VOV4.Êđê - Klei rua\ êhu\ng la] kla\ h^n jing klei rua\ êka hla\m êhu\ng.. kha\dah amâo djo\ jing sa klei rua\ hu^ hyưt [ia\dah [rư\ hruê [rư\ klei rua\ anei mâo lu h^n, hma\i truh kơ klei suaih pral lehana\n klei hd^p mnuih [uôn sang. Mta phu\n kbia\ hriê klei rua\ anei jing hma\i djo\ mơ\ng lu mta klei, lu jing klei mưng hla\m aguah tlam amâo djo\ guôp, k[ah klei thâo săng; êjai ana\n anei jing sa klei rua\ ênưih gang mkhư\ lehana\n mdrao mgu\n tơdah drei hluê nga\ djo\ hdra\.

}ia\ng dưi răng mgang klei rua\ êhu\ng ho\ng klei tu\ dưn, snăn brei thâo mjua\t mjing klei bhiăn jăk hlăm klei hua\ [ơ\ng, ho\ng klei kreh knhâo lehana\n djo\ hnơ\ng:

• Mkăp bi djăp, lu mta mnơ\ng tu\ jăk kơ asei mlei hlăm grăp hruê, [ia\dah amâo mâo dưi hua\ [ơ\ng lu đei ôh, mnăm bi mka\ hua\ bi man, mbha [ơ\ng hlăm lu blư\ êjai hruê, hua\ [ơ\ng bi djo\ mmông hla\m klei hd^p, ]ia\ng kơ êhu\ng ngă brua\ jăk, lehana\n mâo klei suaih, đăm hua\ [ơ\ng tơl trei đei ôh, lehana\n điêt đuôt amâo mâo dưi lui ôh klei hua\ [ơ\ng.
• Bi hua\ [ơ\ng doh, rao kngan bi doh êlâo kơ hua\ [ơ\ng, [ơ\ng ksa\ mnăm tu\k mkhư\ he\ kman mu\t kma hlăm êhu\ng.
• Mmah êmưt, mmah bi [h^, đăm ba klei ktro\ ôh kơ êhu\ng bi lik mnơ\ng [ơ\ng; đăm rua\t mjê] ôh hlăm klei hua\ [ơ\ng, đăm ôh [ơ\ng mnơ\ng êjai ngă brua\ êjai, [ia\dah brei mâo klei mdei msăn, ênang jăk êjai dôk hua\ [ơ\ng, snăn kơh êhu\ng bi lik mnơ\ng [ơ\ng ho\ng klei jăk, đru hrip ma\ jăk h^n mnơ\ng [ơ\ng.
• Amâo mâo jăk ôh hua\ [ơ\ng êjai mnăm êjai, jăk h^n mnăm he\ sa k]ok êa nga] êlâo kơ hua\ hlăm brô 30 mn^t, lehana\n leh hua\ kno\ng mnăm ma\ [ia\ sa mbha êa nga].
• Amâo mâo jăk ôh [ơ\ng mnơ\ng êlâo kơ nao p^t, tơdah tian êpa jăk h^n kno\ng mnăm ma\ sa k]o\k êa ksâo đru sun tian êho\ng, mgang êhu\ng êjai lehana\n p^t jăk mơh.
• Điêt đuôt amâo mâo ngă ôh brua\ ho\ng klei m^n, amâodah ngă brua\ ktro\ êjai hlăm wưng 30 mn^t leh hua\ [ơ\ng, kyuadah mmông anei dlô hlăk hlăk ktuh êyuh jih ai ênai bi lik mnơ\ng [ơ\ng ho\ng klei jăk h^n, tơdah lo\ ngă du\m mta brua\ mkăn, snăn mmông ana\n srăng bi mbha ai ênai ngă kơ êhu\ng ngă brua\ ktro\, amâo mâo klei tu\ dưn, tơdah nanao mse\ djuê ana\n srăng truh kơ klei rua\ êhu\ng.

   

  Đăm [ơ\ng ôh ya mta mnơ\ng [ơ\ng ba klei rua\ kơ êhu\ng:

  }ia\ng dưi răng mgang đăm rua\ êhu\ng, lehana\n dưi răng mgang klei suaih pral, đăm [ơ\ng lu ôh sa mta mnơ\ng, boh nik đơ mnơ\ng ênưih ba klei rua\ kơ êhu\ng, mâo:

