VOV4.Êđê- Kno\ng êbeh 1 mlan êgao, ti kr^ng la\n dap kngư ]ih yap mâo êbeh 70 ]ô mnuih mâo kman klei rua\ buôr ]uh ko# ko\ng đo\k, hla\m ana\n mâo 3 ]ô mnuih djiê. Anei jing sa klei rua\ tưp lar pral hla\m êlan bi êwa kyua ana\n đa\o kna\l ênoh mnuih rua\ sra\ng lo\ đ^ h^n. Hluê nga\ klei g^t gai mơ\ng Khua knu\k kna kơ brua\ msưh kdu\n klei rua\ buôr ]uh ko# ko\ng đo\k hla\m wưng pral h^n êdi lehana\n rơ\ng klei h’^t kja\p, anôk brua\ mdrao mgu\n bi hgu\m ho\ng du\m ]ar Gialai, Daknông, Kontum, Daklak dôk po\k nga\ du\m hdra\ msir gang mkhư\. Kyua ana\n hb^l sra\ng dưi mjưh tui] klei rua\ hu^ hyưt anei ti kr^ng La\n dap kngư lehana\n mkhư\ jih phu\n ba mtưp klei rua\ anei truh ti kr^ng mka\n.

Mơ\ng bruă ]uăl kr^ng anôk mâo klei ruă leh ana\n ksiêm mkă phung bi tuôm giăm ho\ng mnuih ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k ti Lăn Dap Kngư brei [uh, giăm mkrah wah ênoh phung ruă amâo mâo klei bi knăl, bi êdah mơ\ng klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k ôh. Phung ruă anei dưi la] jing phung suaih mâo kman klei ruă leh ana\n ênưih mtưp hlăm êpul êya tơdah amâo pral dưi thâo [uh, amâo hmao bi ktlah hjăn. Hlăk êjai ana\n, klei dưi mơ\ng vacxin amâo dưi bi mdjiê ôh kman buôr ]uh ko# ko\ng đo\k [ia\ dah mâo mta dưi gang mkhư\ kman buôr ]uh ko# ko\ng đo\k ngă. Kyua ana\n, yap wa\t phung tuôm tlo\ mgang vacxin leh ăt srăng djo\ kman klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k hlăm asei mlei leh ana\n dưi mtưp klei ruă kơ pô mkăn hlăm êlan bi êwa. Boh nik, tơdah amâo tlo\ mgang djăp aruăt vacxin, asei mlei amâo djăp ai dưi kdơ\ng ho\ng kman snăn ăt srăng tưp klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k. Klei dleh ktuê dlăng mơ\ng klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k ti Lăn Dap Kngư ho\ng giăm 50% ]ô mnuih suaih [ia\dah mâo kman klei ruă ngă kơ lu mnuih [uôn sang ti nei ru\ng răng:

 "Hu^ h^n jing phung suaih [ia\dah mâo kman klei ruă. Phung suaih asei mlei, [ia\dah hlăm asei mlei mâo kman ba klei ruă si thâo lo\ mjing."

 Phung suaih [ia\dah mâo kman klei ruă srăng ênưih mtưp klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k kơ grăp ]ô mnuih. Hlăm kr^ng klei ruă tưp ti Lăn Dap Kngư, phung djo\ kman klei ruă amâo djo\ kno\ng phung hđeh điêt ôh [ia\ dah lu mnuih pro\ng ăt djo\ klei ruă, hlăm ana\n mâo mnuih ruă giăm 60 thu\n. }ia\ng dưi mkhư\ klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k hlăk bluh mâo, du\m êpul mă bruă mơ\ng Phu\n bruă mdrao mgu\n nao leh ti du\m alu\ wa\l ktrâo la] po\k ngă du\m hdră mjê]. Tơdah [uh ti anôk mâo mnuih ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k snăn mdrao mgu\n gang mkhư\ ho\ng kháng sinh mtam kơ jih jang mnuih [uôn sang ti alu\ wa\l ana\n. Nai pro\ng, nai pr^n Nguyễn Thanh Long, pô mâo klei dưi Khua phu\n bruă mdrao mgu\n brei thâo, klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k mdê ho\ng lu mta klei ruă tưp mkăn jing mâo êa drao kháng sinh mdrao mgu\n. Êngao kơ bruă ]ua\l kr^ng, bi ktlah hjăn, thâo [uh pral, mdrao mgu\n hnưm mnuih ruă leh ana\n mdrao gang mkhư\ kơ mnuih đing djo\ klei ruă:

“Phung suaih mâo kman klei ruă jing phu\n ba klei ruă tưp lar. Thâo [uh hnưm leh ana\n hmao mdrao mgu\n phung mâo klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k amâo djo\ kno\ng bi hro\ klei hu^ truh kơ kjham đui] ôh [ia\dah lo\ dưi gang mkhư\ klei hu^ tưp lar hlăm êpul êya. Tơdah mnăm leh êa drao gang mkhư\ snăn êdei 48 mmông jing dưi gang mkhư\ leh kman tưp kơ pô mkăn."

    Mdrao mgu\n hnưm mnuih ruă leh ana\n brei mnăm êa drao gang mkhư\ ho\ng mnuih đing ruă mrâo kno\ng jing hdră msir tal êlâo ]ia\ng mkhư\ anôk mâo klei ruă. Kơ hdră sui thu\n mlan, vacxin ăt jing hdră gang mkhư\ klei ruă jăk h^n. Bruă mdrao mgu\n mrâo po\k ngă sa hdră tlo\ mgang vacxin klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k pro\ng ka tuôm mâo ti du\m ]ar Gia Lai, Dak Nông, Kon Tum leh ana\n Dak  Lak.  Êbeh 10 êklăk aruăt vacxin dưi mprăp tlo\ mgang kơ giăm 5 êklăk ]ô mnuih hlăm 4 ]ar anei. Khă sna\n, bruă iêu jak mnuih [uôn sang djuê [ia\ nao hlăm hdră anei amâo djo\ ênưih ôh. Hlăm wưng êgao, mâo boh klei mnuih [uôn sang, boh nik phung suaih [ia\dah mâo kman klei ruă la], asei `u pô amâo mâo klei ruă ôh ana\n amâo mnăm ôh êa drao gang mkhư\ leh ana\n kăn tlo\ mgang vacxin. Viên Chinh Chiến, Khua anôk bruă ksiêm mkă klei ruă Lăn Dap Kngư brei thâo:

“Si tô hmô mse\ si Sa Thầy, ]ar Kon Tum mâo leh klei mbruă hlăm hdră iêu jak mnuih [uôn sang, mse\ si, mko\ mjing êpul iêu jak, 3 ]ô, mâo khua [uôn, 1 sa ]ô Đảng viên leh ana\n 1 ]ô knuă druh hlăm êpul, ba êa drao kháng sinh truh ti sang leh ana\n mnuih [uôn sang mnăm êa drao ti ana\p phung knuă druh mtam. Amâo dah ti Dak Nông, ba êa drao truh ti wa\l bi ktlah hjăn kơ mnuih [uôn sang mnăm. Khă snăn, ăt tuôm ho\ng klei dleh dlan, lu mnuih [uôn sang amâo dôk ti sang kyua ngă bruă pưk hma, đa đa anôk iêu jak êpul hgu\m, khua mduôn, khua [uôn, khua dlăng bruă klei đao\ iêu digơ\ w^t. Hdră iêu jak anei srăng dưi ba yua ho\ng hdră tlo\ mgang tal anei."

             Klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k bluh mâo ti Lăn Dap Kngư ho\ng 90% ênoh mnuih ruă jing mnuih djuê [iă. Klei năng la] jing hlăk êjai Covid -19 (klei ruă hu^ hyưt êpul A) ti ala ]ar drei ka mâo mnuih djiê ôh, [ia\ dah ho\ng klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k, truh hruê 15-7 mâo leh 3 ]ô mnuih djiê ti Lăn Dap Kngư. Boh s^t anei brei du\m gưl bruă Đảng, bruă sang ]ư\ êa alu\ wa\l ngă bruă ktang h^n, bi hgu\m tliêr kjăp ho\ng bruă mdrao mgu\n ]ia\ng dưi  hluê ngă klei g^t gai mơ\ng Khua Knu\k kna, mkhư\ klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k hlăm wưng pral h^n leh ana\n rơ\ng hơ^t kjăp.

Pô ]ih: Văn Hải – VOV1

Pô mblang: H'Zawut {uôn Yă