VOV4. Êđê - Dap Kngư hla\k hla\m yan bhang mđia\ hlơr, ho\ng klei bi êdah aguah ưm adiê ê’a\t, yang hruê dơ\ng mđia\ hlơr, hnơ\ng adiê hla\m hruê bi mlih nnao. Yan adiê bi mlih nnao hla\m hruê nga\ hma\i djo\ jhat kơ klei suaih pral anak mnuih, mđ^ klei hu\i hyưt djo\ mâo klei rua\ bohnik ho\ng mnuih mâo ai bi kdơ\ng awa\t. Yan adiê s’nei a\t jing klei ga\l kơ du\m mta kman đ^ lêc\ leh ana\n tưp lar, êdah êdi jing du\m klei rua\ mse\ si rua\ kuôp kso\, rua\ kso\, hdrak nga\, rua\ tian eh m’êa, m[le\ sruê, rubella, m[le\ c\ut…Kdrêc\ “ Klei suaih pral klei hd^p” hruê anei, aê mdrao  chuyên khoa 2 Lê Vũ Thức, Khua anôk mdrao Hđeh, Sang êa drao pro\ng c\ar Kon Tum lac\ kơ du\m hdra\ mgang kdơ\ng klei rua\ hla\k adiê mđia\ ktang, c\ia\ng đru kơ mnuih [uôn sang leh ana\n [^ng ga\p drei lo\ mâo klei thâo pioh mđ^ klei suaih pral, mgang kdơ\ng ho\ng klei rua\.

       Êlâo kơ mâo klei bi blu\ hrăm mơ\ng pô ngă brua\ klei mrâo ho\ng Aê mdrao chuyên khoa cấp 2 Lê Vũ Thức, khua kia\ kriê Anôk mdrao Hđeh, Sang êa drao pro\ng ]ar Kon Tum la] kơ du\m hdră răng mgang klei rua\ tưp êjai mđia\ hlơr, alum kơ diih mđing dlăng si klei ]ih la] kơ klei rua\ hlăm êlan bi êwa hlăm phung hđeh, jing klei rua\ kreh mâo ti Lăn Dap Kngư.

        Mâo du\m hruê ho\ng anei leh, ung mo# Nguyễn Văn Thịnh ho\ng Nguyễn Thị Việt dôk ti [uôn Iêk, sa\ Bơ Y, kdriêk Ngọc Hồi, c\ar Kon Tum amâo mâo p^t đih. Hmư\ lăng đo\k anak di`u e\ Nguyễn Thị Bảo Linh hia\ la\ng nga\k nga\k, amai Việt juh anak êjai brei thâo: e\ Thảo mrâo mâo êbeh 2 mlan, dum hruê anei amao thâo ôh ya nga\ e\ hia la\ng sna\k s’ưn mse\ si ana\n. M^n dah thâo adiê hlơr we\ nga\ kơ e\ amâo mao ja\k hia, ana\n 2 ung mo# di`u tu\k he\ êa  lui bi mđao sna\n kơh bi mnei c\ia\ng kơ gơ\ êđa\p [ia\. A|t kyua pap kơ anak mơh, ung mo# di`u lo\ dơ\ng blei dhia\r pưh yua ho\ng pui kmla\. Sna\n [ia\dah knhal tuc\ mdê ho\ng klei di`u bi m^n, klei rua\ mơ\ng e\ gơ\ [rư\ hruê [rư\ kjham h^n:“ Kâo [uh `u bi mtu\k, [rư\ `u mtu\k hluê gưl, mtu\k tơl gơ\ ơ\ng asei mlei”.

     Bi blu\ hra\m kơ klei rua\ mơ\ng e\ Bảo Linh ho\ng Aê mdrao Vũ Thị Phương mai, Khua sang êa drao sa\ Đak R’Wa, [uôn pro\ng Kon Tum, pô mâo leh gia\m 20 thu\n dôk nga\ brua\ ho\ng brua\ mdrao mgu\n ti sa\ brei thâo: năng ai `u e\ Linh rua\ kso\ kyua djo\ ê’a\t. Aê mdrao Vũ Thị Phương Mai lac\: yan adiê ti kr^ng Dap Kngư aguah ưm ê’a\t, yang hruê dơ\ng mđia\ hlơr, phung hđeh dja\l djo\ mâo klei rua\ êlan bi êwa. Mơ\ng knhal jih mlan 3 truh kơ hla\m brô ako\ mlan 5, ênoh mnuih rua\ jing phung hđeh hriê mdrao kơ sang êa drao sa\ đ^ ktang. Mta phu\n jing kyua mơ\ng yan adiê bi mlih kdja\t nga\ du\m klei rua\ kơ phung hđeh bohnik `u klei rua\ hla\m êlan bi êwa bluh đ^: “ Hla\m wưng bi mlih yan adiê anei lu phung hđeh djo\ mâo klei rua\ kơ êlan bi êwa, klei rua\ êngoh hdrak. Tal 2 jing kyua mơ\ng ang^n, yan adiê amâo mâo ja\k ê’a\t, mđia\ hlơr, phung hđeh amâo mâo klei kriê dla\ng c\ut h’ô c\hum ao bi mđao hla\m aguah ưm,amâo mâo klei bi mdoh ja\k kơ asei mlei”.

