VOV4.Êđê - Ăt msĕ hŏng dŭm djuê ana mkăn tĭ krĭng Lăn Dap Kngư, mnuih djuê ana Êđê mâo lu kdrăp pĕ tông hŏng đrao, kram, hlăm anăn mâo đĭng Gông. Đĭng Gông mơ̆ng mnuih Êđê tuôm jing mnơ̆ng pĕ mâo lu hlăm ƀuôn sang mnuih Êđê ti čar Dak Lak, dưi yua hlăm grăp klei ngă yang leh anăn nao mbĭt hŏng mnuih ƀuôn sang nao truh kơ pưk hma.

 Drei dôk hmư̆ ênai teh Gông mơ̆ng pô thâo mbruă Y-Dhin Êban (Aê Zim) (djuê ana Êđê) ti Ƀuôn Kniêt, să Ea Ktur, kdriêk Čư̆ Kuin, čar Dak Lak. Thâo the gông mơ̆ng điêt, pô thâo mbruă Y-Dhin brei thâo anei jing sa kdrăp tông ayŭ aê ama pô mkra mjing čiăng mơĭt klei čiăng lač hlăm ênai gông jăk siam. Gông jing sa kdrăp phung êkei yua teh hlăm anôk kriêp ñăt hlăm klei hdĭp grăp hruê leh anăn hlăm klei hlăp mmuiñ êkei mniê.

Đưm dih, Gông Êđê khăng ngă mơ̆ng kram khua, klei dưi ktleh mơ̆ng kram mjing klei Gông, Gông mâo 6 aruăt klei leh anăn teh msĕ si ênhiang čing. 6 aruăt klei bi hmô kơ 6 boh čing, drei lông bi mĭn sa čô thâo teh gông mâo klei thâo hmư̆ ênai thâo mbruă snăk, msĕ si sa rĭng čĭng 6 čô tông. Sit teh gông, pô thâo bruă yua dua ƀĕ kngan teh hlăm dŭm aruăt klei, ênŭm ênai mnê mơ̆ng rĭng čing 6 čô mnuih.

Êdei anei, phung thâo mbruă mkra mjing Gông hŏng klei kwăt ăt jăk mơh. Pô thâo mbruă Y-Dhin Êban brei thâo: čiăng mkra sa ƀĕ Gông amâo dleh ôh. Êlâo hĭn, mă sa kdrêč kram khua, ƀhu krô dlông kpur pui, 6 aruăt klei kwăt leh anăn ƀiă kram amâodah ksâo čiăng ngă knga gông. Sa ƀĕ gông mâo boh dlông mơ̆ng 80cm truh 1m; boh dlông đŭt tui hluê si klei čiăng leh anăn klei khăp mơ̆ng grăp čô mnuih mdê mdê. “Čiăng dưi ngă sa ƀĕ Gông brei mâo kdrêč krah khua, siam, khăt kdrêč ƀhuh krô, aruăt kwăt leh anăn giê čiăng kă klei kwăt mjing ênai mnê hŏng asar kyâo. Khăt giê dlông mta dhar, anôk phŭn pioh kă dŭm klei kwăt snăn kruak dŭm êlan čiăng kă klei kwăt, leh anăn čao ƀăng čiăng bi mŭt klei kwăt leh anăn kă. Čao sa ƀăng nah tluôn čiăng ênao 6 aruăt kwang, mngač, klă dŭm ênai mñê.”

Pô thâo mbruă Aê Brin, ti Ƀuôn Kniêt, să Ea Ktur, kdriêk Čư̆ Kuin, čar Dak Lak lŏ brei thâo, pĕ gông, mnuih Êđê pia “Teh gông”. Sĭt teh gông, pô anăn dôk gŭ, dua ƀĕ jơ̆ng krơ̆ng gông, dŭm ƀĕ kđiêng teh hlăm aruăt klei mjing ênai mnê jăk siam snăk. Phung thâo mbruă khăng teh gông hlăm mmông tlam kyua ênai ñu điêt anăn čiăng anôk kriêp ñăt dưi hmư̆ klă ênai gông. “Mdê hŏng đĭng năm yua kngan leh anăn ƀăng êgai, Gông knŏng yua kngan. Gông ngă hŏng kram, dŭm aruăt klei dưi kđêč mơ̆ng kral. Ênai mñê ênŭm sa boh rĭng čing leh anăn sĭt teh gông knŏng hmư̆, amâo pĕ ôh kơ arăng mmuiñ.”

Gông nao mbĭt hŏng mnuih ƀuôn sang hlăm pưk hma, hlăp hlăm mmông mdei čiăng bi hlai klei suăi êmăn hlăm bruă mă. Amâodah hlăm knăm mơak, wĭt mmông wăn phung thâo mbruă mă Gông teh čiăng mơĭt klei ênguôt klei mơak hlăm klei hdĭp, pô thâo mbruă Y-Dhin Êban ti Ƀuôn Kniêt, să Ea Ktur, kdriêk Čư̆ Kuin, čar Dak Lak brei thâo: “Gông dưi yua hlăm djăp anôk, djăp mmông, hlăp leh mmông mă bruă amâodah hlăm sang djiê amâodah teh kơ pô mkăn mñê eirei ăt dưi mơh. Sĭt pô thâo mkra mjing Gông snăn thâo ti anôk ênai mnê, kđiêng si ngă dưm. Hruê anei, phung hđeh amâo lŏ khăp ôh kơ ênai Gông, amâo khăp lŏ hriăm teh gông ôh, lui jih leh”.

Kdrăp tông ayŭ djuê ana jing mnơ̆ng amâo dưi kƀah ôh hlăm klei bhiăn ngă yang, knăm mơak djuê ana, klei hdĭp gŏ sang… mơ̆ng dŭm djuê ana ti čar Dak Lak.  Ară anei dŭm djuê ana dôk mâo hjiê kdrăp tông ayŭ jăk snăk msĕ si: čing čhar, hgơr, buôt, brô̆… Hlăm dŭm thŭn êgao, bruă djŏ tuôm ti čar Dak Lak iêu phung thâo mbruă mâo klei thâo mkra mjing, bi hriăm klei ba yua dŭm kdrăp tông ayŭ djuê ana, mơ̆ng anăn đru răng mgang, mđĭ lar klei kdŏ mmuiñ djuê ana mơ̆ng êpul êya dŭm djuê ana Việt Nam. Khădah, phung thâo mbruă khua thŭn adôk bi mĭn nanao kyua ară anei, lu phung mda asei amâo lŏ khăp ôh kơ kdrăp tông ayŭ djuê ana. Hlăm anăn, phung thâo mbruă mkra mjing, thâo teh gông ăt ƀuh, ênai gông ƀrư̆ luič, amâo thâo ôh ênuk êdei lŏ thâo mơ̆ amâodah hơaĭ.