VOV4.Êđê –Klă s^t ngă bruă mơ\ng thu\n 2010, truh ara\ anei, Wa\l dhar kreh leh anăn hiu ]hưn ênguê du\m djuê ana Việt Nam, ti să Đồng mô, Sơn tây, Hà Nội ngă leh lehanăn hlăk mđ^ lar bruă klam jing sang mb^t mơ\ng 54 djuê ana. Amâo djo\ kno\ng jing anôk hiu ]hưn dlăng, hlăp mbul đui] ôh, Wa\l dhar kreh lo\ jing anôk mko\ mjing knăm mơak, lo\ mko\ mjing hdră ngă yang, klei hlăp djuê ana, bruă djuê ana mơ\ng du\m djuê [ia\, đru hưn mdah gru rup, hyuă kjăp klei bi hgu\m plah wah du\m djuê ana Việt Nam lehanăn bi mpu\, lar bra knhuah dhar kreh jăk siam djuê ana Việt Nam. Khă sơnăn, êngao kơ du\m klei tu\ mâo leh, du\m mnơ\ng dhơ\ng brua\ ]hưn ênguê ti Wa\l dhar kreh ăt dưi la] adôk [ia\.

Mơ\ng phu\n ngă bruă truh kơ ara\ anei, Anôk bruă kriê dlăng {uôn dhar kreh lehana\n hiu ]hưn du\m djuê ana Việt Nam mâo leh lu klei bi mlih hlăm hdră ngă bruă. Bruă ba mnuih [uôn sang du\m djuê ana, du\m ana\n dhar kreh mơ\ng lu alu\ wa\l taih kbưi mse\ si Hà Giang, Gia Lai, Sóc Trăng… mko\ mjing nanao brua\ ngă jing leh ai hd^p lehana\n đru hgu\m hlăm du\m mta bruă ngă ti {uôn. Du\m alu\ wa\l ]ua\l mkă pla mnga siam, mnga ph^, amâo dah hưn mdah mta mnơ\ng mkra mjing ho\ng kngan ti du\m [uôn bruă đưm, ăt đru mguôp djăp ho\ng klei ]ia\ng hiu ]hưn dlăng, hlăp m’ak, blei mprăp mơ\ng phung tuê. Grăp mlan, Anôk bruă kriê dlăng [uôn ba hưn mdah bruă ngă, hâo hưn lu knăm m’ak mơ\ng du\m djuê ana, k`ăm kriê pioh, mđ^ lar lehana\n dưn yua du\m dhar kreh, mđ^ h^n klei hgu\m mguôp, klei thâo săng hdăng găp plah wah du\m djuê ana. Khă sơnăn, du\m bruă mnia mblei, mta mnơ\ng hiu ]hưn mơ\ng {uôn dhar kreh adôk [ia\ đei. Boh nik gơ\ mta mnơ\ng yua klei jưh đăm mlam adôk [ia\ dhiă. Aduôn Nguyễn Thị Kim An – 1 ]ô mnuih Việt Nam dôk hd^p ti Anh, păt dah grăp thu\n mb^t ho\ng go\ êsei w^t mdei kơ ala ]ar, leh 1 mlam đăm mdei ti [uôn dhar kreh bi mklă:

“{uôn dhar kreh du\m djuê ana Việt Nam, grăp thu\n kâo hriê n’nao ti anei, mơ\ng hlăk mrâo ba yua, kâo hriê leh. Jih jang du\m gưl êlâo dih kâo ka tuôm đăm ôh ti anei. {ia\dah leh 1 mlam đăm kâo [uh du\m mta adôk êdu awa\t. Mta bruă nah gu\, si tô hmô kâo hriê ti anei, sang homestay [ia\ êdi bi mâo mnơ\ng yua, êa mnăm, đ^ng blu\, internet, ]hia\m sut, ana\n jing mnơ\ng yua ]ia\ng êdi. Amâo mâo. Ana\n jing Việt Nam drei ka mâo ôh, si tuê ala ta] êngao thâo ]ia\ng hriê”.

Mse\ ho\ng klei m^n aduôn Nguyễn Thị Kim An, Nguyễn Đức Khoa, nai mtô Sang hră Cao đẳng Đại Việt, 1 hlăm du\m anôk mtô bi hriăm mâo Knơ\ng bruă Hiu ]hưn jao bruă mko\ mjing klei bi lông lehana\n mkăp hră tu\ yap kriê dlăng bruă hiu ]hưn, mse\ si hdră bruă mtô mblang mâo klei akâo: [uôn dhar kreh hnưm bi msir mghaih du\m klei adôk êdu awa\t kơ klei jưh đăm. Mtô bi hriăm kơ mnuih [uôn du\m djuê ana ti {uôn dhar kreh thâo hdră tu\ drông tuê lehana\n kriê dlăng tuê đăm mdei mlam ti du\m anôk anơ\ng êpul êya. Mb^t ana\n, Nguyễn Đức Khoa lo\ hâo hưn du\m mta adôk êdu awa\t kơ klei hlak mblang, mkăp klei hâo kơ tuê hiu ]hưn:

