VOV4.Êđê - Hŏng hdră mkra mjing mdê, mâo mă hjăn tui si mnuih Êđê, čĭm ŭn brông hlăm đĭng m’ô ti čar Dak Lak mrâo ktưn hưn mŭt hlăm Top 100 mta mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk Việt Nam thŭn 2020-2021. Mta djam mrâo mâo mnâo ƀâo mngưi, ê un, dlik, brei ƀuh mnơ̆ng ƀơ̆ng Dak Lak lŏ dơ̆ng čuê klei mbruă, klei jăk mơ̆ng dŭm djuê ana ti nei mtam, leh anăn mkra mjing djŏ guôp hŏng klei hdĭp mrâo mrang.

Dlăng kiê kngan t’thuăt dôk lŭk čĭm, hŏng djăp mta mnơ̆ng bi ƀăt mâo mkra leh êlâo, aduôn Trần Thị Kim Liên, jing k’iăng pô tŭk mkra mnơ̆ng ƀơ̆ng ti anôk hiu čhưn dhing Akŏ Tam, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Daklak brei thâo, mnơ̆ng ƀơ̆ng anei mâo dŭm mta snei kđeh čĭm ŭn dliê bi mdjuê hŏng ŭn jŭ, lehanăn djăp mta mnơ̆ng bi ƀăt mâo leh hlăm pưk hma. Hlăm anăn jing êdah êdi mâo amrêč eh kkuih, tiu boh mtah, êgil, lehanăn êč êđê. Jih jang mnơ̆ng anei ăt kreh bi mlih mơh hlue yan, kyua mâo pla mjing čăt đĭ tui si klei bhiăn gơ̆ pô. Tui si aduôn Kim Liên, mnơ̆ng ƀơ̆ng anei mkra mjing amâo mâo dleh ôh, ƀiădah bi mâo klei thâo mdjĕ, klei yuôm bhăn jing jih jang mnơ̆ng bi ƀăt jing dŏ dôk mtah siam, wăt đĭng m’ô pioh brông msĕ mơh:“Kđeh čĭm bi jăk, kđeh mrâo tă, mâo wăt êmă lehanăn wăt klĭt mơh bi kna mbĭt snăn kơh jing jăk. lehanăn đĭng m’ô pioh brông ăt jing đĭng mtah, tơdah mâo tue čiăng ƀơ̆ng akâo mkra snăn aguah ưm nao koh yơh đĭng m’ô, mmông anăn đĭng m’ô mrâo koh ñu mâo mta mmih, ƀăt, lehanăn mnâo ƀâo mngưi, mơ̆ng anăn êjai drei dôk brông ngă kơ kdeh čĭm mâo mnâo ƀăt jăk ƀâo mngưi. Leh kơ anăn jih jang mnơ̆ng bi ƀăt pô mkra leh sơăi”.leh bi lŭk tar lehanăn mđam hlăm brô 15 mnĭt čiăng kơ amrêč hra kma, snăn jeh trôk yơh kđeh čĭm hlăm đĭng, akŏ đĭng dưi kăt hŏng hla mtei, lehanăn mhưng yơh ti dlông knghar pui bi m’hưk, amâodah hlăm kpur hŏng pui kmlă hlăm brô 1h.

Bi klei drei brông hŏng pui djuh, kdrêč dôk brông jing bruă yuôm bhwan. Čiăng kơ đăm pui ƀơ̆ng thâodah khiă, mnuih brông kăp dlăng nanao mbliư̆ wĭt mbliư̆ nao, msĕ snăn kơh čĭm srăng ksă tar. Mmông anăn dlăng kơ đĭng m’ô nah êngao bliư̆ jing êa jŭ khiă, mâo mnâo ƀâo mngưi mơ̆ng čĭm bluh đĭ, mmông anăn ksă leh, dưi ba ƀơ̆ng. Kđeh čĭm brông mrâo dlăng mă snăn kdrưh nik hŏng kđeh čĭm drei hŭl, kyua drei brông hŏng đĭng kđeh čĭm mâo mnâo ƀâo mngưi, lehanăn mâo klei êun, kdlik mbĭt hŏng êmă hlăm anăn. Kđeh čĭm amâo mâo mnâo ƀâo uê, amâo mâo khiă ôh, kăn thu rei. Ƀơ̆ng čĭm anei tak mbĭt hŏng amrêč eh kkuih mtah tlê hŏng hra lehanăn djam ƀâo. Klei hăng mơ̆ng amrêč, lehanăn klei ƀâo mngưi mơ̆ng kđeh čĭm mjing leh sa mta mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo puhng tue khăp êdi. Amai Nguyễn Thị Hoài Bão, ti wăl krah Quảng Phú, kdriêk Čư̆ Mgar, čar Daklak, êjai dôk ƀơ̆ng kđeh čĭm anei mâo klei lač msĕ snei:“Anei jing mnơ̆ng ƀơ̆ng knŏng ti lăn Dap kngư anei kâo ƀuh, ñu mâo mnâo ƀâo mngưi hjăn ñu mơh, jăk êdi kdlik. Jih jang mnơ̆ng bi ƀăt anak Êđê mkra ñu kma hlăm grăp klŏ čĭm kyuanăn êjai ƀơ̆ng amâo mâo thâo lŏ mblang ôh, mâo mnâo plăng mâo mơh, mnâo kkuaih, mnâo asăr tiu, lehanăn mnâo mơ̆ng dŭm mta hla ƀâo mngưi mơ̆ng mnuih lăn Dap kngư ti anei mâo”.

Tui si aduôn Nguyễn Thị Ngọc Anh, Khua êpul hgŭm kiă kriê anôk hiu čhưn ênguê AKŏ Tam lač, Kđeh čĭm brông maoa mkra mjing djŏ hŏng klei bhiăn mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng anak Êđê ti Daklak, mâo klei bi lŭk mkra hŏng djăp mta mnơ̆ng bi ƀăt, djam ƀâo mâo leh hlăm pưk hlăm hma, snăn jih jang mnơ̆ng bâo mngưi anăn knŏng jiă mnâo mnañ hjăn mơh anôk mkăn amâo mâo ôh. Boh nik, kđeh čĭm ŭn mdjuê hŏng ŭn dliê jing kđeh čĭm dah mđing hlăm klei drei ƀơ̆ng mdê êdi hŏng kđeh čĭm mkăn, anei jing kđeh čĭm mâo bi mdjuê mơ̆ng ŭn dliê hŏng ŭn jŭ ƀuôn sang pô. Mbĭt hŏng hdră mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng anei, jing leh sa klei yăl dliê kơ dhar kreh, kơ bruă răng mgang wăl hdĭp mda. Kyuanăn yơh mrâo anei, kđeh čĭm ŭn dliê brông ti alŭ wăl hiu čhưn ênguê Akŏ Tam mâo êpul bruă kdlưn hĭn Việt Nam hrŏng ruah dôk hlăm ênoh 100 mta mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk êdi ti Việt Nam thŭn 2020 – 2021:“Čar ăt hưn mthâo kơ djăp mta mnơ̆ng ƀơ̆ng čar Daklak mtruh kơ anôk bruă mkă tĭng ênoh kdlưn hĭn brei mnuih nao ksiêm dlăng, bi klă leh lu blư̆, mơ̆ng anăn srăng mâo klei hâo hưn lehanăn bi klă kđeh čĭm ŭn dliê brông. Mnơ̆ng ƀơ̆ng anei klă sĭt jing jăk êdi kyuadah ñu jing msĕ si sa klei yăl dliê, lehanăn hmei dôk bi mĭn êjai ngă bruă hiu čhưn ênguê jing mjing yơh ya mta mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo mă hjăn hlăm mdê bi krĭng, lehanăn bi kriê pioh djăp mta mjeh mơ̆ng yang adiê brei kơ lăn čar pô”.

Msĕ snăn, mbĭt hŏng điŏ brông, mnŭ ăm, mŭt hlăm ênoh 100 mta mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk êdi ti Việt Nam wưng thŭn 2011 – 2016), truh kơ ară anei čar Daklak mâo leh dua mta mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo yap hlăm ênoh 100 mta mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk Việt Nam. Mbĭt hŏng anăn, dŭm thŭn giăm anei, djăp mta mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo mkra mjing mơ̆ng dŭm mta mnơ̆ng mâo leh mơ̆ng pô hlăm mnuih djuê ƀiă msĕ si trŏng phĭ, djam trŏng lŭk kan krô, dŭm mta djam guôl, djam biăp... Ară anei dơ̆ng lŏ mâo lu hlăm ênoh mnơ̆ng ƀơ̆ng hlăm dŭm boh sang čhĭ klei huă ƀơ̆ng, lehanăn mâo leh lu phung tue khăp ƀơ̆ng. Mơ̆ng djăp mta mnơ̆ng mkra mjing čŏng mâo leh hlăm hma pô, lehanăn hdră mkra mjing mâo leh mơh mơ̆ng đưm, lu mnuih tŭk mkra mnơ̆ng ƀơ̆ng thâo lŏ mkra leh lu mta djam mtam mnơ̆ng ƀơ̆ng djŏ guôp hŏng yan adiê, hŏng đŏk ƀơ̆ng mơ̆ng grăp čô tue, mjing leh djăp mta mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo knhuah jiă leh mơ̆ng đưm hlăm djuê ana pô ti alŭ wăl anei./.