      Lo\ bi tuôm ho\ng am^ anak Nguyễn Thị Việt ti anôk mdrao hđeh, Sang êa drao pro\ng c\ar Kon Tum, hmei thâo: e\ Nguyễn Thị Bảo Linh mâo phung aê mdrao ksiêm mka\ dla\ng bi kla\  jing rua\ kso\ leh ana\n hla\k dôk mdrao. Mse\ ho\ng klei rua\ e\ Linh mơh, ti anôk mdrao hđeh hla\k mâo du\m pluh c\ô hđeh mka\n dôk mdrao djo\ tuôm ho\ng klei rua\ hla\m êlan bi êwa mse\ si rua\ kuôp kso\, rua\ kso\.

     Dôk sro\k dla\ng anak êkei Bùi Danh Tài mrâo êbeh sa mlan dôk đih kriêp ti kngan am^, Bùi Viết Chung, ama e\ Tài brei thâo: phu\n tal êlâo e\ kbia\ êa du\ng, mtuk [ia\ mơh, ana\n amâo mâo mđing ôh. Tơl truh klei rua\ [rư\ hruê [uh [rư\ kjham h^n, ana\n ba hriê kơ sang êa drao mâo phung aê mdrao ksiêm mka\ dla\ng brei thâo djo\ kman pro\ng êlam hla\m kuôp kso\, kso\ hu\i hyưt êdi. Mb^t ho\ng klei c\ang hmang kơ anak dja\l hlao klei rua\ lo\ wt suaih, Bùi Viết Chung brei thâo, mgi dih sra\ng kriê dla\ng kơ anak ja\k h^n, djo\ hdra\ h^n:“ Mơ\ng mâo klei mse\ si anei, ung o# kâo a\t ma\ leh klei hria\m jing hđeh diêt mrâo kkiêng c\ia\ng bi răng kriê bi mđao. W^t kơ sang mâo bi mnei mơh kơ e\, [ia\ c\ia\ng mtlai êa mđao bi djo\ hdra\. Tal 2 ja\k h^n jing đa\m yua ôh dhia\r pưh. Kriê nnao mđao kơ hđeh, mđing dla\ng nnao”.

       Hluê si phung aê mdrao ti sang êa drao pro\ng c\ar Kon Tum. Ara\ anei ti kr^ng Dap Kngư hla\k bi mlih [rư mơ\ng yan bhang kơ yan hjan, Yan adiê anei khăng nga\ bi mđ^ du\m klei rua\ bluh mâo kơ phung hđeh, bohnik `u ho\ng hđeh mơ\ng 5 thu\n kơ gu\ ka mâo klei dưi bi kdơ\ng ktang ôh ho\ng klei rua\ tưp. Hla\m wưng bi mlih yan, du\m klei rua\ kơ êlan bi êwa hla\m phung hđeh đ^ kyua lu phu\n ba klei rua\, kman êlưih `u\ mu\t s^t phung hđeh hrip êwa. Phung am^, ama c\ia\ng mâo klei mđing dla\ng h^n, kriê dla\ng bi tliêr kja\p h^n kơ anak aneh pô pioh mgang kdơ\ng ja\k ho\ng klei rua\.

      Ara\ anei c\ia\ng kơ mnuih [uôn sang lehana\n [^ng ga\p drei lo\ mâo klei thâo h^n kơ mgang kdơ\ng ho\ng klei rua\ hla\m wưng adiê mđia\ hlơr, a\t mse\ mơh hla\m wưng bi mlih yan adiê, pô c\ih klei mrâo kơ kdrêc\: “ Klei suaih pral – Klei hd^p.” mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng aê mdrao chuyên khoa 2 Lê Vũ Thức, Khua anôk mdrao Hđeh, Sang êa drao pro\ng c\ar Kon Tum kơ du\m hdra\ mgang kdơ\ng ho\ng klei rua\.

- Ơ Aê mdrao, Lăn Dap Kngư hlăk ]huang hlăm wưng adiê h’uh hlơr ktang, dơ\ng bi mlih adiê, Aê mdrao mblang lăng ya mta klei rua\ khăng mâo hlăm wưng anei?

- Hlăm wưng bi mlih yăn, boh nik hlămkr^ng Lăn Dap Kngư adiê hlăm hruê bi mlih mdê êdi, aguah ưm, yang hruê dơ\ng, lehana\n tlam mma\t hnơ\ng h’uh bi kpleh pro\ng, kyuana\n klei hd^p anak mnuih amâo yo\ng hmao dưi tu\ ôh ho\ng klei bi mlih anei. Êgao h^n hlăm adiê hlơr ktang, djăp mta mse\ si kman, virus ênưih snăk lê] jing, kyuana\n hlăm wưng bi mlih adiê anei brei mâo klei mđing răng, kyuadah ênưih mâo klei rua\.

- Ơ Aê mdrao ya mta  klei rua\ hu^ hyưt ênưih mâo hlăm wưng anei?

- Hlăm wưng anei klei rua\ kreh tuôm lu h^n jing klei rua\ hlăm êlan bi êwa, klei rua\ hlăm prô] tian, mse\ si rua\ tian eh. Êngao ana\n lo\ mâo klei rua\ mkăn mse\ si mđia\ uih, klei rua\ kman ngă hlăm kl^t kliêng kyua adiê h’uh hlơr, phung hđeh kbia\ lu êa ho\ truh kơ klei bi mđu] hlăm kl^t. Êngao ana\n lo\ mâo klei rua\ kman ngă mkăn, mse\ si bi ]ut, klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei kreh mâo hlăm yăn anei.

Ya mta klei mnuih [uôn sang c\ia\ng ngă he\ pioh dưi gang mkhư\ klei rua\ hlăm yăn anei?

- }ia\ng răng mgang klei rua\, snăn tal êlâo jing brei mâo mđ^ klei suaih pral asei mlei. Bi ma\ brua\ lehana\n mdei msăn djo\ guôp, hua\ [ơ\ng djăp ênu\m mnơ\ng tu\ jăk, boh nik hlăm adiê mđia\ hlơr lo\ mnăm lu h^n êa. Hlăm klei hd^p đăm yua lu đei ôh dhiăr kpưh êđăp amâodah măi bi êa\t lu đei, kyuadah klei anei ngă kơ hnơ\ng h’uh hlăm êwa bi mlih pral snăn asei mlei ăt kăn dưi tu\ lei, lehana\n ênưih snăn mâo klei rua\ hlăm êlan bi êwa. Êngao ana\n, klei rua\ hlăm prô] tian ênưih mơh mâo hlăm adiê mđia\ hlơr, kyuadah mnơ\ng [ơ\ng djăl [âo msăm, klei kơ brua\ bi mdoh mnơ\ng [ơ\ng ăt brei mâo klei mđing uê` hlăm wưng anei.

- Mnuih ênưih mâo klei rua\ h^n hlăm wưng anei jing phung hđeh, sna\n akâo kơ Aê mdrao mblang lăng si klei ênưih mâo klei rua\ h^n ho\ng phung hđeh hla\m wưng anei?

- Kyuadah asei mlei phung hđeh adôk awa\t, snăn djăl mâo klei rua\ h^n mka\ ho\ng mnuih pro\ng. Kyuana\n hlăm wưng bi mlih adiê ho\ng phung hđeh yơh mâo klei rua\ êlâo. Mse\ si la] leh, kơ klei rua\ hlăm êlan bi êwa, mse\ si mđu] ko\ng đo\k, rua\ kuôp kso\, rua\ kso\. Lehana\n hlăm prô] tian mâo klei rua\ tian eh, amâodah truh klei rua\ eh êrah. Êngao ana\n lo\ mâo du\m klei rua\ djo\ kman mkăn hlăm yăn bhang hlơr ana\n jing klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei, klei rua\ ]ut.

       - PTV: Bi phung am^ ama si ngă bi pral ba anak pô kơ sang êa drao mơ\ he\, amâodah ăt adôk ktro\ amâo mâo uê` ôh ho\ng klei rua\ anak pô?

. Aê mdrao Lê Vũ Thức: Mka\ ho\ng du\m thu\n êlâo mnuih [uôn sang drei dơ\ng mâo leh klei thâo săng. Lu phung hđeh rua\ pral bi ba kơ sang êa drao sơăi. {ia\dah ăt adôk mâo mơh lu phung hđeh hlăm kr^ng taih kbưi mơ\ng kjham leh kơh ba kơ sang êa drao, amâo mâo djo\ mse\ ho\ng phung hđeh hlăm kr^ng [uôn pro\ng ôh.

- Ơ aê mdrao mâo mơ\ hdră ]ia\ng dưi răng mgang kjăp djăp mta klei rua\ mse\ si bi m[le\ ]ut, du\m mta klei rua\ hlăm êlan bi êwa, rua\ tian eh…?

- Ho\ng djăp mta klei rua\ tưp hlăm êlan hua\ [ơ\ng, mse\ si rua\ tian eh, klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei, djăp mta klei hlăm hua\ [ơ\ng mnăm jing yuôm bhăn êdi. Kơ klei êa yua, kơ klei bi mdoh mnơ\ng [ơ\ng, kơ klei rao kiê kngan jê` jê`, lehana\n brua\ mkra sang tlô doh jing yuôm bhăn snăk hlăm brua\ răng mgang klei rua\ hlăm prô]. Bi du\m klei rua\ hlăm êlan bi êwa, mse\ si rua\ đo\k, rua\ kuôp kso\, rua\ kso\ snăn hlăm wưng anei boh nik êjai adiê mđia\ ktang bi đua đuôn êjai kbia\ hiu hlăm mđia\, `e\ đue# kơ klei dôk tram sui hlăm krah mđia\. Tal dua, amâo mâo jăk ôh yua dhiăr kpưh êđăp sui, đăm ôh pưh dhia\r kla\ hlăm asei hđeh. Tơdah yua măi bi êđăp snăn yua ti hnơ\ng man dưn, đăm ktit ôh êwang bi kpleh hnơ\ng h’uh êa\t hlăm lam ho\ng kơ ta] pro\ng đei, mse\ si mu\t dôk hlăm adu\ êa\t ho\ng klei kdjăt asei mlei srăng ênưih truh kơ hdrak ngă. Boh nik ho\ng phung hđeh êjai dôk kbia\ lu êa ho\, ênưih snăk êa\t kma mơ\ng êlan êa ho\, hlăm wưng anei bi ]u\t h’ô ]hum ao kơ phung hđeh ho\ng kdrăp pro\ng êhai, boh nik mnơ\ng thâo hrip ma\ êa ho\, ]ia\ng kơ hđeh đăm le\ hlăm klei êa\t kma, êjai ti krah adiê hlơr.

- Aê mdrao mâo mơ\ ya mta klei ]ia\ng mta\ kơ jih jang mnuih, tơdah [uh hlăm asei mlei pô, amâodah mnuih hlăm sang mâo klei rua\ hlăm wưng anei?

- Tơdah asei mlei pô, amâodah mnuih hlăm sang mâo klei rua\, snăn tui si klei rua\ drei srăng mâo hdră mdrao mdê mdê. Si tô hmô hđeh rua\ tian, snăn phu\n tal êlâo brei hđeh mnăm êa bi lu, lehana\n hua\ [ơ\ng bi trei. Tơdah dưi bi mnăm mbo\ êa Orezol, mtlaih bi djo\ ho\ng klei nai aê êa drao mta\, leh kơ năn ba mtam hđeh kơ sang êa drao mka\ dlăng. Bi klei rua\ hlăm êlan bi êwa mse\ si hđeh mâo klei bi êngoh hlơr, snăn bi ]u\t h’ô kdrăp pro\ng êhai bi mnăm êa drao bi lưh hlơr, hu^ hđeh le\ hlăm klei bi h’rut. Bi tơdah kno\ng mtu\k đu], brei hua\ [ơ\ng mam mse\ si yăng đar amâodah yua êa drao hluê si djuê ana pô tơdah thâo ]ia\ng bi êđăp kơ hđeh. Lo\ ktuê dlăng dơ\ng, tơdah [uh hđeh mâo klei bi knăl êmăn êmik amâodah bi êwa pral h^n, [uh amâo mâo jăk ôh snăn bi ba hđeh pral kơ sang êa drao mtam, ]ia\ng mka\ dlăng thâo kral ya mta klei rua\ mâo hdră mdrao bi djo\. Êngao ana\n, djăp mta klei rua\ tưp mse\ si klei rua\ ]ut, klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei snăn mđing kơ klei bi ktlah mtam hđeh rua\ ho\ng hđeh suaih hlăm pưk sang.

- La] jăk kơ Aê mdrao kơ klei bi blu\ hrăm anei!

BTV: H’Nga; Y-Khem.