VOV4.Êđê - Hluê si klei bi m^n mơ\ng mnuih M’nông, gơ\ng ngă yang jing anôk dôk mơ\ng du\m mta yang, anôk phung yang srăng hriê dôk lehana\n nao kơ du\m knăm m’ak điêt pro\ng hlăm thu\n mse\ si knăm m’ak kuh ku\m, knăm m’ak huă êsei mrâo, ngă yang asei, knăm m’ak [ơ\ng kbao… ]ia\ng [uh klă ai tiê s^t suôr mơ\ng [uôn sang lehana\n ]ang hma\ng phung yang đru dlăng ba lehana\n răng mgang kơ mdiê kuê jăk h^n, djo\ boh mnga, go\ êsei trei mđao, yâo m’ak.

Mjưh rue# sa yan boh mnga tu\ dưn, [ri gưl ako\ thu\n mrâo, mnuih [uôn sang M'Nông ti [on Ja Rah, să Nâm Nung, kdriêk Krông Nô, ]ar Dak Nông mko\ mjing knăm ngă yang "huă êsei mrâo."

“Ơ yang! Hruê anei, kâo iêu phung yang w^t! Ơ yang mdiê, yang dliê, yang êa krông, yang ]ư\ w^t ti nei [ơ\ng kbao yang hruê, ]^m u\n mông tlam, mmăt mnăm kpiê ]eh, mơak mdiê bi msăr, hrăm mb^t huă êsei mrâo ho\ng ]^m mnu\, akâo kơ yang hơê] hmưi, kriê mgang kơ pưk hma mdiê mnuih [uôn sang dưi jing jăk, mâo lu boh mnga, gang mkhư\ amâo brei hlô mnơ\ng bi rai, akâo kơ phung yang kriê mgang kơ [uôn sang suaih pral, hơ\k mơak.

Kwưh kơ yang êjai, khua mduôn Y Tiêng mă êrah u\n êjai, êrah mnu\ sa] riêng gah gơ\ng ngă yang pla ti krah ta] Anôk dhar kreh êpul êya [uôn. Hlăm knưng ti krah gơ\ng ngă yang, mnuih [uôn sang dưm djăp mnơ\ng ngă yang mse\ si: ako\ u\n, ]^m mnu\, êsei brông, kpiê ]eh... ]ia\ng iêu phung yang (brah) w^t huă [ơ\ng, hriê dlăng leh anăn hrăm mb^t mơak ho\ng [uôn sang, akâo kơ phung yang kriê mgang leh anăn ba klei trei mđao, êđăp ênang kơ [uôn sang.

Mơ\ng đưm, mnuih M'Nông hluê si klei đao\ kơ lu yang, jih jang mnơ\ng mâo mngăt sơa^, du\m klei djo\ tuôm kơ klei hd^p leh anăn mkra mjing mâo yang sơ^t, anăn brei mâo klei akâo ]ia\ng phung yang brei dưi hluê ngă. Kyua anăn, hlăm du\m knăm mơak, khă gơ\ điêt amâo dah pro\ng, mnuih M'Nông pla gơ\ng ngă yang ti krah ta] mơ\ng go\ sang amâo dah ta] mơ\ng wa\l dhar kreh êpul êya [uôn ]ia\ng iêu jăk phung yang.

                       Gơ\ng ngă yang hlăm knăm m’ak mơ\ng mnuih M’nông

Ti knăm "tăm Blang M' Prang Bon" (Knăm pla ana Blang mgang [uôn) mrâo dưi mko\ mjing ti [uôn Ja Rah, să Nâm Nung, kdriêk Krông Nô, khua mduôn Y Xuyên jing khua ngă yang. Mb^t anăn, `u ăt jing pô mkra mjing leh anăn bi msiam kơ gơ\ng ngă yang. }ia\ng dưi mâo gơ\ng ngă yang siam, sa êpul êdam êra suaih asei mlei, mbruă hlăm [uôn nao hlăm dliê duah ana [lông, ana m'ô pro\ng, dlông ]ia\ng ngă gơ\ng ngă yang. Khua mduôn Y Xuyên brei thâo, mơ\ng mmông nao hlăm dliê ruah  ana ngă gơ\ng ngă yang leh anăn kdrăp mnơ\ng, truh bi leh êlâo kơ mko\ mjing du\m knăm ngă yang mâo mkrah mlan mprăp êmiêt. Du\m kdrê] ngă bruă dưi ngă bi jăk leh anăn lu hruê mmông.

“}ia\ng ngă leh anăn pla gơ\ng ngă yang hlăm du\m knăm mơak snăn hluê si knăm pro\ng amâo dah điêt arăng pla gơ\ng ngă yang dlông amâo dah đu\t, tui hluê si hnơ\ng mơ\ng knăm ngă yang, tơdah ngă gơ\ng ngă yang Rblêp (gơ\ng ngă yang bi msiam dleh, sui) snăn hlăm knăm mơak pro\ng mơ\ng jih jang [uôn mse\ si knăm bi tuôm (mglăp [on), knăm huă êsei mrâo, hlăm thu\n mâo lu mdiê snăn huă êsei mrâo srăng ngă gơ\ng ngă yang pro\ng."

