VOV4.Êđê- {ơ\ng lu hra ([ơ\ng ms^n) jing klei mưng mơ\ng lu mnuih Việt Nam. Klei mưng anei jing mta phu\n ngă mâo lu klei ruă hu^ hyưt, boh nik hnơ\ng êrah đ^, rua\ kboh, êbuh đih, [ia\ dah, [ia\ snăk mnuih la] pô [ơ\ng ms^n amâo dah amâo [ơ\ng kba, [ia\ hra. Hluê si Êpul bruă mdrao mgu\n dlông ro\ng lăn, hra mâo klei jăk leh anăn ăt mâo klei amâo jăk, kyua anăn brei [ơ\ng [ia\ hra.

Ya jing hra?

Hra jing mnơ\ng bi [a\t mâo dua mta phu\n ana\n jing Natri lehana\n clorua. Hlăm ana\n Natri truh 40%. {ơ\ng lu Natri amâo mâo jăk kơ asei mlei ôh. Lu mnuih bi la] kno\ng hlăm hra\ đui] mâo Natri, [ia\dah boh s^t hlăm mta mnơ\ng anei lo\ mâo lu hlăm êa ms^n, êa mzi, bột canh, bột nêm bột ngọt, banking soda. Kyuana\n, hlăm klei mkra mnơ\ng [ơ\ng hua\, brei thâo săng kơ hra jing jih jang mnơ\ng bi [a\t mâo klei ms^n jing mâo sơăi natri amâo mâo djo\ kno\ng hlăm hra [ơ\ng ana\n ôh.

Boh tu\ lehana\n klei amâo mâo jăk mơ\ng hra

Natri mâo brua\ klam yuôm bhăn snăk ]ia\ng bi mlih, lehana\n krơ\ng kơ asei mlei, krơ\ng hnơ\ng asid bazơ, pô bi êran arua\t klei m^n hlăm kđeh asa\r, đru hrip mnơ\ng tu\ jăk lehana\n krơ\ng bi kna ho\ng tế bào. S^t yơh jing do\ yuôm bhăn mse\ snăn, [ia\dah tơ [ơ\ng êbeh đei hra\ jing ba klei amâo mâo jăk ôh kơ asei mlei. Tui si Knơ\ng brua\ ksiêm duah mnơ\ng tu jăk ala [ar, tơdah [ơ\ng lu hra mđ^ klei hrip ktang hlăm êrah, asei mlei ]ia\ng kơ lu êa, pioh bi hơ^t hnơ\ng bi lu\k êa hlăm êrah. }ia\ng dưi bi djăp kơ klei anei, snăn mâo klei hmao êa, mơ\ng năn mnuih kreh [ơ\ng ms^n mnăm lu êa snăk, klei anei jing mđr^ng ho\ng brua\ mđ^ hnơ\ng êrah, ngă truh ai bi kăng hlăm arua\t êrah. Mơ\ng klei ana\n dah mâo nanao truh kơ klei rua\ hnơ\ng êrah đ^.

{ơ\ng ms^n, ngă kơ kboh, boh [leh lehana\n pu\ng êa m’iêk ngă brua\ lu h^n, ênưih truh kơ klei awa\t dlưh kboh, amâodah boh [leh.

Hriăm [ơ\ng [ia\ hra

Tui si êpul hgu\m brua\ mdrao mgu\n dlông ro\ng lăn, ho\ng mnuih leh khua asei, hnơ\ng hra brei [ơ\ng man djăp hlăm sa hrue amâo êgao ôh 5 gram, jing knar ho\ng sa awak kphê đui], amâodah 8 gram bột canh, jing knar 1,5 awak kphê, amâodah 25gram êa ms^n, jing knar ho\ng 2,5 awak djam, amâodah 35gram êa mzi, jing knar 3,5 awak djam.

Hlăm klei mkra mnơ\ng [ơ\ng hua\, mkra lu mta mnơ\ng [ơ\ng tu\k k’u\l, đăm [ơ\ng lu đei ôh mnơ\ng [ơ\ng đeh thu. Đăm hiu [ơ\ng lu kơ êngao ôh, [ia\dah jăk h^n mkra mjing ma\ pô mnơ\ng [ơ\ng ]ia\ng thâo bi hmô hnơ\ng hra\ dưm hlăm djam.

Đăm dưm ôh êa ms^n, hra\ ti dlông jhưng hua\. Tơdah tak [ơ\ng êa ms^n tak ma\ kno\ng [ia\, đăm [ơ\ng lu ôh. Mtlai êa ms^n bi êdu pioh tak hua\ [ơ\ng. Amâo mâo jăk ôh [ơ\ng jê` jê` leh mkra mâo lu hra\ mse\ si: su\k s^k; giò chả; tro\ng mđam hra; to\ [ua\t…

Amâo mâo jăk ôh lu\k êa ms^n, êa kan, ]^m; hdang đeh hlăm êsei êjai hua\ [ơ\ng. đăm mgo# ôh hui] he\ bi jih êa su\p boh nik tơdah hiu [ơ\ng kơ êngao.

Mnuih aguah tlam [ơ\ng ma\ kno\ng [ia\ hra, amâo srăng ngă kơ asei mlei k[ah hra ôh, kyuadah boh s^t hlăm lu mta mnơ\ng [ơ\ng grăp hrue hlăm ana\n mâo leh natri djăp pioh kơ asei mlei mse\ si: Hlăm ]^m u\n, ]^m bip, kan, boh mnu\, kđeh ]^m êmô, ariêng hdang, êa ksâo, hlăm djăp mta djam mtam boh kroh, mse\ si djam salatso\ng, djam bei đu\ng; djam puăn, hru\m, karot, teinan, boh êrang, mtei…

Pô mblang:  Y-Khem Niê