Năng mđing, hlăm anăn, lu ênoh mrô jing boh kdrŭt mơ̆ng bruă duh mkra hŏng hnơ̆ng đĭ kyar snăn ară anei hrŏ soăi: Prăk bi liê ala tač êngao amâodah ba čhĭ kơ ala tač êngao, ênoh blei yua leh anăn prăk luič ênoh đĭ… Hdră kñăm đĭ kyar jih thŭn ti hnơ̆ng 6,5%, kčah lu klei lông dlăng!  Brei mâo lu boh kdrŭt hĭn kơ klei đĭ kyar 2023 jing klei phung thơ̆ng kơ bruă, phung mnia blei.

GDP 3 mlan gưl tal 1 knŏng đĭ êbeh 3,3% lač kơ dua mta bruă prŏng. Tal êlâo jing, klei duh mkra hmăi amâo mâo jăk prŏng mơ̆ng klei toh hroh klei duh mkra tar rŏng lăn. Klei anei bi êdah klă ti anôk bi mnia mblei hŏng ala tač êngao 3 mlan akŏ thŭn knŏng djăp mă êbeh 79 klei USD, hrŏ giăm 12%; klei bi mnia mblei hŏng ala tač êngao mâo êbeh 75 êklai USD, hrŏ 14,7%; dŭm bruă tuh tia mkra mjing hrŏ sơăi. klei Việt Nam bi mnia mblei hŏng ala tač êngao dôk tuôm hŏng klei dleh dlan kyua êbeh mnơ̆ng mâo pioh čhĭ, ƀiădah dleh dlan hlăm klei bhiăn bi mnia mblei đĭ hĭn êjai. Tal dua, klei đĭ kyar GDP jing mnơ̆ng dhơ̆ng mâo hlăm ala čar bi knăl kơ klei duh mkra pô hlăk dôk tuôm hŏng klei dleh dlan. Ka lač ôh kơ klei ka dưi kiă kriê kơ ênoh prăk amâo mâo hơĭt. Tơdah klei kiă kriê prăk kăk kjăp hĭn, sĭt nik srăng dưi dêč kơ klei amâo mâo jăk hlăm klei bi mnia mblei trái phiếu msĕ hŏng wưng leh êgao. Klei kiă kriê prăk kăk jăk hĭn, snăn dŭm dhar bruă msĕ si rŭ mdơ̆ng, klei kơ sang lăn amâo srăng hmăi ôh msĕ si gưl leh êgao. Êngao anăn, prăk duh bi liê mơ̆ng ala tač êngao   hŏng Việt Nam tui si hră mơar tĭng truh hrue 20/3 djăp 5,45 êklai USD, hrŏ 38,8%, mâo leh prăk duh bi liê mơ̆ng ala tač êngao truh 4,32 êklai USD, hrŏ 2,2% ăt brei ƀuh dŭm klei lông dlăng hŏng klei duh mkra wưng kơ anăp, tơdah anei yap jing boh kdrŭt kơ klei mđĭ kyar bruă duh mkra. Mta kñăm kơ klei duh mkra jing 6,5% kluôm thŭn, klă sĭt jing amâo mâo djŏ klei ênưih ôh. Nguyễn Thị Hương – Khua anôk bruă ksiêm yap, Phŭn bruă čuăl mkă – duh bi liê lač:

Snăn jing hlăm dŭm mlan adôk drei gĭr bi mâo êbeh 7-7,5% hlăm jih jang bruă duh mkra hlăm wưng kơ anăp, êjai klei duh mkra dlông rŏng lăn dôk găn lu klei amâo mâo jăk, lehanăn klei čiăng blei mnơ̆ng mơ̆ng tač êngao hrŏ mơh, lŏ tuôm hŏng yan adiê amâo mâo jăk, lehanăn klei bi blah dleh dưi ksiêm dlăng mơh”.

