VOV4.Êđê - Hlăm wưng bi mlih yan, yan adiê leh anăn hnơ\ng yan adiê bi mlih ngă kơ asei mlei amâo hmao mdrơ\ng ho\ng klei ruă. Anei jing klei găl ênưih kơ kman ngă mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa, jing wưng bluh mâo lu klei ruă hlăm êlan bi êwa, boh nik phung asei mlei awa\t ai mdrơ\ng ho\ng klei ruă êdu mse\ si hđeh điêt leh anăn phung khua thu\n. Hdră mâo klei ]ih hưn mthâo du\m hdră bi mđao asei mlei ]ia\ng đăm êngoh duam hlăm yan êăt.

}ia\ng bi răng kriê asei mlei hlăm yăn puih êa\t, jing brua\ bi mđao asei mlei jing yuôm bhăn snăk. Ti tluôn anei jing jih jang klei mta\ ho\ng hlei pô dôk hlăm klei amâo mâo suaih, lehana\n wa\t ho\ng mnuih suaih pral dưn mơh, brei thâo răng kriê asei mlei pô hlăm yăn êa\t.

}u\t hơô ]hum ao djăp hnơ\ng mđao.

Anei jing klei ênưih h^n, lehana\n tu\ dưn h^n ]ia\ng bi mđao asei mlei. [ia\dah amâo mâo jăk ôh ]u\t ]hum ao kpal đei, [ia\dah jăk h^n ]u\t hơô ]hum ao êpih, lu blah, ]ia\ng kơ ang^n êa\t amâo mâo kma hlăm asei ôh. Ho\ng phung hđeh, ]hum ao bi ]u\t hơô lu tal jing jăk h^n kyuadah ênưih thâo pleh tơdah hđeh kbia\ êa ho\ kyua hlăp lê`, amâodah p^t đih. Êa ho\ phung hđeh tơdah amâo mâo hma\r sut bi mthu `u srăng lo\ kma w^t hlăm asei ba klei amâo mâo jăk kơ êlan bi êwa.

Klei tal êlâo brei mđing ]ia\ng răng mgang hu^dah le\ hlăm klei rua\ kơ êlan bi êwa, ana\n jing krơ\ng bi mđao adu\ng, kkuê, đah da. Tơdah dôk hlăm sang ăt hơô ao mđao mơh, ruah ao dlông kkuê, ]hia\m guê]. Mprăp kdrăp mdang bi mđao, amâodah mâo kpur ngă bi mđao êwa hlăm sang, lehana\n kđăl he\ [ăng bha\ đăm brei ang^n thut mu\t hlăm sang. Tơdah kbia\ hiu kơ ta], bi trua\ ]hia\m guôm [o# mta, ]ia\ng đăm hrip êwa êa\t, srăng hmăi amâo mâo jăk kơ knga, adu\ng, ko\ng đo\k, lehana\n kso\. Boh nik, hdơr amâo mâo dưi h’ô ao êpih ôh kbia\ kơ ta] tơdah adiê êa\t, klei anei ênưih ngă kơ drei mâo klei rua\ hlăm kso\, lehana\n klei rua\ êbuh đih.

Hua\ [ơ\ng djăp mnơ\ng tu\ jăk:

{ơ\ng djăp mta mmih, protein, [ơ\ng prăi êma\ ]ia\ng đru kơ asei mlei mâo djăp ai kdơ\ng ho\ng klei êăt. Bi [ơ\ng mnơ\ng [ơ\ng mkra ksa\, êun, ênưih lik, [ơ\ng [‘[ia\, [ơ\ng mnơ\ng jăk mse\ si su\p, bur kđeh ]^m, djăp mta mnơ\ng [ơ\ng ria\... Mbha ngă lu blư\ [ơ\ng, aguah ưm, yang hruê dơ\ng bi [ơ\ng lu mta mnơ\ng mâo calori, lehana\n hua\ tlam [ơ\ng man dê` du, mâo mb^t boh kroh. Đăm hua\ [ơ\ng trei đei ôh, kăn mnăm lu rei kyuadah adiê tlam ênưih ngă amâo mâo p^t kyua kăng tian, lehana\n kgu\ nao m’iêk lu.

Mb^t ho\ng ana\n,hdơr bi mhlơr mnơ\ng [ơ\ng, mdjah [ia\ tiu srăng đru bi mđao kso\. [ơ\ng lu boh kroh đru bi mđao kso\, jing jăk kơ klei bi êwa, mâo boh êrang, boh suai, boh truôl… mnăm êa ]ê hlăm aguah ưm ăt jing sa klei bhiăn jăk đru kơ êlan bi êwa suaih pral h^n.

