VOV4.Êđê –Ti La\n dap kngư, ]ing ]har kha\ng sia\ suôr ho\ng klei hd^p êpul êya [uôn sang. Kyua ana\n, ti du\m boh [uôn pa\t ]ia\ng jih [uôn êlan mâo s’a^ êpul tông ]ing. Kha\ sna\n, brua\ mko\ mjing, mtô bi hria\m lehana\n kriê kja\p êpul tông ]ing mniê dôk hin sna\k. Ti sa\ Dak Ndrung, kdriêk Dak Song, ]ar Daknông dưi dla\ng jing gru mnga] hla\m hdra\ kriê kja\p brua\ dhar kreh mnuih djuê [ia\ mâo mơ\ng đưm ti ]ar Daknông, êdah kdlưn jing êpul tông ]ing mniê bon Bu Prơ\ng, ho\ng 23 ]ô mâo dja\p gưl thu\n, mu\t hlăm êpul tông ]ing ]har, kdo\ mmui`… Brua\ mko\ mjing êpul tông ]ing anei amâo djo\ kno\ng mtru\t mđ^ ai hdra\ brua\ kriê kja\p knhuah dhar kreh ]ing ]har đui] ôh [ia\dah lo\ bi msiam knhuah dhar kreh ti alu\ wa\l. {ri hruê quốc tế phung mniê, hruê 8/3, drei hra\m mb^t bi tuôm lehana\n tui ksiêm kơ klei kha\p m’ai ho\ng knhuah dhar kreh mơ\ng phung mbrua\ êpul tông ]ing mniê bon Bu Prơ\ng:

Êpul tông ]ing mniê bon Bu Prơ\ng jing sa êpul mniê anei yơh mâo hla\m ]ar Daknông, mâo leh lu pô mbrua\, khăp kơ dhar kreh djuê ana pô. Ăt kno\ng êpul anei mơh adôk dja\ pioh, lehana\n thâo tông jăk mđu\ lehana\n ]har mơ\ng djuê ana Mnông. Tui si Thị Nhum, khua êpul tông ]ing snăn mơ\ng thu\n 2004, mâo phung amai adei hlăm bon khăp kơ dhar kreh djuê ana pô, iêu jak leh lu amai adei hgu\m ngă kriê pioh dhar kreh pô. Ho\ng klei m^n mrâo, lehana\n ai tiê hur har mâo lu phung amai adei mâo leh phung mduôn lo\ mtô bi hriăm, mb^t ana\n mâo brua\ sang ]ư\ êa sa ai. Mơ\ng [ia\ mnuih tal êlâo, kno\ng hlăm sa wưng bhiâo riâo rit, di`u thâo leh tông mđu\ amâodah ]har, thâo mdê] knah, lehana\n lo\ mâo lu phung amai adei nao ]ih ana\n ]ia\ng tui hriăm. Truh kơ ara\ anei, ênoh mnuih mu\t hlăm êpul truh leh 23 ]ô, lu jing thâo mdê] knah ho\ng klei mbrua\. Thị Nhum la]:

“Êpul tông ]ing mniê buôn Bu Prơ\ng mâo mko\ mjing mơ\ng hlăk thu\n 2004, leh mko\ mjing kdriêk Dak Song, snăn hmei mko\ mjing mtam êpul tông ]ing mniê. Mnuih mâo klei m^n anei, lehana\n mko\ mjing mtô bi hriăm kơ hmei jing khua mduôn Ama Rin, Ama Nhơk, ara\ anei Ama Nhơk đue# w^t ho\ng aê aduôn leh… Êpul tông ]ing ăt adôk ngă brua\ ho\ng klei jăk nanao. Hlăm wưng leh êgao, mâo đa đa mnuih khua thu\n đue# w^t leh, amâodah amâo lo\ mâo klei suaih mdei mu\t hlăm êpul, snăn hmei lo\ mtô bi hriăm phung hđeh mrâo, leh di`u raih hlăm klei thâo mdê] ]ing dưi brei di`u mu\t tông hlăm êpul”.

}ia\ng dưi krơ\ng nanao brua\ ngă mơ\ng êpul tông ]ing, snăn êpul mâo nanao brua\ ngă. Mdê ho\ng phung êkei, asei mlei phung amai adei, jing mo# snăn lo\ klam lu brua\ hla\m pưk hla\m sang, rông anak điêt. }ia\ng dưi mâo mmông wa\n snăn kno\ng mma\t hrăm mb^t lu amai adei bi hriăm, kyua lu amai adei duh brua\ pưk sang bi leh. Thị Pyơn, mâo nao hriăm tông ]ing mơ\ng thu\n 1993, lehana\n mu\t leh hlăm êpul tông ]ing la]:

“Hmei hnê] hlăm mmông wa\n, amâodah hlei sang amai adei mâo brua\ ]ia\ng snăn phung amai adei kreh bi nao tông ]ing, kdo\ mu` mb^t. Ana\n yơh jing wưng bi hriăm, bi mguôp, lehana\n tông ]ing, ]ia\ng kơ bon pô mơak m`ai leh du\m hruê ma\ brua\ suăi êmăn. Êngao kơ brua\ tông du\m ênhiang ]ing đưm, êpul tông ]ing mâo lo\ mkra lu ênhiang mrâo truh kơ 12 klei mdê] mrâo, nao bi lông leh hlăm lu anôk. Kâo [uh mơak snăk”.