Ăt msĕ snăn mơh tui si pô thơ̆ng kơ bruă duh mkra, nai prĭn Lê Duy Bình lač, ya mta klei găl jăk, lehanăn mâo klei bi hlak hĕ čiăng kơ phung duh mkra mâo boh kdrŭt djŏ mđĭ kyar bruă knuă hlăm wưng kơ anăp. Sitôhmô, prăk duh bi liê mơ̆ng ala tač êngao khădah amâo mâo lu ôh, ƀiădah Việt Nam ăt dôk mâo nanao dŭm anôk bruă duh mkra prŏng mơ̆ng ala tač êngao ƀuăn duh bi liê. Lu phung duh mkra msĕ si mơ̆ng Ơrôp hlăk dôk duah êlan duh bi liê ti Việt Nam. Braih mơ̆ng Việt Nam hlăk dôk mâo anăn knăl hing ang hŏng tar rŏng lăn, amâo mâo djŏ knŏng mkăp djăp êsei huă hlăm ala čar, ƀiădah lŏ mâo čhĭ kơ ala tač êngao hŏng klei jăk:

Êjai klei duh mkra tar rŏng lăn dôk tuôm hŏng lu klei dleh dlan msĕ snăn, drei ăt dôk mâo mơh dŭm bruă jing găl guôp, msĕ si, bruă lŏ hma, bruă dliê kyâo bruă kan hdang đĭ kyar mơh. Klei mđĭ kyar bruă hiu čhưn ênguê mâo klei bi knăl jăk, prăk duh bi liê kơ kluôm yang ƀuôn, klei mơ̆ng knŭk kna duh bi liê ăt adôk hơĭt. Lehanăn lĕ, klei bi mnia mblei mnơ̆ng dhơ̆ng hliê, lehanăn hnơ̆ng hrui wĭt mơ̆ng phung blei yua mnơ̆ng ăt dôk đĭ mơh, anei ăt yap jing kmeh kjăp mơh kơ klei duh mkra. Êjai anăn dŭm bruă duh mkra, anôk mkra mjing toh hroh, ƀiădah mnuih ngă bruă dưi mâo bruă knuă mă ăt đĭ, boh nik hlăm dŭm anôk amâo djŏ hlăm alŭ wăl duh mkra phŭn ôh, snăn ăt jing pô kăp krơ̆ng mơh kơ dŭm anôk phŭn hlăm klei duh mkra, lehanăn kơ dŭm bruă knuă mkăn”.

Čiăng kơ Việt Nam dưi bi hơĭt bruă duh mkra, hŏng klei găl mđĭ kyar jăk hlăm dŭm mlan kơ anăp, pô thơ̆ng kơ bruă duh mkra Trần Quý – Khua anôk bruă ksiêm duah kơ klei mđĭ kyar bruă duh mkra mrô Việt Nam, ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh lač:

Knŭk kna lŏ dơ̆ng kiă kriê bi kjăp klei kơ ênoh ênil, lehanăn ai bi ktưn kñăm bi hrŏ klei đĭ ênoh ênil mơ̆ng dŭm mta mnơ̆ng čhĭ mnia, mơ̆ng anăn bi hrŏ mơh klei ktrŏ kơ mnuih blei yua, lehanăn phung duh mkra. Lehanăn čiăng snăk mâo klei bi ktưn, hŏng klei jăk hlăm jih jang bruă duh mkra, mđĭ hnơ̆ng jăk mnơ̆ng dhơ̆ng mkra mjing. Čiăng dưi ngă klei anei, snăn brei mâo mtam hdră mă bruă bi mlih mrô, knăm bi hrŏ ênoh ênil đĭ yuôm mơ̆ng mnơ̆ng dhơ̆ng. Knŭk kna năng lŏ duh bi liê kơ jih jang bruă duh bi liê kơ dŭm mta bruă msĕ si kơ êlan klông, kơ bruă sang hră mơar, kơ bruă ksiêm duah, lehanăn mđĭ kyar kdrăp mrâo mrang, bruă logistic... Anăn jing klei bi knăl kơ jih sa wưng sui bi hrŏ klei ktrŏ mơ̆ng klei prăk luič ênoh”.

