VOV4.Êđê - Mnuih Êđê mâo dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk yâo, grăp čô hriê ti krĭng lăn hrah Bazan Dak Lak anei tơdah ƀơ̆ng amâo dưi wơr ôh, mơ̆ng dŭm mta hla rơ̆k tơ̆k hlăm čư̆ dliê amâodah hlăm hma, hlăm war sang, mnuih Êđê kreh mkra mjing dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk yâo. Êngao kơ dŭm mta liê prăk msĕ si mnŭ ăm, kđeh čim ƀhu dlông pra pui truh kơ dŭm mta msĕ si trŏng phĭ, hla hbei ƀlang, boh tei hŭng jing sa mta boh kreh mâo lu hlăm war sang leh anăn kreh yua hlăm lu mta mnơ̆ng ƀơ̆ng mơ̆ng mnuih Êđê. Tei hŭng tlê jing mta mnơ̆ng ƀơ̆ng amâo dưi kƀah ôh hlăm dŭm hruê mâo bruă mơ̆ng mnuih Êđê, mơ̆ng phung mduôn khua truh kơ mda asei mâo sơăi klei khăp čiăng kơ mta mnơ̆ng ƀơ̆ng anei.

Mnuih Êđê khăng tlê tei hŭng hŏngtrŏng phĭ, tơhŭng tlê hŏng boh xoai, amâodah hŏng boh êmiê dlông, hŏng boh kmruôn… ƀiădah mdê hjăn hĭn hŏng hdăm sao. Klei bi mguôp mơ̆ng mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk kma dliê kmrơ̆ng anei mâo lu mnuih hlăm lu krĭng kwar khăp ƀơ̆ng. Mta pioh mkra mjing boh tei hŭng tlê hŏng hdăm sao jing ruah tơhŭng mtah amâodah mrâo rak ƀiădah dôk khăng. Êngao kơ dŭm mta mnơ̆ng pioh bi mƀăt msĕ si hra, bột ngọt, hra kruê̆, snăn amrêč mtah amâo dưi kƀah ôh hlăm mnơ̆ng anei.

Sĭt tlê tơhŭng hŏng hdăm sao, bruă nao mă hdăm sao jing mơak leh anăn dleh hĭn. Hdăm sao khăng mkra hruh ti dlông ana kyâo msĕ si ana kphê, hla kñŭl, ana kneh, juăr (sa mta ana pioh gang angĭn kơ anah phê)… Phung mâo klei thâo amâo săng mă ôh hruh hdăm sao giăm sang, kyua hdăm sao anăn srăng ƀơ̆ng mnơ̆ng ƀơ̆ng čhŏ amâo jăk kơ asei mlei, anăn diñu srăng mă hruh hdăm sao ti hma. Sĭt mă, arăng mă jih sa hruh dưm hlăm klŭng amâodah thŭng ba wĭt huĭ hdăm êrui đuĕ hĕ.

Tơhŭng leh pĕ kčoh đ’điêt amâodah kuê msĕ si pioh ngă mnơ̆ng bi luk, tram êa hra, dưm bi thu. Tlê amrêč, ƀột ngọt, dưm tơhŭng leh anăn hdăm sao tlê mbĭt, dưm hla kruê̆ khăt đ’điêt, leh anăn bi luk jih jang mbĭt. Mnơ̆ng ƀơ̆ng anei ênưih ngă ƀiădah dŭm mta mnơ̆ng bi mƀăt bi lŭk hŏng mnâo msăm mơ̆ng hdăm sao leh anăn hla kruê̆ bi tluh kđok mbah čiăng ƀơ̆ng yơh. Hluê si Aduôn Thoại, 60 thŭn, Ƀuôn Kla, să Drai Săp, kdriêk Krông Ana, čar Dak Lak, tơhŭng tlê hŏng hdăm sao mâo mơ̆ng đưm, truh ară anei ăt mâo lu mnuih khăp ƀơ̆ng mnơ̆ng anei. Hlăk êjai mdei, ayŏng amai adei dôk bi ngi bi jak tlê tơhŭng hŏng hdăm sao. Mnâo msăm hăng ngă kơ jih gŏ sang dôk bi ngi hmăm tơhŭng tlê, ƀơ̆ng êjai, bi yăl dliê êjai. Aduôn Thoại brei thâo: “Nao mă hdăm sao, leh anăn tram hŏng êa hra ba wĭt tlê mbĭt hŏng tơhŭng leh anăn ƀơ̆ng yơh. Mơ̆ng mduôn truh hđeh khăp ƀơ̆ng sơaĭ. Mnơ̆ng ƀơ̆ng anei amâo liê prăk ôh, hdăm sao mă hlăm hma, boh tơhŭng pĕ hlăm sang, knŏng blei hra, kpŭng bi ƀăt. Yan bhang adiê mđiă ƀơ̆ng jăk hĭn. Ƀiădah boh sĭt gơ̆ hlăm jih jang yan mđiă amâodah hjan, sĭt dôk mang jih jang khăp sơaĭ ƀơ̆ng mnơ̆ng anei. Jih jang mơak sơaĭ yơh!