Tram jơ\ng ho\ng êa mđao:

Yan puih êa\t, djăp arua\t êrah kreh điêt, êrah êran êmưt he\. Sa hlăm du\m kdrê] mơ\ng asei mlei ênưih ba klei amâo mâo jăk ho\ng êa\t, jing pla\ jơ\ng. Kyuana\n, êngao kơ klei bi mđao asei mlei, snăn brei mđing kơ brua\ răng kriê pla\ jơ\ng. Kyuadah dua [e\ pla jơ\ng mâo klei suaih jing hdră jăk h^n răng mgang klei suaih pral pô hlăm yăn puih. Grăp mlam mma\t êlâo kơ nao p^t, tram he\ jơ\ng ho\ng êa mđao hlăm hmăm mtlaih mâo[ia\ hra tram mơ\ng 10 – 15 mn^t. Tơdah dưi mtlai hlăm êa mđao ana\n mâo [ia\ drao hdrak, amâodah tu\k êa ho\ng hla krue\ msăm, hla ana mtu\k… Tram jơ\ng ho\ng êa mđao srăng đru bi mđao kơ jih dua [e\ jơ\ng lehana\n kơ asei mlei, đru kơ drei p^t đih jăk mơh.

Brei mđing, tơdah leh kbia\ hiu kơ ta] điêt đuôt amâo mâo dưi hlo\ng mhưng mtam ôh pla\ jơ\ng ho\ng pui, ho\ng hruh bi mđao, abăn bi mđao. }u\t suset đu\t bi mđao jơ\ng. }u\t hdruôm jơ\ng mâo kđul kpal, amâodah mâo mta sun. Bi mlih nanao suset, bi mdoh pla jơ\ng.

Amâo mâo dưi mnei sui ôh, lehana\n đăm mjuat asei mlei ôh hlăm aguah ưm êa\t, amâodah adiê mlam mma\t:

Mnei sui, mnei êa êa\t êjai adiê kơ êngao êa\t snăk sơưn snăn jing hu^ hyưt snăk, tăp năng nga\ truh kơ djiê mnuih mơh. Kyuana\n brei bi mđao êa mnei, mnei hlăm anôk êne\ kr^p amâo mâo ang^n thut, lehana\n điêt đuôt amâo mâo dưi mnei sui ôh. Tơdah adiê kơ êngao êa\t ktang, snăn đăm mnei lu ôh, kno\ng bi mdoh asei mlei ho\ng ]hia\m msah êa mđao, lehanan mnei ma\ dua hruê sa blư\ man leh.

Amâo mâo jăk ôh dôk ph^ sa anôk hlăm krah adiê êa\t, [ia\dah jăk h^n kpư\ hiu asei mlei. Aguah ưm lehana\n tlam mma\t, dah dưi mjua\t asei mlei, êbat jơ\ng hlăm brô 30 mn^t grăp hruê. Êbat jơ\ng ăt jing hdră jăk h^n đru kơ êrah hlăm pla\ jơ\ng êran jăk. Brua\ ksu\n boh ktro\ kơ pla jơ\ng êjai êbat jơ\ng jing sa hdră đru kơ êrah êran jăk truh hlăm djăp arua\t êrah. Bi êjai dôk nga\ brua\ sa anôk amâodah dôk dlăng tivi, snăn bi k]u\n kđiêng jơ\ng lehana\n lo\ bi kpa\ kđiêng jơ\ng. Ngă w^t ngă nao klei anei [ia\ êdi hlăm brô 10 mn^t grăp hruê, ăt srăng đru kơ jơ\ng kjăp mơh, lehana\n kăn mâo klei bi êgah rua\ rei. [ia\dah brei mđing, hnơ\ng êa\t kơ êngao hlăk aguah ưm, amâodah adiê tlam mma\t jing êa\t ktang h^n, lehana\n kreh mâo wa\t ang^n lehana\n ang^n jhat. Êngao ana\n hlăm wưng anei, ênưih kreh truh kơ êngoh, bi êa\t hlăm asei mlei, hmăi amâo mâo jăk kơ arua\t klei m^n, tăp năng ngă truh bi hrut kwiâo [a\ng k[ông. Tăp năng, mâo đa đa mnuih asei mlei awa\t, puhng hđeh amâodah mnuih pro\ng kbia\ hiu kơ ta] tơdah êjai adiê êa\t ktang mse\ snăn jing ênưih snăk ba klei amâo mâo jăk kơ asei mlei. Kyuana\n yơh, wưng mjua\t asei mlei aguah ưm brei êla h^n, lehana\n dah tlam jing hnưm h^n mka ho\ng du\m yăn hlăm thu\n.

Đăm mnăm kpiê êsei ôh:

Lu mnuih m^n ]huai, la]dah adiê êa\t, mnăm kpiê srăng bi mđao asei mlei. S^t yơh klei mnăm kpiê êgao hnơ\ng ba klei amâo mâo jăk kơ asei mlei. Mnăm kpiê, boh nik mnăm tơl kpiê rua\ êjai hlăm adiê êa\t ênưih snăk ngă truh kơ êbuh đih. Lu mnuih truh kơ djiê mtam kyua mnăm kpiê. Êjai mnăm kpiê, jih jang arua\t êrah k[ua\ he\, tuôm ho\ng adiê êa\t, arua\t êrah bhiâo riâo rit hrut he\, ngă kơ hnơ\ng êrah đ^, ênưih ngă êbuh đih, lehana\n truh kơ djiê. Hdră jăk h^n jing amâo mâo mnăm kpiê ôh, bi tơdah mnăm he\ mơh, snăn đăm mnăm tơl kpiê rua\ ôh, amâo mâo jăk ôh êdi hlăm yăn êa\t./.