VOV4.Êđê - Hla\m wưng bi mlih yan adiê jing wưng phung hđeh êlưih mâo du\m klei rua\ hla\m êlan bi êwa h^n, kyua ai bi kdơ\ng ho\ng klei rua\ êdu, yan adiê bi mlih amao mâo ga\l djo\, mjing klei ga\l êlưih kơ du\m mta kman đ^ lêc\ lar ktang, tơ amâo dla\ng kriê ja\k, hđeh êlưih djo\ mâo klei rua\. Hđeh rua\ hla\m êlan bi êwa, êlưih nga\ truh klei rua\ hla\m kso\ tui hluê ho\ng hnơ\ng djhul amâo dah kjhamâna\n klei anei hma\i djo\ pro\ng sna\k kơ klei suaih pral phung hđeh. Kdrê] Klei suaih pral kơ jih jang mnuih hruê anei hmei hưn mthâo kơ hdra\ gang mkhư\ klei rua\ hla\m êlan bi êwa kơ phung hđeh.

     Klei rua\ hla\m êlan bi êwa jing klei rua\ khăng mâo kơ phung hđeh kyua anei jing phung mâo ai bi kdơ\ng êdu, êlưih hma\i djo\ ho\ng du\m mta mnơ\ng  ba truh klei rua\. Klei rua\ amâo đei hu\i hyưt ôh, [ia\ êlưih mâo w^t nao, nga\ hma\i djo\ kơ klei suaih pral leh ana\n klei đ^ jing asei mlei, ai tiê klei m^n mơ\ng hđeh. Êlan bi êwa mâo: adu\ng, ada\t đo\k, ko\ng đo\k, amrôk adung leh ana\n….. . Anei jing du\m anôk nah êngao so# djo\ ho\ng êwa ang^n, mâo brua\ jing  kar, bi h’uh mđao êwa pioh ba hla\m lam kso\. Kyua ana\n, du\m anôk anei dja\l sna\k `u hma\i djo\ ho\ng du\m klei mâo mơ\ng nah êngao. Rua\ êlan bi êwa jing du\m klei rua\ mâo: klei rua\ ko\ng đo\k, rua\ amrôk adu\ng, rua\ adu\ng, êngoh ê’a\t lu jing kyua mơ\ng kman nga\. Klei rua\ khăng mâo s^t adiê thu krô amâo dah kyua la\n êa wa\l hd^p mda, êwa ang^n bruih c\ho\.....ho\ng du\m klei bi êdah mse\ si: mtu\k, kbia\ êa du\ng, da\l adu\ng, bi bha` nnao đrông, êngoh hlơr, rua\ ako\, bi êma\n êmik, broh đo\k….. Lu mnuih rua\ gơ\ c\o\ng hlao ma\ hja\n gơ\ leh 8 – 10 hruê rua\, [ia\ đa mâo mơh mnuih kyua mdrao amâo mâo djo\ hdra\ sra\ng nga\ hma\i djo\ truh kơ êlan bi êwa nah gu\ nga\ truh klei rua\ kso\, rua\ kuôp kso\; kjham h^n nga\ truh klei rua\ dlô, rua\ boh [leh, kboh……. Bohnik ho\ng hđeh điêt gu\ sa thu\n, hđeh kkiêng mda, hđeh êdu ai bi kdơ\ng ho\ng klei rua\.

Hdra\ gang mkhư\ leh ana\n mdrao klei rua\ êlan bi êwa:

   Klei bi êdah mơ\ng klei rua\ êlan bi êwa:

    Êlan ba  mtưp klei rua\: Klei rua\ tưp lar hluê ho\ng êlan [a\ng êgei, êa bah, bi so# djo\ kngan leh ana\n du\m mnơ\ng yua pioh [ơ\ng hua\, mna\m êa.

    Klei bi êdah:

• Hđeh đ^ êngoh hlơr kdja\t.
• Hđeh [uh rua\ ko\, bi ê’a\t, rua bo\ asei mlei, hđeh [ông hia.
• Hđeh bi êma\n êmik amâo c\ia\ng [ơ\ng hua\ ôh.
• Hđeh bi mtu\k, dleh bi êwa, rua\ đo\k.
• Đa mâo mơh hlo\ng rua\ tian eh m’êa.

Mdrao klei rua\ êlan bi êwa:

     Mnuih [uôn sang drei c\ia\ng mđing bi mđ^ mnơ\ng [ơ\ng tu\ ja\k kơ hđeh, bohnik jing du\m mnơ\ng [ơ\ng mâo lu vitamin C.

     Bi mdoh adu\ng kơ hđeh ho\ng hdra\ hrip ma\ jih êa du\ng hla\m adu\ng leh ana\n hla\m đo\k hđeh, leh kơ ana\n trôc\ êa hra amâo dah êa drao bi hrut arua\t  êrah kơ hđeh.

     Ba hđeh nao kơ sang êa drao tơ [uh mâo du\m klei bi êdah mse\ si êngoh hlơr, dleh bi êwa amâo dah [uh du\m kei bi êdah rua\ kso\, rua\ kuôp kso\.....

Mgang mkhư\ klei rua\ êlan bi êwa:

     Phung am^ ama c\ia\ng pral thâo hla\m brua\ răng mgang klei rua\ kơ hđeh ho\ng hdra\: đa\m brei hđeh [ơ\ng mnơ\ng ê’a\t, đa\m dôk đih sui ti ana\p dhia\r pưh, kriê mđao kơ asei mlei hđeh, bi mkhư\ klei ba hđeh nao hla\m du\m anôk mâo lu mnuih leh ana\n bi mkhư\ klei hđeh nao êluê êa ti du\m anôk êluê êa lu mnuih amâo dah ti du\m anôk hla\p c\hưn m’ak gu\ êa. Trua\ mnal gang [o# s^t ba hđeh kbia\ hiu ti êngao. Đue# bi kbưi ho\ng du\m mta nga\ ba truh klei hma\i djo\ kơ êlan bi êwa mơ\ng hđeh mse\ si: sa\p pui, bruih c\ho\, asa\p ha\t…..

Mbo\ dja\p ênu\m mnơ\ng tu\ ja\k kơ hđeh:

     C|ia\ng brei hđeh [ơ\ng dja\p ênu\m du\m mta mnơ\ng tu\ ja\k pioh bi mđ^ ai bi kdơ\ng mơ\ng hđeh. Êngao kơ ana\n, phung am^ ama c\ia\ng rao kngan bi doh ho\ng k[u. Ti dlông anei jing du\m hdra\ mgang mkhư\ leh ana\n mdrao klei rua\ êlan bi êwa kơ hđeh [ia\ dja\p mnuih drei c\ia\ng thâo. S^t mâo klei bi êdah mơ\ng klei rua\, phung am^ ama c\ia\ng thâo bi kla\  si  klei bi êdah mơ\ng klei rua\ pioh dja\l thâo, mơ\ng ana\n mâo hdra\ mdrao bi djo\ guôp, đa\m duah nao blei ma\ pô ôh êa drao, [ia\ c\ia\ng bi ba hđeh nao kơ sang êa drao pioh ksiêm mka\ dla\ng. {ia\ klei yuôm bha\n jing phung am^ ama c\ia\ng thâo hdra\ kriê dla\ng răng mgang hđeh dêc\ đue# kbưi mơ\ng du\m klei hu\i hyưt ba mtưp klei rua\, mgang mkhư\ klei rua\ jing hdra\ ja\k êdi răng mgang klei suiah pral kơ hđeh.

                                                   H’Nga pô ]ih hlo\ng ra\k.