Ayŏng Đặng Trung Quý, ti ƀuôn hgŭm Tự An, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak brei thâo, sĭt hmư̆ arăng lač kơ anăn mnơ̆ng ƀơ̆ng anei bi kngăr snăk, mĭndah amâo dưi ƀơ̆ng ôh hdăm sao. Ƀiădah leh ƀơ̆ng leh sa mbha, lŏ čiăng ƀơ̆ng mơh, ƀrư̆ ƀơ̆ng ƀrư̆ jăk, amâo thâo lŏ mdei ôh. Mta mmih, đrêñ mơ̆ng tơhŭng bi lŭk hŏng mnâo bâo mngưi, msăm mơ̆ng hdăm sao, hăng mơ̆ng amrêč, msĭn man dưn ƀăt mơ̆ng mnơ̆ng bi mƀăt leh anăn mnâo ƀâo mngưi mơ̆ng hla boh kruê̆ čeñ mjing sa mta mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk snăk. “Kâo tuôm ƀơ̆ng leh mnơ̆ng ƀơ̆ng anei. Sui leh amâo tuôm ƀơ̆ng. Ară anei lŏ ƀơ̆ng kâo ƀuh jăk snăk. Tơhŭng tlê hŏng hdăm sao jăk snăk. Mâo mnâo msăm mơ̆ng hdăm sao leh anăn tơhŭng đrêñ. Kâo khăp snăk kơ mnơ̆ng ƀơ̆ng anei kyua ñu jăk hĭn kơ dŭm mta mnơ̆ng lŭk hlăm sang čhĭ mnơ̆ng ƀơ̆ng.”

Tơhŭng tlê hŏng hdăm sao jing sa mta mnơ̆ng ƀơ̆ng bi hlai kpiê, adiê hlơr jăk snăk. Anei amâo djŏ knŏng jing mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo lu mnuih Êđê khăp ôh, ƀiădah lŏ jing mnơ̆ng jăk mnuih Êđê, mâo lu phung tuê taih kbưi sĭt hriê ti dap kngư Dak Lak khăp mơh. Ayŏng Abdullah nizar Ibrahim, sa čô ngă bruă tŭk knă mnuih India dôk mă bruă ti ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak brei thâo, ñu tuôm ƀơ̆ng lu mnơ̆ng ƀơ̆ng mnuih Êđê, hlăm anăn mâo boh tơhŭng tlê hŏng hdăm sao. Anei klă sĭt jing mta mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk leh anăn jiă kma knhuah mdê hjăn djuê ana Êđê. Ayŏng Abdullah nizar Ibrahim brei thâo: “Boh sĭt kâo dôk tui duah lu mnơ̆ng ƀơ̆ng Êđê čiăng lông ƀơ̆ng, Hlăm anăn mâo tơhŭng tlê hŏng hdăm sao leh anăn čêñ. Kâo khăp snăk mta tơhŭng tlê, ñu jăk snăk. Kâo lač sĭt ñu jăk snăk. Mâo đa đa diñu ăm leh anăn tŭk. Jăk êdi! Hlei tuôm hriê leh ti čar Dak Lak snăn brei lông ƀơ̆ng yơh kyua diñu mâo klei mkra mjing jăk leh anăn mbruă snăk. Kâo mĭn hlei hriê ti čar Dak lak lông ƀơ̆ng yơh mnơ̆ng ƀơ̆ng djuê ana Êđê.”

Khăgơ̆ mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng anei ênưih, amâo liê prăk blei ôh kyua dŭm mta čiăng mâo leh hlăm pưk hma, amâodah hlăm war sang ƀiădah tơhŭng tlê hŏng hdăm sao ăt mâo hlăm menu dŭm sang čhĭ mnơ̆ng ƀơ̆ng ti Dak Lak leh anăn amâo dưi kƀah ôh hlăm mnơ̆ng ƀơ̆ng huă mnuih Êđê. Sĭt hrăm mbĭt ƀơ̆ng tơhŭng tlê hŏng hdăm sao, ăt jing hlăk êjai bi mơak lu klei yăl dliê bi mđĭ ai hlăm klei hdĭp, msĕ si mnơ̆ng ƀơ̆ng anei jing klei bi hgŭm klei khăp hlăm êpul êya.