Hđeh kkiêng mda, amâo djăp knăng
Thứ tư, 00:00, 11/11/2020

 

VOV4.Êđê- Hđeh kkiêng mda, kna\ng hdjul jing phung hđeh kkiêng êlâo kơ hruê ka\m tal 37 lehana\n kna\ng ti gu\ 2,5 kg. Phung hđeh kkiêng mda, hdjul kna\ng amâo djo\ kno\ng ba lu klei amâo ja\k hla\m klei hd^p leh kkiêng [ia\dah lo\ hma\i truh kơ suaih pral, klei đ^ kơ pro\ng hla\m asei mlei, ai tiê klei m^n hla\m êdei ana\p. Kyua ana\n, phung am^ brei tui ksiêm kja\p klei thâo sa\ng kơ klei [a\ kkiêng anak, klei jing am^, gang mkhư\ klei kkiêng mda, hdjul kna\ng:

 

Hluê si klei mbha, hđeh kkiêng mda mâo 4 gưl hnơ\ng: kkiêng mda hnui (mơ\ng 34 truh 36 hruê kăm 6 hruê), kkiêng mda man dưn (mơ\ng 32 truh ti gu\ 34 hruê kăm), kkiêng mda êdi (ti gu\ 32 hruê kăm), kkiêng mda h^n (ti gu\ 28 hruê kăm). Hđeh mâo mlan kkiêng [ia\ h^n snăn klei ênưih kơ djiê, truh kơ kjham lu h^n.

 Hluê si Êpul bruă mdrao mgu\n dlông ro\ng lăn, grăp thu\n dlông ro\ng lăn mâo hlăm brô 4 êklăk ]ô hđeh kkiêng hlo\ng djiê, hlăm anăn mâo  60- 80%  hđeh djiê kyua kkiêng mda. Ti Dak  Lak, khă gơ\ ka mâo ôh ênoh yap djăp ênu\m, [ia\ dah ti Sang êa drao pro\ng Kr^ng Lăn Dap Kngư, grăp thu\n ênoh hđeh kkiêng mda, amâo djăp knăng nao đih mdrao ti Anôk mdrao kru\ w^t klei suaih pral do\ng mdrao mjê] hđeh điêt leh anăn hđeh mrâo kkiêng mâo mơ\ng 15-20% hlăm ênoh hđeh đih mdrao ti nei.

Hluê si aê mdrao Hoàng Ngọc Anh Tuấn, Khua anôk mdrao, dua thu\n ho\ng anei, klei hđeh kkiêng mda, amâo djăp knăng mâo lu êdi. Phung kkiêng mda amâo mâo djăp mlan hriê đih mdrao ti anôk mdrao lu jing mơ\ng 28 hruê kăm truh ti gu\ 34 hruê kăm. Ho\ng hđeh amâo djăp knăng, anôk mdrao khăng tu\ mdrao kơ phung hđeh ti gu\ 2 kg, kjham h^n mâo đa đa kno\ng mơ\ng 500 gr truh 700 gr. Ară anei, anôk mdrao hlăk mdrao mgu\n kơ 20 ]ô hđeh mrâo kkiêng, hlăm anăn, hđeh ti gu\ 2,5kg jing 13 ]ô, ti gu\ 2 kg mâo 7 ]ô. Aê mdrao Hoàng Ngọc Anh Tuấn brei thâo:

Hđeh kkiêng amâo djăp knăng, hluê si Êpul bruă mdrao mgu\n dlông ro\ng lăn bi mklă jing hđeh mâo boh ktro\ hlăm brô ti gu\ 2 kg mkrah. Tơdah yap ênoh snăn grăp thu\n anôk mdrao tu\ mdrao kơ hlăm brô 15-20% hđeh amâo djăp năng hlăm ênoh hđeh mrâo kkiêng hriê đih mdrao. Thu\n 2019, hmei đao\ t^ng mâo hlăm brô 18%. Bi thu\n 2020 snăn ênoh hđeh ti gu\ 2 kg mkrah mâo mơ\ng 19-20%.

