VOV4.Êđê - Klei ghan jing sa mta knhuah dhar kreh mdê hja\n mơ\ng du\m djuê ana [ia\ ti kr^ng Dap Kngư. Hdra\ ghan khăng sui du\m hruê mlam dôk ti djiêu kpur pui leh ana\n ana\n du\m klei ghan đa dôk ya\l dliê truh kơ  du\m phul mlam kơh jih. Kyua ana\n, mnuih khan êngao kơ klei thâo ghan mâo klei thâo hdơr ja\k, sna\n c\ia\ng lo\ mâo klei suaih pral leh ana\n kha\p m’ai  hna\n kơh dưi hdơr tuc\ jih leh ana\n khan ênu\m klei ya\l dliê. H’~I {uôn Ya\, ti [uôn K’Niêr, sa\ Tân Tiến, kdriêk Krông Pac\, c\ar Daklak jing sa c\ô mniê hin êdi ti Dap Kngư dôk tuc\ hdơr du\m klei khan. ~u kha\ng khan s^t mâo mmông  ga\l, kno\ng ho\ng sa ana\n klei `u dôk c\ang hmang jing tui duah mnuih c\ia\ng lo\ hria\m, c\ia\ng dưi  kriê pioh du\m klei khan mơ\ng djuê ana pô.

Mrâo [uh hmei, [o# mta  H’~i êdah kla\ klei hơ\k m’ak. Aduôn la]: “ hmư\ knuă druh brua\ dhar kreh la] mâo mnuih ]ia\ng hmư\ kâo ghan, kâo hơ\k êdi, dôk guôn ti [a\ng bhă mơ\ng aguah ưm”. Leh ana\n aduôn ktu\ng hmei nao kơ sang pui, iu\ pui leh ana\n êmuh “ Khăp hmư\ ya klei ghan?”. Leh hmư\ hmei lac\ ]ia\ng hmư\ klei ghan kơ Dăm Săn, aduôn mă đo\k hlo\ng ghan mtam amâo mâo klei duah hê` ôh.

Mơ\ng hlăk adôk điêt, H’~i kha\p sna\k dôk hmư\ asa\p ghan mơ\ng ama, mơ\ng awa. Ti djiêu kpur êlah pui dôk trơ\ng mơ\ng du\m mlam dôk khan, du\m klei yăl dliê đưm mơ\ng djuê ana jiă kma leh hlăm ai tiê mniê điêt anei. Êbeh 10 thu\n, H’~i tu] klei ghan kơ Dăm Săn, leh ana\n thâo khan hluê. N’nao snăn, leh đ^ pro\ng, aduôn  tu] giăm 20 mta klei ghan Êđê, mse\ si: Dăm Săn, Dăm Yi, M’Hiêng… Mơ\ng leh ama, awa w^t ho\ng atâo atiêt, hlăm grăp mlam knăm m’ak mơ\ng [uôn Kniêr, aduôn kha\ng  khan kơ [uôn sang hmư\: “ Mơ\ng kâo adôk điêt khăng hmư\ ama ghan leh ana\n kâo ghan hluê, anăn gơ\ thâo. Tơdah sang mâo klei huă blăm mnăm thu\n, kâo khăng dôk giăm ho\ng phung hlăk dôk kưt mui`, khan, hmư\ yăl dliê klei yăl dliê đưm. Digơ\ iêu kâo mnăm kpiê ]eh, kưt mui`, [ia\dah kâo amâo mâo khăp ôh, kâo kno\ng dôk kriêp hmư\ ara\ng khan. Leh w^t kâo hriăm dơ\ng hria\m ghan. Kâo thâo lu klei khan. Du\m klei khan kâo leh tu], snăn kâo amâo thâo wơr ôh”.

                                  H’~i dôk ghan.

Khă gơ\ êbeh 80 yan hma leh, ho\ng  H’~i grăp bliư\ khan, jing lo\ dưi hd^p hlăm ai êwa êpul êya [uôn sang đưm êlâo dih. Aduôn yăl dliê, mnuih Êđê mâo prue# blu\:  “Amâo mâo ênai ]ing, ênai mui` khan mse\ si klei hd^p k[ah êsei hua\, k[ah hra [ơ\ng ana\n”. Êlâo dih, leh rue# bruă lo\ hma, [uôn sang mko\ mjing yơh du\m knăm m’ak djuê ana. Du\m wưng ana\n, ênai ]ing ]har leh ana\n asa\p kưt mui`, ghan mhlai mb^t, jăk m’ak ngă mđ^ h^n klei hd^p mda mơ\ng mnuih [uôn sang, mtô mnuih [uôn sang thâo bi khăp ]ia\ng, bi jang, bi kah, leh ana\n hgu\m mguôp hrăm mb^t ga\n hgao du\m klei dleh dlan, klei lông dlăng. {ia\dah ara\ anei, klei hd^p mda đ^ kyar leh, phung thâo kưt mui`, thâo ghan, thâo tông ]ing ]har… [rư\ hruê [rư\ [ia\. Du\m mlam kưt mui`, ya\l dliê đưm, khan djiêu kpur pui ăt [rư\ hruê [rư\ [ia\ mơh, leh ana\n ênoh mnuih [uôn sang bi k[^n hmư\ ya\l dliê đưm, hmư\ ghan ăt hro\ h^n mơh.