• Mnơ\ng [ơ\ng mâo lu asid mse\ si boh krue# mmih, boh krue# msăm, boh k[ruôn, boh suai mtah, djam bi msăm… Êjai [ơ\ng du\m mta mnơ\ng anei, srăng mđ^ hnơ\ng asid lu hlăm êhu\ng [rư\ [rư\ srăng jing pô ba klei rua\ kơ êhu\ng.
• Mnơ\ng [ơ\ng hăng mse\ si amrê]; mutat, tiêu, boh êsu\n hrah… ênưih ngă kơ êhu\ng bi kbia\ lu êa mơ\ng êhu\ng ênưih ngă rua\ êhu\ng.
• Hra lehana\n mnơ\ng [ơ\ng mâo lu hra ăt ênưih truh kơ klei rua\ êhu\ng.
• Đăm mnăm lu ôh kphê: Mnăm lu kphê srăng ngă kơ êhu\ng bi kbia\ lu asid ngă mđ^ h^n asid hla\m êhu\ng mơ\ng ana\n truh kơ klei rua\ êhu\ng.
• Êa mmih mâo gas: Kyuadah Cabonnat jing êwa hlăm êa mmih anei srăng ba klei amâo mâo jăk ôh kơ êhu\ng, lehana\n wa\t kboh, boh [leh, kơ tiê… Jăk h^n mnăm du\m mta êa boh kroh kp^, ]ê êa drao jing jăk kơ asei mlei.
• Điêt đuôt đăm dju\p hăt, `e\ đue# mơ\ng anôk mâo săp hăt, amâo mâo mnăm kpiê, [iêr lehana\n mnơ\ng mnăm mâo kôl: Anei jing jih jang mnơ\ng yua ba klei jhat snăk kơ êhu\ng, lehana\n jing pô bi rai klei suaih pral, jing pô phu\n ba truh kơ klei rua\ ung thư (klei rua\ bru\) kreh tuôm.

Đăm yua lu ôh êa drao bi hro\ klei rua\:

Djăp mta êa drao bi hro\ klei rua\ jing pô phu\n ba klei rua\ kơ êhu\ng, kyuadah `u đru mkhư\ klei mjing kl^t hri luôm nao êngao kl^t êhu\ng hlăm lam, ngă truh kbia\ êrah hlăm êhu\ng, tăp năng truh kơ klei bi mđu] êka sui hruê mlan hlăm êhu\ng, [ia\dah amâo mâo klei bi knăl dưi thâo kral ôh, klei anei jing hu^ hyưt snăk. Tơdah hlăm asei mlei mâo du\m gưl đ^ rua\ ko\, rua\ k’iêng, rua\ hlăm kđeh, tăp năng phung mniê [uh mlan kăn jăk rei yua êa drao bi hro\ rua\, [ia\dah jăk h^n yua hdră mkăn, bi tơdah naih ăt yua snăn êlâo h^n nao êmuh nai aê mdrao ]ia\ng kơ klei yua êa drao đăm ba klei amâo mâo jăk kơ êhu\ng ôh.

Krơ\ng boh ktro\ knăng asei bi djo\ guôp, ]ia\ng dưi răng mgang kơ êhu\ng mơh:

Ktro\ knăng đei, đ^ êmo\ng đei amâo mâo djo\ kno\ng jing pô phu\n ba klei rua\ kơ êhu\ng đui] ôh, [ia\dah ba lu klei rua\ mkăn hu^ hyưt snăk, klei bi k’ơ\i, pu\k tian, đuôm eh, tian prô] mtu\k mtu\l… jing klei kreh tuôm ho\ng mnuih êmo\ng đei, kyuana\n ]ia\ng dưi răng mgang kơ êhu\ng mâo klei suaih, snăn mjua\t asei mlei bi mâo boh ktro\ djo\ guôp.

~e\ kơ klei ru\ng răng, ăt jing hdră răng mgang jăk kơ êhu\ng mơh:

Ru\ng răng klei m^n, stress, ktro\ đei kơ klei m^n jing pô phu\n bi kbia\ lu asid hla\m êhu\ng, lehana\n klei bi lik mnơ\ng [ơ\ng êmưt he\, ngă kơ êhu\ng mtu\k mtu\l, tơdah nanao snăn srăng truh kơ klei rua\ êhu\ng, lehana\n lu mta klei rua\ mkăn. Brei thâo dăp mmông mdei msăn, đăm mâo klei ru\ng răng klei m^n, mjing nanao kơ pô ai tiê êđăp ênang, mơak m`ai ana\n yơh jing hdră jăk h^n đru răng mgang êhu\ng, lehana\n lu mta klei rua\ mkăn.

Klei rua\ jing klei rua\ mâo ho\ng lu mnuih, [ia\dah klei rua\ anei dưi thâo răng mgang, dưi mdrao hlao mơh, snăn ngă djo\ tui si klei drei yăl dliê leh anei srăng đru kơ drei răng mgang jăk kơ êhu\ng pô, anei yơh jing hdră jăk đru drei bi răng kriê jăk asei mlei pô.