 

Amai Trần Thị Hương  ti să Dăk Găn, kdriêk Dak Mil, ]ar Dak Nông jing sa hlăm ênoh 20 ]ô kkiêng anak mda, amâo djăp knăng dôk đih mdrao ti Anôk mdrao kru\ w^t klei suaih pral do\ng mdrao phung hđeh leh anăn hđeh mrâo kkiêng. Amai Hương ruă kkiêng leh anăn kkiêng anak ti sang kkiêng anak, Sang êa drao kr^ng  Lăn Dap Kngư hlăk êjai dôk ba tian kno\ng mâo 33 hruê kăm, e\ điêt kno\ng ktro\ 1,6 kg.  Leh anăn  mtam, dua am^ anak amai dưi ba nao ti Anôk mdrao kru\ w^t klei suaih pral do\ng mdrao kơ phung hđeh leh anăn hđeh mrâo kkiêng. Mơ\ng bruă ksiêm mkă, phung aê mdrao bi mklă hđeh kkiêng mda, mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa hnơ\ng 3, dleh bi êwa, bi êwa hmư\ ênai, ơ\ng asei mlei. E| điêt dưi ba rông tlo\ êlan êrah, đru bi êwa hlăm sang ală ki\ng (CPAP) leh anăn bi mmam êa asâo mơ\ng đ^ng hlăm êlan huă mnăm  (Sonde ), yua b^t êa drao kháng sing. Truh ara\ anei, leh lu hruê mdrao gu\n, e\ điêt dưi [ia\ leh, hriăm amâo lo\ yua masin bi êwa. Lo\ la] kơ klei amai Hương, aê mdrao Lê Hữu Tú, Anôk mdrao kru\ w^t klei suaih pral, do\ng mdrao kơ phung hđeh leh anăn hđeh điêt brei thâo:

Pô anei jing hđeh kkiêng mda, am^ êbeh 35 thu\n, jing anak tal 5, leh kkiêng e\ điêt bi ơ\ng asei mlei, dleh bi êwa anăn dưi mâo anôk bruă kkiêng anak brei bi êwa o xi, leh anăn ba kơ anôk mdrao kơ phung hđeh mrâo kkiêng snăn e\\ điêt mâo klei dleh bi êwa, bi êwa ho\ng o xi. Ară anei, hruê tal 2 mdrao mgu\n snăn mâo klei bi knăl jăk, dưi ]o\ng bi êwa leh anăn bi hriăm mkhư\ bi êwa ho\ng o xi kơ e\, mb^t anăn brei e\ mnăm êa ksâo mơ\ng êlan Sonde leh anăn ktuê dlăng s^t e\ dưi ba mdrao ti êngao.

 Kkiêng mda, amâo djăp knăng mâo klei hu^ hyưt kơ klei hd^p mơ\ng mmông mrâo kkiêng, mb^t ho\ng anăn, hđeh khăng mâo du\m klei ruă hu^ hyưt mse\ si: ruă kboh, ruă hlăm êlan bi êwa, tru\n aruăt êrah, ê ăt  amâo dah hlơr, amâo djăp êrah, klei ruă hlăm ală… Bruă mdrao mgu\n, kriê dlăng kơ hđeh kkiêng mda dleh dlan snăk leh anăn liê prăk lu. Boh nik, lu đa đa mâo klei amâo jăk kjham mse\ si: Ktiêl, pral kdal leh anăn êbat hiu, amâo jăk kơ dlô… boh nik klei ruă hlăm ală mâo lu. Aê mdrao Hoàng Ngọc Anh Tuấn – Khua anôk bruă mdrao kơ phung hđeh leh anăn hđeh mrâo kkiêng, Sang êa drao kr^ng Lăn Dap Kngư brei thâo:

Phung hđeh kkiêng mda, amâo djăp knăng khăng mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa nao do\ng mdrao mjê], mâo đa đa bi êwa ho\ng masin, hma^ truh kơ kso\, mâo hđeh êdei anei lo\ dơ\ng mdrao kơ klei ruă kso\ jưh kơ bruă bi êwa ho\ng o xi, Hlăm bruă mdrao mgu\n, kyua klei suaih pral mơ\ng hđeh kkiêng mda, amâo djăp knăng [iă anăn mâo klei kman ngă lu, s^t kman ngă snăn ênưih truh kơ djiê.

 

 Hluê si phung aê mdrao, mâo lu mta phu\n ngă klei kkiêng anak mda, amâo djăp knăng hlăm phung hđeh, mse\ si: klei hd^p mơ\ng am^ dleh dlan, mă bruă ktro\ amâo dah mă bruă hlăm anôk mâo klei ]ho\ djhan, hlăk êjai huă [ơ\ng amâo djăp mnơ\ng tu\ jăk, khăng dju\p hăt, mnăm kpiê hlăk êjai dôk ba tian, ba tian asei dôk mda, ti gu\ 16 thu\n amâo dah ba tian tal êlâo khua thu\n leh, êbeh 35 thu\n, phung ba tian mâo boh ktro\ hdjul, awan dhuan biêr, amâo ksiêm mkă grăp gưl, amâo tlo\ mgang...

Êngao kơ klei mrâo la], phung tuôm kt^ anak ^ amâo dah tuôm ho\ng klei proh anak ^ lu blư\ mâo klei h^t kkiêng anak mda. Phung ba tian mâo klei tuôm kkiêng anak mda snăn năng ai srăng kkiêng anak mda tal 2 kơ dlông mâo mơ\ng 25-50%. Sa mta phu\n mkă, mâo lu hlăm du\m thu\n giăm anei anăn jing phung ba tian  mâo klei ruă amâo dưi mdrao hlao mse\ si kboh, đ^ aruăt êrah, m'iêk [ê` hra... Phung anei, êngao kơ klei hu^ srăng kkiêng anak mda,w^t am^ ăt ênưih mâo klei amâo jăk leh kkiêng [a\ anak. Kyua anăn, ]ia\ng gang mkhư\ klei kkiêng anak mda, amâo djăp knăng, mkhư\ jih hnơ\ng klei amâo jăk kơ kơ\ dlô, asei mlei hđeh êdei anăp, phung mniê hlăm thu\n [a\ kkiêng anak brei tui hriăm kơ klei thâo [a\ kkiêng anak êđăp ênang, hluê ngă bi jăk klei k]e\, klei mtă mơ\ng aê mdrao hlăk êjai ba tian, mse\ si: Mđing kriê dlăng asei mlei, mđing du\m klei bi knăl kkiêng anak mda mse\ si: ruă tian, kbiă êrah, ruă kkiêng, truh tian.... Mmông anei, mniê ba tian brei nao mtam ti du\m anôk mdrao mgu\n ]ia\ng ksiêm mkă, amâo dưi ]o\ng mdrao ho\ng êa drao djuê ana, đăm lui ruă sui ho\ng klei g^r ôh. Êngao anăn, hlăk êjai ba tia, phung am^ đăm ngă bruă ktro\ ôh, bruă mâo êa drao ruă, brei ksiêm mkă grăp  gưl leh anăn ngă du\m klei brei ksiêm mkă, [ia\ êdi 3 blư\ hlăm jih gưl ba tian, ksiêm mkă lu h^n hlăm du\m mlan knhal jih thu\n, huă mnăm djăp mnơ\ng tu\ jăk, amâo yua mta bi mđ^ ai mse\ si kpiê, [iêr, hăt, tlo\ mgang leh anăn mbo\ mnơ\ng tu\ jăk djăp ênu\m.

 

            }ia\ng lo\ mâo klei thâo sa\ng kơ klei kkiêng anak mda, hdjul kna\ng lehana\n hdra\ gang mkhư\, pô ]ih klei mrâo kơ kdrê] anei mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng Aê mdrao Hoàng Ngọc Anh Tuấn, Khua adu\ do\ng mdrao mjê] phung hđeh êla\k lehana\n hđeh mrâo kkiêng, Sang êa drao pro\ng kr^ng La\n dap kngư.

 

-Ơ aê mdrao, akâo kơ ih mblang brei mơ\ng kbia\ hriê truh kơ klei kkiêng anak mda ka truh mlan, hdjul knăng?

Aê mdrao Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Dăl hlăm dua thu\n êgao 2019 – 2020, hmei [uh klei kkiêng anak mda ka truh mlan, hdjul knăng mâo lu snăk. Lehana\n drei thâo leh, du\m klei ngưa truh kơ klei kkiêng anak mda amâo mâo truh mlan jing lu, hlăm ana\n mâo sa kdrê] kyua thu\n mơ\ng am^, kơ ênoh nao mka\ dlăng tian, kơ klei thiăm bo\ mnơ\ng tu\ jăk êjai hlăm wưng ba tian, kơ klei tlo\ mgang… Kâo ma\ klei bi hmô, leh ksiêm yap mâo phung am^ thu\n mda kgu\ 20 thu\n [ia\dah ba tian, snăn ênoh kkiêng anak hdjul knăng jing lu, dah mka\ ho\ng am^ thu\n êgao kơ 35. Tal dua, jing boh ktro\ phung am^ êjai hlăm wưng dôk ba tian. Tơdah boh ktro\n kgu\ 12kg hlăm jih wưng dôk ba tian, snăn srăng kkiêng anak mda boh ktro\ kgu\ 2kg5 srăng lu h^n. Kơ klei nao mka\ dlăng tian, phung am^ ba tian amâo jăk đei nao mka\ dlăng tian, kgu\ 3 blư\ hlăm jih wưng dôk ba tian, snăn hnơ\ng hđeh kkiêng mda, hdjul knăng ăt lu h^n mnka\ ho\ng phung nao mka\ dlăng tian 4 blư\ kơ dlông. Kyuadah êjai hlăm wưng nao mka\ dlăng tian, mâo klei dlăng kriê, mta\ mtăn, lehana\n srăng dưi thâo [uh ya mta klei amâo mâo jăk ho\ng ^, lehana\n ya mta brua\ brei ngă he\ mtam, êlâo kơ truh hruê kkiêng snăn jing jăk h^n. Êngao ana\n, hmei lo\ mđing [uh jing ho\ng phung am^ mâo leh klei rua\ duam mb^t êjai ba tian.