Y’ Yick {uôn Yă, K’iăng khua Knơ\ng bruă sang ]ư\ êa să Tân Tiến brei thâo: Êlâo dih, sa thu\n [ia\ êdi să ăt mko\ mjing 3 - 4 bliư\ ]ia\ng aduôn ya\l dliê, khan ti sang k[^n [uôn. {ia\dah mơ\ng thu\n dih truh kơ ara\ anei, să ka tuôm mko\ mjing mlam ya\l dliê, ghan ôh.  Sa kdrê] jing kyua sang k[^n [uôn ngă mkra hluê ênuk mrâo, amâo mâo kpur pui;  bi sa kdrê] jing mnuih ]ia\ng hmư\ ghan, ya\l dliê đưm [rư\ hruê [rư\ [ia\: “Ara\ anei kno\ng adôk mduôn H’~i jing mnuih thâo ghan, aduôn tu] du\m klei yăl dliê đưm mse\ si Mdro\ng Dam, Hbia Yâo, Dăm Săn…. Hmei ăt ]ia\ng mko\ mjing du\m mlam ghan, ya\l dliê đưm ]ia\ng jih jang mnuih hmư\ aduôn ghan, ya\l dliê, [ia\dah dleh dlan êdi. }ang hmang anak aneh srăng tui hriăm, amâo thâo lu bi thâo [ia\, phung hđeh êlăk hlăm [uôn srăng hmư\ aduôn ghan leh ana\n kriê pioh knhuah siam dhar kreh mơ\ng djuê ana pô”.

      H’~i ênguôt kyua amâo lo\ mâo lu ôh mnuih c\ia\ng hmư\ klei ghan.

Kno\ng [ia\ đui] mnuih hlăm êpul êya djuê ana Êđê khăp hmư\ ghan, leh ana\n kăn lo\ mâo lei du\m mlam dôk ghan, ana\n jing boh s^t ênguôt êdi ti Tân Tiến. Ho\ng mduôn H’~i, aduôn h^n mơh ênguôt kyua amâo lo\ mâo pô ]uê khan. Wa\t ho\ng ]ô mniê H’Rôbica {uôn Yă, đ^ pro\ng hlăm klei ghan, [ia\dah 22 thu\n ăt kăn tu] lei 1 mta klei ghan. H’Rôbica yăl dliê, khă gơ\ khăp hmư\ aduôn ghan, leh ana\n ăt mâo klei m^n ]ia\ng kriê pioh knhuah dhar kreh êdah kdlưn anei mơ\ng djuê ana, [ia\dah boh blu\ mơ\ng klei ghan lu êdi jing yua boh blu\ đưm, hmư\ gơ\ jăk yơh, ]ia\ng thâo săng leh ana\n thâo ghan snăn dleh dlan êdi: “ Hmei hưn ktưn êdi, m’ak êdi kyua mâo aduôn jing mnuih thâo ghan. Aduôn khăng ghan kơ hmei hmư\ lu mta klei ghan. Aduôn ăt mtô hmei hdră ghan, [ia\dah lu boh blu\ đưm, hmei amâo thâo hdơr ôh, anăn amâo thâo tu] ôh. Hmei ]ang hmang du\m gưl đru brei ]ia\ng đo\k ghan mơ\ng aduôn mâo lu mnuih thâo leh ana\n kriê pioh”.

Amâo lo\ mâo du\m mlam dôk ghan jih [uôn sang kuh ku\m djiêu kpur pui hlăm sang krum, mduôn H’~i prăp ai khan tơdah mâo mnuih ]ia\ng hmư\, khăgơ\ hla\k yang hruê amâo dah mlam, ti [uôn pô amâo dah [uôn mkăn. Hlăm sang pui điêt mơ\ng aduôn ăt mprăp kpur pui ]ia\ng tu\ drông du\m phung khăp hmư\ klei ghan leh ana\n mnuih ]ia\ng hriăm ghan. Mduôn H’~i yăl dliê: “ Kâo khăp ghan ti anôk lu mnuih ]ia\ng jih jang mnuih hmư\. Grăp bliư\ ghan kâo [uh amâo thâo êmăn ôh. Yang hruê đa tăp năng kâo ăt ghan kơ hlei pô gơ\ ]ia\ng hmư\. Kâo ăt mtô [ia\dah amâo mâo pô khăp ]ia\ng ôh. Klei yăl dliê đưm kâo ăt yăl dliê, [ia\ kăn mâo pô c\ia\ng hriăm lei,  ghan kâo ăt mtô, [ia\dah amâo mâo thâo ôh. Kâo la] kơ phung hđeh g^r tui hriăm lah, leh tơdah kâo djiê mâo pô lo\ dơ\ng ]uê. {ia\dah amâo mâo ôh ]ia\ng hriăm ôh”.

La] kơ klei ghan hlăm êdei ana\p, đo\k mduôn H’~i mse\ si dăl he\. Leh ata\t hmei đue# w^t, aduôn tio\ ktu\ng mtă mtăn: “ Tơdah ayo\ng adei lo\ hriê, snăn hdơr jak iêu hlei pô khăp hriăm ghan hriê mb^t. Kâo srăng  ghan, mtô klei ghan. Bi h’a^, kâo hu^ leh kâo djiê `u srăng hlo\ng lui] yơh”.

Ho\ng klei khăp ]ia\ng jih ai tiê kơ  klei ghan, mduôn H’~i {uôn Yă ăt hlăk hruê hruê dôk kriê yua kpur pui, dôk guôn mnuih hriê hmư\ `u ghan leh ana\n dôk guôn mnuih mkăn lo\ dơ\ng hria\m ghan ]uê kriê pioh brei.

                                    H’Nga pô ]ih hlo\ng răk