Mkă tĭ hnơ̆ng jing phung duh mkra, anôk duh mkra, Nguyễn Văn Thân – Khua êpul hgŭm phung duh mkra điêt lehanăn man dưn Việt Nam mđing kơ ênoh: 57 êbâo phung duh mkra ngă leh hră mơar mkŏ mjing mrâo, lehanăn lŏ wĭt mă bruă, hrŏ 5,4%; êbeh 60 êbâo phung duh mkra kdŭn đuĕ mơ̆ng klei duh mkra mnia mblei, đĭ 17,4% mkă hŏng wưng anei 3 mlan akŏ thŭn 2022. Khădah hŏng ênoh anei amâo mâo dưi knăl jih ôh kơ ya mta bruă phung duh mkra dôk găn, kyuadah klei duh mkra mnia mblei mâo leh klei bi mlih hdră êlan duh mkra mnia mblei, ngă nanao hŏng klei ktang. Khădah ênoh anei amâo mâo dưi bi mklă jih ôh si klei phung duh mkra dôk găn, kyuadah lu phung duh mkra mlih nanao mơ̆ng bruă anei nao kơ Sĭt yơh jih jang phung duh mkra mkŏ mjing mrâo, phung lŏ wĭt ngă bruă, lehanăn phung kbiă đuĕ mơ̆ng anôk duh mkra mnia mblei knŏng ƀuh jing bi mlih hlue anăp nao hlăm klei amâo mâo jăk, “Čiăng snăk mâo hdră êlan đru hŏng jih ai tiê”.

Dŭm hdră êlan mâo êdei kơ Covid ăt adôk kñăm čiăng kơrŭ ai ktang kơ phung duh mkra mă bruă, boh nik hŏng phung duh mkra man dưn lehanăn điêt, kyuadah truh 98% msĕ si hdră êlan ngăn prăk, knơ̆ng prăk. Bi bruă hiu čhưn ênguê năng lŏ pŏk phai VISA čiăng iêo jak lu phung tuê. Mâo phung hiu čhưn ênguê, jing mâo bruă knuă mă. Boh nik hŏng jih jang mnuih ngă bruă, dŭm knơ̆ng prăk hlăk mâo hdră êlan bi hrŏ prăk mnga boh nik duh hŏng dŭm dhar bruă mâo klei ngă bruă djŏ hdră, lŏ dơ̆ng bi kdung hrue tla nư, lehanăn bo hrŏ prăk mnga čan. Klah čŭn jing jih jang hdră êlan knhal jih thŭn dih, lehanăn 3 mlan akŏ thŭn anei si jing leh snăn 3 mlan gưl êdei ăt srăng ngă jăk hĭn”.

Dŭm êpul bruă mơ̆ng tač êngao hlăk mâo dŭm klei bi mklă mdê mdê, kơ klei đĭ kyar bruă duh mkra tar rŏng lăn 2023 hŏng dŭm klei đăo knăl klei đĭ kyar tar rŏng lăn knŏng djăp 1,7%, ƀiă hĭn 1,3 puăng kdrêč êtuh mkă hŏng klei đăo knăl êlâo, êpul hgŭm lu ala čar ăt mâo klei đăo knăl mil 1,9%, hrŏ 1,2 puăng kdrêč êtuh mkă hŏng klei đăo knăl hlăk mlan 6/2022… Tar rŏng lăn, ênoh êa săng êa pui hrŏ, ƀiădăh ăt dôk ti hnơ̆ng yuôm, klei bi kpleh plah wah dŭm ala čar prŏng hlăk prŏng hĭn êjai, lehanăn klei China lŏ kơrŭ wĭt bruă duh mkra ăt ngă hmăi truh mơh kơ ênoh ênil mnơ̆ng dhơ̆ng ti Việt Nam… Ƀiădah tui si klei hlak mblang, klei akâo, lehanăn dŭm klei bi đăo knang mơ̆ng phung thơ̆ng kơ bruă, phung duh mkra mrâo anei brei ƀuh, tơdah jih jang klei duh mkra dưi mâo boh kdrŭt kjăp anăn jing ngăn prăk, sĭt nik srăng dưi kiă kriê kjăp hĭn klei amâo mâo jăk truh, knŭk kna bi mă yơh klei hriăm pral hĭn mơ̆ng klei duh mkra hlăm 3 mlan akŏ thŭn, dôk mâo leh atur kjăp, mjing anôk jưh knang hơĭt đăm lĕ hlăm klei prăk luič ênoh kơ jih thŭn tui si hnơ̆ng bruă kƀĭn ala čoh čuăn jing 4,5%, lehanăn dưi bi sĭt ênoh čuăn djŏ hŏng klei čang hmăng jing 6,5% kluôm thŭn 2023./.