Knăm ngă yang Tăm Blang M’Prang Bon “ knăm pla gơ\ng Blang mgang [uôn dưi mko\ mjing ti [uôn Ja Rah, să Nâm Nung, kdriêk Krông Knô, ]ar Dak Nông

Gơ\ng ngă yang mơ\ng mnuih M' Nông dưi pla hlăm du\m knăm mơak pro\ng dlông mơ\ng 7-10 met, dưi mbha 3 tlak. Asei gơ\ng ngă yang kpă, kjăp, hlăm asei dưi ka] rup plah wah 3 êa mil phu\n: ko#, hrah, ju\ (ko# bi hmô kơ adiê, hrah bi hmô kơ pui leh anăn ju\ bi hmô kơ lăn, ]u\ ]hia\ng, dliê kmrơ\ng).

Gơ\ng ngă yang mâo 3 tal jing anôk bi êdah anôk dôk, boh pro\ng mơ\ng êngit adiê. Gưl dlông dưi bi msiam lu h^n, pă b^t kiêng mâo lu rup m'ô  bi hmô kơ amung mdiê mâo lu mdiê.  Hruh hnuê bi hmô kơ sa boh [uôn bi hgu\m, siap ]^m bi êdah klei ]ang hmăng kơ klei hd^p kpưn đ^, mdro\ng sah. Dho\ng, đ^ng êa, r^ng riâo... jing mnơ\ng yua amâo dưi k[ah ôh hlăm klei hd^p mnuih M' Nông.

Nah gu\ mâo sa boh giêt bi hmô kơ lăn, riêng gah boh giêt mâo hmlei ko# bi hmô kơ êa... S^t mâo ang^n thut, du\m rup anei srăng mgei leh anăn mâo ênai mse\ si klei mmui` ]o\ng mâo, kwang krah dliê kmrơ\ng.

Gưl nah gu\ yua dưm mnơ\ng ngă yang, dưi m`am mơ\ng m'ô, 4 t^ng dưm rup hlô mnơ\ng m`am ho\ng m'ô kram jing mta mnơ\ng khăng mâo hlăm klei hd^p grăp hruê mse\ si bê, kbao, ]^m, mnu\... Nah gu\ knhal tui] mơ\ng gơ\ng ngă yang mâo anôk tria dưi m`am kjăp, kbưi ho\ng lăn hlăm brô 2 m, mâo ê`an ho\ng m'ô pioh đ^. Anei jing anôk yuôm bhăn mơ\ng pô ngă yang, Khua mduôn jing pô ngă yang, bi ala kơ [uôn sang ngă du\m klei ngă yang.

                         Klei ngă yang mâo khua mduôn M’nông mko\ mjing djiêu gơ\ng ngă yang

Hluê si khua mduôn Y Tiêng, gơ\ng ngă yang amâo dưi k[ah ôh hlăm klei hd^p klei đao\ mơ\ng mnuih M'nông. Gơ\ng ngă yang jing mta phu\n hlăm grăp knăm mơak, pia jing mngăt mơ\ng knăm mơak. Mơ\ng năn, mnuih [uôn sang mơ^t du\m klei ]ang hmăng kơ grăp ]ô dưi suaih pral mkra mjing lu mnơ\ng dhơ\ng, suôt klei jhat, ba kơ [uôn sang klei êđăp ênang, jăk siam.

“Gơ\ng ngă yang jing yuôm bhăn hlăm grăp knăm ngă yang, knăm ngă yang điêt amâo dah pro\ng brei mâo sơa^ gơ\ng ngă yang kơh dưi ngă yang, tui hluê si knăm ngă yang ara\ng bi msiam kơ gơ\ng ngă yang mdê mdê leh anăn mnơ\ng dưm ti gơ\ng ngă yang ăt mdê mơh, gơ\ng ngă yang jing anôk anak mnuih dưi blu\ hrăm ho\ng phung yang, akâo kơ yang brei klei jăk siam kơ [uôn sang."

Lăn ]ar hlăk mu\t hlăm yan mnga, Lăn Dap Kngư hlăk mu\t hlăm knăm mơak.  Truh yan knăm mơak ti du\m boh [uôn, mơ\ng kbưi thâo [uh leh gru rup gơ\ng ngă yang. Du\m mta mnơ\ng yuôm bhăn mơ\ng [uôn sang dưi myơr, leh anăn dưm ti gơ\ng ngă yang. Mb^t ho\ng kpur pui bluh mnga], ênai ]ing kwang kdrăm k'ah, phung êkei mniê kdo\ riêng gah gơ\ng ngă yang bi êdah klei mơak, klei akâo kơ thu\n bhang mrâo êđăp ênang, grăp ]ô suaih asei mlei, mdiê bo\ bro\ng. Ho\ng ênoh yuôm hlăm klei hd^p leh anăn klei đao\ snăn, gơ\ng ngă yang amâo dưi k[ah ôh hlăm klei hd^p mnuih M'Nông.

                             H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk