mâo klei hmăi kjham truh kơ bruă duh mkra ala ƀuôn.

Mă klei hriăm mơ̆ng ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh lehanăn dŭm alŭ wăl krĭng dhŭng brei ƀuh, phŭn agha ngă truh klei đĭ lar ktang mơ̆ng klei ruă anei jing amâo ngă djŏ hŏng klei bhiăn bi kbưi yang ƀuôn tui si hdră mtrŭn mrô 16. Mâo dŭm knơ̆ng bruă, anôk bruă lehanăn đa đa mnuih dôk mâo klei ngơi mang, amâo mâo klei răng, dôk blŭ tlao jĕ hdơ̆ng găp, kă klă klơ̆ng ngă klei bi kbưi sang hŏng sang hlăm dŭm anôk čuăl krĭng. Lŏ čih hưn kơ bruă ksiêm mkă kman, khua phŭn bruă mdrao mgŭn Nguyên Thành Long brei thâo:  “Hŏng bruă tơdah ktang hmao ƀuh hmưn srăng dưi bi hrŏ, bi ktlah srăng dưi bi hrŏ klei tưp lar, msĕ si ksiêm mkă kman hlăm dŭm alŭ wăl, gưl dlông knŏng mtô kơ klei bhiăn, hlăm alŭ wăl mâo leh êpul bruă hrăm mbĭt hŏng alŭ wăl ngă bruă ksiêm mkă kman. Bruă ngă ti nei jing mă hĕ jih dŭm čô jing F0 kbiă mơ̆ng yang ƀuôn, ngă sơnăn kơh dưi bi hrŏ klei tưp lar hlăm yang buôn.”

Hlăm klei kƀĭn, dŭm čô khua êmua hlăm êpul gĭt gai, mñă ktang klei hriăm prŏng hĭn hlăm dŭm alŭ wăl brei ƀuh: êlâo hĭn jing rơ̆ng kjăp anôk êngiê, anôk êđăp ênang lehanăn kwang dar, bi hrŏ anôk mâo klei hyưt ktang. Hlăm bruă ngă klei bi kbưi yang ƀuôn tui si hdră mtrŭn mrô 16, dŭm alŭ wăl čar bi lar ktang bruă klam mơ̆ng dŭm êpul êya, êpul Covid-19 hlăm yang ƀuôn, jih jang mnuih ƀuôn sang, êpul kmeh gơ̆ng jing êpul kahan ksiêm, “nao grăp kjhiêk klông, khŏk ƀăng grăp sang lehanăn ksiêm dlăng grăp čô mnuih”, thâo klă jih jang dŭm čô mrâo wĭt mơ̆ng anôk mâo klei ruă tưp, ƀuah mkra ktang hlei pô amâo hưn mdah klei suaih pral amâodah hưn mdah amâo sĭt.

Tui si k’iăng khua knŭk kna Vũ Đức Đam, tơdah ngă leh klei bi kbưi yang ƀuôn srăng mprăp yơh ai tiê “ti anôk pô dôk, dôk ti năn yơh”. Bi kơ bruă ksiêm mkă kman, mâo đa đa alŭ wăl kyua hañ đei klei ksiêm mkă kman hmar, amâo ngă ôh klei ksiêm mkă RT-PCR, mơ̆ng năn, k’iăng khua knŭk kna mtă kơ bruă ksiêm mkă čiăng mâo klei kñăm, rơ̆ng mâo klei kreh knhâo lehanăn mâo klei tŭ dưn. Dŭm alŭ wăl čiăng kñăm ai dưi đru kơ bruă mdrao mgŭn nah gŭ čiăng dŏng mdrao, hmao dŏng mdrao kơ dŭm čô mâo klei ruă đĭ hriê kơ kjham pral, mâo ênŭm mnuih mă bruă, êwa oxi mkăp, kdrăp yua djŏ hŏng klei bhiăn čiăng mâo ênŭm ênoh jhưng mâo klei mdrao klă. K’iăng khua knŭk kna Vũ Đức Đam mñă ktang: “Dŭm alŭ wăl srăng mkŏ mjing mtam kdrăp êlan đĭng blŭ pral, dŭm êpul êya bruă mdrao mgŭn hlăm yang ƀuôn nao truh kơ grăp anôk ƀuôn sang dôk čiăng drông jum, ksiêm dlăng lehanăn đru hlăm bruă mdrao mgŭn kơ mnuih ƀuôn sang mâo klei đing mâo klei ruă tưp Covid-19 ăt msĕ hŏng klei amâo suaih asei mlei. Mdê bi čar čiăng mkŏ mjing êpul ngă bruă mjêč lu hĭn, dŭm anôk mkăn srăng mprăp kơ bruă bi kbưi yang ƀuôn čiăng mâo klei uêñ mĭn kơ êpun nao ba mnơ̆ng dhơ̆ng, kyua êpul shiper ară anei jing yuôn bhăn êdi, dŭm čar ară anei čiăng mâo klei mđing mĭn kơ êpul ba mnơ̆ng dhơ̆ng êngao kơ bruă ksiêm mkă kman, tlŏ vaccine čiăng mâo klei bi knăl hŏng kahan ksiêm pô anăn jing pô ba mnơ̆ng sĭt mơ̆. Bruă anăn čiăng mâo klei mprăp kyuanăn jing klei hriăm kơ klei hdĭp.”

Hlăm bruă mdrao mgŭn, k’iăng khua knŭk kna Vũ Đức Đam lač, mă klei hriăm mơ̆ng ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh lehanăn dŭm čar krĭng dhŭng brei ƀuh: čiăng bi ktlah mơ̆ng êlâo hŏng dŭm čô mâo klei ruă tưp Covid-19 amâo mâo klei bi knăl, ka yap jing mnuih ruă, čiăng kriê dlăng kơ klei huă ƀơ̆ng, klei suaih pral, ai tiê, kñăm bi hrŏ ênoh F0 mâo klei bi knăl.

Ti anăp klei ruă tưp dôk tưp dleh dưi ktuê dlăng, ênoh mnuih mâo klei ruă tưp Covid-19 ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ, khua phŭn bruă mdrao mgŭn Nguyễn Thành Long bi klă leh hră mjêč mơĭt kơ dŭm anôk bruă djŏ tuôm hlăm bruă mdrao mgŭn kơ bruă mtô mjuăt, bi hriăm klei dŏng mdrao, krŭ wĭt ai ktang. Tui hluê anăn, jih jang anôk bruă srăng čih mkra hră anăn, bi hriăm mjêč, bi hriăm mđĭ klei thâo hlăm bruă dŏng mdrao, krŭ wĭt ai ktang kơ dŭm čô aê mdrao, nai mdrao. Êlâo kơ anăn, khua phŭn bruă mdrao mgŭn Nguyễn Thành Long bi klă leh hdră mkăp “Mđĭ klei thâo bruă dŏng mdrao, krŭ wĭt ai ktang hlăm dŭm sang êa drao dôk mdrao mnuih mâo klei ruă tưp Covid-19 kjham” tă êlan lehanăn rŭ mdơ̆ng 12 anôk bruă krŭ wĭt ai ktang kơ mnuih mâo klei ruă tưp Covid-19 mâo mơ̆ng 200 - 3.000 boh jhưng đih krŭ wĭt ai ktang hlăm dŭm sang êa drao.

Čiăng mđĭ ai êpul aê mdrao, nai mdrao, mnuih mă bruă mdrao mgŭn nao đru kơ buôn prŏng Hồ Chí Minh lehanăn dŭm čar krĭng dhŭng gang mkhư̆ klei ruă tưp Covid-19. Êpul mnuih mă bruă Việt Nam mâo leh klei bi mklă kơ bruă brei mnơ̆ng tŭ jăk hlăm mnơ̆ng ƀơ̆ng huă kơ êpul ngă bruă mdrao mgŭn ba anăp bruă gang mkhư̆ klei ruă tưp Covid-19. Tui hluê anăn, dŭm čô anăn jing êpul aê mdrao, nai mdrao, knuă druh bruă mdrao mgŭn mơ̆ng dŭm sang êa drao gưl dlông, hđeh sang hră gưl prŏng dŭm sang hră mơ̆ng phŭn bruă mdrao mgŭn (lehanăn dŭm alŭ wăl) dưi ba truh ti 19 čar, ƀuôn prŏng krĭng dhŭng dôk ngă klei bi kbưi yang ƀuôn tui si hdră mtrŭn mrô 16. Đru kơ sa čô hnơ̆ng mnơ̆ng dhơ̆ng mâo ênoh 1 êklăk prăk.