“Êlâo dih, kâo tuôm mtô bi hriăm leh phung ngă bruă hlak mblang kơ {uôn dhar kreh. {ia\dah dăl 1 wưng, mrâo anei kâo hmư\ du\m klei hlak mblang ana\n ka ngă đrông ôh. {uôn dhar kreh bi ngă đrông klei hlak mblang lehana\n mđ^ h^n bruă ngă mơ\ng phung ngă bruă hlak mblang lehana\n ngă bruă ktrâo ata\t ti ana\n. Mb^t ho\ng 1 anôk hiu ]hưn sơnăn bi mâo du\m mta hră m’ar rang mdah ]ia\ng phung tuê tu\ mă klei hâo hưn kyua mta mnơ\ng drei mâo djo\ tuôm kơ dhar kreh djuê ana mnuih, truh kơ klei hâo hưn. Klei hâo hưn [ia\ đei, ênoh yuôm hro\ tru\n êdi. Mse\ djuê ana\n, drei blei mprăp grăp boh êdeh êran ho\ng pui mâo kdrăp loa điêt mâo wa\t kdrăp mă asa\p blu\ ]ia\ng mgăt êdeh ti anôk nao gư\ ti ana\n gơ\ ]o\ng kbiă mă hjăn”.

Hluê si Anôk bruă hiu ]hưn, hlăm 10 mlan ako\ thu\n, hnơ\ng tuê hriê ]hưn kơ [uôn pro\ng phu\n Hà Nội đ^ truh êbeh 20 êklăk ]ô mnuih, hlăm ana\n tuê ala ta] êngao truh hlăm brô 5 êklăk ]ô mnuih. {ia\dah, hnơ\ng tuê nao kơ {uôn dhar kreh lehana\n hiu ]hưn du\m djuê ana Việt Nam kno\ng mâo 600 êbâo ]ô mnuih. Hdră k`ăm g^r ktưn mơ\ng {uôn thu\n anei ăt kno\ng mdei ti hnơ\ng 700 êbâo ]ô tuê. Trịnh Ngọc Chung – k’iăng khua Anôk bruă kriê dlăng {uôn dhar kreh lehana\n hiu ]hưn du\m djuê ana Việt Nam brei thâo mta phu\n mơ\ng du\m klei ka djo\ si la] ti dlông kyua gru hmô mko\ mjing mơ\ng {uôn ka djo\ guôp, mnuih ngă bruă [ia\ đei. Anôk bruă kriê dlăng srăng lo\ dơ\ng po\k mlar lu h^n bruă ngă, ngă jê` jê` h^n, ngă bi leh du\m mta bruă mrâo djo\ ho\ng klei ]ia\ng mơ\ng tuê hiu ]hưn:

“Hdră hmei tă ]ua hlăm hruê mlan kơ ana\p, mâo 2 hdră bruă hmei srăng k[^n ai tiê g^t gai bi dưi. Tal 1 bruă mnia mblei, hmei srăng ngă du\m mta bruă jưh đăm, anôk ]h^ mnơ\ng [ơ\ng huă, klei lông ngă. Hmei srăng bi mđing mko\ mjing du\m hruê kăm dhar kreh du\m alu\ wa\l ti Hà Nội. Hmei ăt iêu mthưr duh bi liê kơ du\m mta bruă jưh đăm. Klă s^t hmei ti anei ka djăp ênu\m ôh bruă ana\n. Hmei srăng mđing dlăng du\m anôk hiu ]hưn dliê mnga êa m’ak, ênuk mrâo amâo dah homestay. Tal 2 hmei srăng mđ^ ktang bruă mtô mblang, hâo hưn lehana\n mguôp mb^t ho\ng anôk bruă hiu ]hưn”.

Dôk ti [uôn pro\ng Sơn Tây, 1 hlăm du\m mbah [a\ng mu\t kơ [uôn pro\ng phu\n, ho\ng ênhă pro\ng hlăm brô 1 êbâo 500 ha wa\t ênhă êlah êa lehana\n lăn ala, dưi duh bi liê lu pưk sang dôk hluê knhuah gru 54 djuê ana ayo\ng adei, {uôn dhar kreh lehana\n hiu ]hưn ênguê du\m djuê ana Việt Nam mâo lu klei găl ]ia\ng mjing 1 anôk nao ]hưn kơ hlei pô khăp ksiêm dlăng kơ dhar kreh đưm, boh nik gơ\ dhar kreh du\m djuê ana kr^ng dlông. Ho\ng du\m klei bi mlih mâo pô bi ala anôk bruă kriê dlăng [ua\n rơ\ng, ]ang hma\ng {uôn dhar kreh lehana\n hiu ]hưn du\m djuê ana Việt Nam srăng hnưm mâo klei bi mlih jăk siam, djo\ ho\ng klei ]ang hmăng mơ\ng phung tuê, ăt mse\ mơh ngă jăk h^n bruă ngă kdrông mko\, hâo hưn du\m ngăn dhar kreh đưm mơ\ng du\m djuê ana.

H’Mrư pô ]ih hlo\ng răk