Thâo khăp kơ dhar kreh djuê ana pô, mnuih hla\m êpul bi đru, bi mhriăm hdơ\ng găp, djăp êlan mdê] ]ing, êlhiang kdo\, lehana\n truh kơ ara\ anei raih leh lu ênhiang tông ]ing jăk pioh kơ du\m knăm mse\ si: Knăm kuh ku\m yang [uôn, knăm drông tue, mơak mdiê mrâo… amâodah du\m ênhiang tông mrâo kơ klei mơak Đảng, mơak yan mnga, bi mni kơ l^ng kahan, bi mni kơ Awa Hô… Êpul tông ]ing mâo hiu mdah leh hlăm lu anôk, nao hlăm lu brua\ yuôm bhăn truh kơ dhar kreh ]ing ]harr, mse\ si Festival ]ing ]har ho\ng ala ta] êngao mko\ mjing ti Gialai hlăk thu\n 2009, 2018; klei bi lông tông ]ing ti Lâm Đồng, Daklak… Klei mơak mơ\ng phung mbrua\ ana\n yơh jing klei lar bra klei khăp kơ dhar kreh ho\ng yang [uôn. Thị Nhum, Khua êpul tông ]ing mniê bon Bu prơ\ng la]:

“Grăp blư\ mâo klei bi lông, amâodah bi mje\ mjuk snăn êpul tông ]ing mdah ho\ng jih ai tiê, wa\t hla\m klei kdo\ mu`, tông ]ing, ]har… Kha\dah dja\ ]ing ana, mđu\ jing pro\ng h^n hla\m r^ng ]ing ana\n ktro\, [ia\dah phung amai adei ăt thâo tông, ho\ng klei êdu êun, hmei bo\ ho\ng klei mơak kơ êpul tông ]ing mniê, di`u hgu\m wa\t hlăm klei kdo\, lehana\n tông ]ing ho\ng jih ai tiê. Grăp blư\ hmei nao hlăm klei tông mâo lu mnuih bi ur driâo hơ\k mơak, dlăng jing êpul mniê sơăi, lehana\n bi dja\ ]ing ]har pro\ng, phung mniê hmei asei điêt [ia\dah bi dja\ ]ing pro\ng snăn jih jang bi mđ^ ai”.

Bon Bu Prơ\ng hruê anei amâo mâo djo\ kno\ng mâo êlan gu\ dro\ng truh hlăm [uôn, mâo pui kmla\ mtrang mnga]… [ia\dah mnuih [uôn sang mâo klei mơak h^n tơdah klei tu\ dưn mơ\ng dhar kreh djuê ana mâo kriê pioh, boh nik ]ing ]har. Khua mduôn Ama Rin, mnuih kăp k]e\ kơ êpul tông ]ing mniê Bu Prơ\ng la]:

“Anei jing êpul tông ]ing lông bi hmô hlăm kdriêk, hla\m ]ar grăp blư\ mâo wưng bi mje\ mjuk, bi lông, snăn digơ\ mơak snăk jing mâo klei myun hlo\ng nao mtam. Amâo lo\ guôn mtru\t ôh, jih jang khăp sơăi. Asei mlei kâo ăt ]ia\ng lo\ mjua\t bi hriăm kơ hđeh gưl mrâo, kăp lo\ hrô kơ mnuih khua thu\n, amâo lo\ mâo klei suaih pral, tông ]ing. Êlâo h^n, ma\ mơ\ng phung hđeh êpul kdo\ mu` mtô bi hriăm digơ\ tông ]ing bi mưng [rư\ [rư\, tơdah mgi dih mâo klei k[ah mnuih snăn dơ\ng bi hrô kơ ana\n mtam. Kâo ]ang hmăng kơ du\m gưl brua\ sang ]ư\ êa dơ\ng mơ\ng sa\, kdriêk mđing đru kơ êpul tông ]ing, lu amâodah [ia\ amâo ]ih yap ôh, kha\ bi đru mđ^ ai tiê, mtru\t mjhar phung hđeh mâo klei khăp, ]ia\ng bi kriê pioh knhuah gru dhar kreh pô, đăm lui le\ hla\m klei lu] ram ôh”.

Êwa ]ing sia\ suôr ho\ng dhar kreh yang [uôn djăp djuê ana Lăn Dap Kngư anei. Năng mpu\ êdi kơ du\m knhuah jăk siam mâo leh phung mbrua\ kriê pioh, lo\ mtô bi hriăm kơ hđeh gưl mrâo, ]ia\ng dja\ yua lehana\n lo\ bi lar knhuah gru jăk siam dhar kreh djuê ana pô.

                           Y-Khem pô ]ih hlo\ng răk