-Ơ aê mdrao! Êjai hlăm klei ma\ brua\, si aê mdrao [uh kơ klei kkiêng anak mda, hdjul knăng plah wah du\m kr^ng kwar?

Aê mdrao Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Kr^ng drei hlăk dôk hd^p, lu jing hlăm ]ư\ ]hia\ng, lăn dap kngư, mơ\ng klei ksiêm yap, hmei [uh phung am^ kkiêng anak mda, hdjul knăng lu jing hlăm kr^ng [uôn sang. Hlăm du\m thu\n giăm anei, dhar brua\ mdrao mgu\n mâo leh du\m hdra\ ma\ brua\ jăk hlăm klei dlăng kriê klei suaih pral kơ jih jang mnuih [uôn sang hlăm kr^ng taih kbưi, kr^ng mnuih djuê [ia\, [ia\dah hnơ\ng ênoh phung hđeh kkiêng hdjul knăng ăt adôk lu hlăm kr^ng [uôn sang, hlăm klei pia mơ\ng brua\ mdrao mgu\n jing kr^ng kr^ng kplu\t, phung am^ tinei amâo mâo klei dlăng kriê wiê ênăk jăk ôh, klei hd^p mda adôk tuôm ho\ng lu klei dleh dlan. Êngao ana\n, lo\ djo\ tuôm ho\ng klei thâo săng, lehana\n brua\ knua\ ma\ mơ\ng phung am^.

 

-Ơ aê mdrao, ]ia\ng dưi bi hro\ [ia\ h^n, klei kiêng anak mơ\ng mda, hdjul knăng, snăn ya mta klei brei phung am^ mđing?

Aê mdrao Hoàng Ngọc Tuấn: Hđeh hlăm wưng mrâo kkiêng ênưih snăk le\ hlăm klei amâo mâo jăk, [iah h^n lo\ le\ hlăm klei kkiêng mda ka truh mlan, hdjul knăng, jing ênưih h^n mơh tuôm ho\ng klei amâo mâo jăk, wa\t hlăm klei truh kơ djiê mơh, tơdah amâo mâo thâo dlăng kriê. Tăp na\ng mâo leh phung hđeh mâo mdrao mgu\n, dlăng kriê jăk snăk, [ia\dah ăt adôk mâo mơh du\m klei amâo mâo jăk mse\ si ai tiê klei m^n êmưt, amâo mâo pral kdal, klei thâo săng lehana\n djăp mta klei djo\ tuôm ho\ng ko\ dlô jing êmưt sơăi.

Ho\ng phung hđeh hdjul knăng, kkiêng mda, ka truh mlan phung aê mdrao mdrao mgu\n hđeh êlăk mâo du\m klei ]ia\ng mta\ snei: Kơ klei hd^p mda, brei drei mđ^ kyar hnơ\ng hd^p mda pô, mđ^ klei thâo săng, boh nik nak ho\ng phung am^. Brei thâo săng si jing kơ klei kkiêng anak, ya thu\n jing djo\ guôp, lehana\n si srăng dlăng kriê êjai dôk ba tian, ruah ya mta brua\ ma\ ]ia\ng bi djo\ êjai hlăm wưng dôk ba tian.Mâo du\m klei, phung am^ mâo leh klei hd^p mda jăk, [ia\dah amâo mâo thâo dlăng kriê ôh êjai ba tian, snăn mgi dih kkiêng anak ênưih le\ hlăm klei kkiêng mda, hdjul knăng, amâo mâo djăp mlan. Lehana\n brei mâo klei mđing uê` kơ klei mka\ dlăng tian jê` jê` djo\ wir, mb^t ho\ng klei tlo\ mgang kơ phung am^. ]ang hmăng kơ jih jang phung am^ êjai ba tian brei thâo g^r dlăng kriê tian bi jăk, ksiêm dlăng, nao mka\ ^ jê` jê` djo\ mlan, tơdah tuôm ho\ng ya mya klei amâo mâo jăk, snăn truh mtam kơ sang êa drao, ti ana\n mâo phung aê mdrao mka\ dlăng k]e\ đru mtam.

-La] jăk kơ aê mdrao lu!

Pô mblang:  Y-Khem Niê  - H'Zawut {uôn Yă

Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC