VOV4.Êđê –  Mb^t ho\ng sang krum, jhưng kpan ê`an mdho# lehana\n ]ing ]har, hgơr kl^t kbao jing ngăn do\ yuôm bhăn, gru kruăk knăl du\m boh yuôm bhăn dhar kreh êdah kdlưn mơ\ng mnuih Êđê. Ho\ng ana\n iêu mâo boh hră h ti ako\, hdơr mâo mnuih Êđê bi m^n mă djuê am^ (mâo boh hra\ H tal êlâo). Hgơr jing mta mnơ\ng dưi mkra mjing, tông mdê mơh mơ\ng mnuih Êđê.

Hgơr dưi [oh mkra mơ\ng klo\ kyâo hgăl, kreh ma\ jing mơ\ng ana êgiêr, ana hnê` ho\ng boh pro\ng mơ\ng 70cm truh 1,5m. Leh kơ ana\n phung mbrua\ dơ\ng ]uh ho\ng pui hlăm lam, ]ia\ng bi mjing asei hgơr, asei hgơr ti krah pro\ng h^n, dua nah ako\ hyua\ điêt, hlăm ana\n sa nah pro\ng [ia\. {o# hgơr dưi hyua\ ho\ng kl^t kbao, jing kl^t kbao hrông hlăm sa drei mtam, lehana\n adôk mb^t ho\ng mlâo (mơ\ng leh mkra jing hgơr snăn kơh kuêh he\ mlâo hlăm dua [o# hgơr), lehana\n yua klei hyua\ hrut ktu\ng mbah hgơr.

Hgơr knư\ pro\ng bi knăl kơ găp djuê ana\n knư\ mdro\ng sah. Amâo mâo djo\ kno\ng du\m ana\n, hgơr lo\ jing mnơ\ng yuôm bhăn, yap jing kdrông mko\ ho\ng yang adiê.  Pô thâo mbruă Aê Khuen, mnuih tuôm mkra hgơr ti [uôn Êa Ana, sa\ êa Ana, kdriêk krông Ana, ]ar Daklak brei thâo: Klei yuôm bhăn anei mâo bi êdah wa\t hlăm klei dôk mkra hgơr, lehana\n hla\m brua\ răng kriê, hla\m klei tông. Kyuana\n, klei bhia\n mkra hgơr mâo dja\ pioh leh mơ\ng đưm hlo\ng kơ ara\ anei, jia\ knhuah klei bhiăn đưm lehana\n klei nga\ yang.

"S^t druôm ana kyâp pioh mkra hgơr ăt brei ngă yang kơ ana kyâo, ]ia\ng kơ ana kyâo amâo kđang, dưi mkra hgơr sia, h^n. Leh mđ^ hgơr mse\ mơh. Ngă yang u\n, yang kbao, amâo ngă ôh yang êmô. Wa\t hlăm mmông druôm ana kyâp leh anăn mđ^ hgơr hlăm sang dlông. Ana pioh mkra hgơr jing ana êgiêr, dlông, siam, pro\ng, druôm ana kyâo ba w^t ti [uôn. Kl^t kbao pioh mkra hgơr, amâo djo\ jing kl^t kbao knô sơa^ ôh, amâo dah kl^t kbao ana sơa^ ôh, snăn amâo srăng mâo klei hơê] hmưi ôh. Kl^t kbao knô dưi nah tluôn hgơr, kl^t kbao ana dưi nak anăp pioh tông hlăm knăm mơak mơ\ng go\ dang, [uôn sang snăn kơh mâo yang adiê hoê] hmưi."

Hgơr dưi mkra mjing [ia\ êdi hlăm 15 hruê. }ia\ng kơ hgơr khăng, krô kơh dưi tông. Ngă hlăm hjiê, amâo ngă ôh hlăm dliê. S^t mkra hgơr amâo brei ôh hđeh điêt găn êrô. Hlăm du\m hruê mkra hgơr, phung mniê amâo dưi tăp mdiê. Mo# pô mkra hgơr amâo dưi djă ê i, knguôr hdei braih.  Kyua hluê si klei m^n mnuih Êđê, tơdah hlăm hdră mkra hgơr, mo# pô mkra mjing hdei braih snăn hgơr srăng mâo k[oh [ơ\ng, hgơr amâo w^l ôh. Pô thâo mbruă Aê Khuen brei thâo, êlâo kơ mđ^ hgơr kơ sang dlông, ara\ng ayu\ ki pah, tông ]ing, leh ngă yang kơ hgơr, suôt phung yang jhat, leh anăn srăng ngă yang asei kơ pô sang.

"S^t ngă yang mđ^ hgơr ngă yang sa drei u\n, 1 ]eh kpiê ngă yang kơ aduôn aê, atâo tiên, 1 drei kbao, 5 ]eh kpiê kơ [uôn sang. Anăn đưm dih anak Ê đê pia kpiê 5 kbao . S^t iêu yang, akâo kơ phung yang răng mgang hgơr. Iêu phung yang ]ư\, yang êa, yang mnu\t hra, yang mjing dliê kmrơ\ng. Phung yang đru bi leh hgơr. Ngă yang u\n kơ hgơr, iêu jak phung yang, aduôn aê, atâo tiêt w^t nao hlăm knăm ngă yang, kyua hgơr dưi mkra leh. S^t ngă uang iêu jih phung yang, leh anăn kơh iêu aduôn aê atâo tiêt, leh anăn iêu jih phung yang răng kriê pin êa, răng kriê [uôn sang, pưk sang, mnơ\ng mnuă hlăm sang."

                                 Hgơr dưi dlăng ngăn do\ myang mơ\ng mnuih Êđê

Hgơr mâo tông hra\m mb^t ho\ng mdê] knah hlăm klei tông ]ing ]har, klei ngă yang adiê, [ia\dah hgơr kno\ng du\m ph^t hlăm sa anôk ti dlông jhưng kpan amâodah ti kiêng êtung gah, amâodah ti krah ta] anôk ngă yang, mâo brua\ klam kăp gai klei mdei, lehana\n ma\ hnơ\ng pral amâodah êmưt mơ\ng jih êpul tông ]ing.  Pô thâo mbruă Aê khuen lo\ brei thâo, hlăm sang krum dlông, hgơr dưi dưm ti dlông jhưng kpan, ti kiêng plah wah êwang krah ho\ng êtung gah, hgơr mâo brua\ răng kriê klei p^t đih, lehana\n mâo hlăm klei mơak amâodah klei ênguôt mơ\ng jih jang mnuih hlăm sang. Kyuana\n, brua\ răng kriê hgơr jing mđr^ng ho\ng brua\ răng kriê klei myun mdan, klei êđăp ênang, klei jăk yâo hlăm go\ sang.

"Hgơr dưi dưm ti dlông jhưng kpan hlăm sang dlông, ti mtih yu\ hlăm sang dlông. Đưm dih ti go\ sang mâo leh hgơr dưi la] jing mdro\ng. }ing mâo leh, ]eh bô, ]eh ba, êmô kbao mâo leh, [ia\dah ka mâo hgơr go\ sang anăn ăt jing [un mơh. {ia\dah s^t go\ sang anăn mâo hgơr dưi dưm ti dlông jhưng kpan dưi la] jing mdro\ng leh."

Hgơr mơ\ng mnuih Êđê dưi la] jing ngăn yuôm, kno\ng ho\ng sang phung mâo k’hưm, mdro\ng sah, mâo jhưng kpan ê`an mdho#, lehana\n lu ]^ng ]har, dưi mkra hgơr hlăm sa blư\ dưi mkra mb^t ho\ng jhưng kpan ê`an mdho#. Hgơr mâo ênoh knar ho\ng lu drei kbao, drei êmô, lehana\n dưi bi mlih ho\ng lu boh ]ing ]har, ]eh. Ara\ anei ]ia\ng mâo mkra sa boh hgơr jing sa mta klei dleh dlan snăk kyuadah dliê kmrơ\ng kyâo mtâo amâo lo\ mâo ôh, lehana\n klei bhiăn mkra hgơr jing dleh dlan lehana\n lui] liê lu. Khăsnăn, hlăm du\m boh [uôn mnuih Êđê, hgơr kl^t kbao ăt dưi kriê pioh mb^t ho\ng du\m klei bhiăn djuê ana pô mse\ si êa hnoh đoh na nao.

H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk