VOV4.Êđê- Ho\ng klei găl mâo leh mơ\ng klei hd^p grăp hruê, đa đa [uôn mnuih Êđê ti Dak Lak [rư\ mko\ mjing du\m gru hmô hiu ]hưn ênguê êpul êya. Mâo klei tă hdră, đru mơ\ng bruă sang ]ư\ êa alu\ wa\l leh anăn bruă djo\ tuôm alu\ wa\l, du\m [uôn hlăk jho\ng mđ^ kyar mta hiu ]hưn ênguê anei, mơ\ng na\n đru mguôp jăk h^n ]ia\ng răng mgang du\m ênoh yuôm djuê ana.

Dôk ksiêm yap du\m mta mnơ\ng yua lehana\n ]eh kpiê ti djiêu kiêng sang mpra\p kơ hdra\ hưn mthâo knhuah dhar kreh, mnơ\ng [ơ\ng ako\ yan mnga, Y Pin Bing, kreh iêu Ama Pi, ti [uôn Ako\ Dhông, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt, ]ar Dak Lak hưn, anei jing kpiê ]eh sang `u kna\, kreh brei phung tuê mna\m gra\p blư\ mko\ mjing kna\m tông ]ing ]har, kdo\ ]hoang lehana\n hưn mthâo kơ knhuah dhar kreh mơ\ng [uôn sang. Y Pin la] snei, thu\n êgao, kyua hma\i mơ\ng klei rua\ Covid 19 ana\n phung tuê ala ta] êngao hriê ]hưn hro\, tuê hiu ]hưn lu jing tue ehla\m ala ]ar hriê hluê êpul đa đa hriê hja\n, hdra\ rang mdah, kdo\ mmu` amâo lu mse\ si du\m thu\n êlâo ôh. Kha\ sna\n, `u a\t mâo hdra\ k]ah ]ia\ng po\k mlar gru hmô hiu ]hưn ênguê mơ\ng go\ sang, mguôp hdra\ nga\ homestay lehana\n hdra\ nao tui ksiêm brua\ nga\ lo\ hma, pla mjing kphê tinei:

Hla\m thu\n mrâo anei, kâo ]ang hma\ng du\m gưl, dhar brua\ lehana\n êpul êya kriê dla\ng mjing klei ga\l, bi đru hluê nga\ kyua gru hmô anei amâo djo\ nga\ hja\n pa\n mơ\ng gra\p go\ sang anâo dah sa ]ô hla\m [uôn ôh [ia\dah brei mâo klei hgu\m kngan mơ\ng knu\k kna, anôk brua\ dhar kreh, brua\ ra\ng mgang klei êđa\p ênang hra\m mb^t nga\ brua\ sna\n kơh ba w^t klei tu\ dưn kơ gru hmô hiu ]hưn ênguê êpul êya mơ\ng mnuih Êđê hla\k mrâo k]ưm hluê nga\ gru hmô anei’’.

Sa hdră hiu dlăng bruă dhar kreh Êđê ti Dak Lak

Jing [uôn dôk dja\ pioh lu knhuah gru dhar kreh đưm lehana\n hdra\ ru\ mdơ\ng mơ\ng đưm mnuih djuê ana Êđê, boh Ako\ Dhông mâo leh ]ar Dak Lak ruah jing [uôn ]ua\l kr^ng nga\ brua\ hiu ]hưn ênguê êpul êya mơ\ng thu\n 2019. Hluê si hdra\ ]ua\l mka\, anôk hiu ]hưn ênguê êpul êya [uôn Ako| Dhông pro\ng êbeh 55ha. Ho\ng hla\m brô 2.200 – 3.000 ]ô mnuih, hla\m ana\n mâo êbeh 30% jing mnuih djuê ana Êđê hd^p hla\m [uôn ho\ng brua\ pơ\k m`am, kna\ kpiê ]eh, mkra mnơ\ng ho\ng kiê kngan lehana\n po\k du\m anôk hla\p lê` kdo\ mmu` jia\ knhuah dhar kreh djuê ana, mka\p kơ phung tuê hiu ]hưn.

Hla\m thu\n 2020, anôk brua\ dhar kreh mko\ mjing leh du\m boh adu\\ mjua\t bi hria\m mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê êpul êya, hdra\ nga\ homstay, mjua\t bi hria\m klei thâo mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng mka\p kơ phung tuê hiu ]hưn ênguê, mjua\t bi hria\m kơ hdra\ nga\ brua\ hiu ]hưn ênguê mâo klei đua klam ho\ng wa\l hd^p mda lehana\n dhar kreh alu\ wa\l k`a\m mko\ mkra lehana\n mjing hdra\ brua\ hiu ]hưn ênguê êpul êya, hdra\ homestay ja\k siam. Amai H Tit Alio, ti [uôn Ako\ Dhông, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt brei thâo:

{uôn Ako| Dhông mâo leh tur knơ\ng mơ\ng êlâo kơ knhuah gru dhar kreh mơ\ng đưm, mơ\ng sang krum, pia êa, hgơr, ]ing ]har, kpiê ]eh, kdra\p ]u\t h’ô lehana\n du\m klei bhia\n ja\k siam mka\n. Hluê ho\ng adu\ hria\m anei hmei lo\ mâo lu klei thâo ]ia\ng nga\ ja\k h^n brua\ kriê pioh knhuah gru mơ\ng đưm, dơ\ng mơ\ng ana\n sra\ng dưi mđ^ kyar h^n, amâo djo\ kno\ng ba w^t klei tu\ kơ hja\n hmei ôh [ia\dah wa\t kơ jih jang [^ng ga\p lehana\n phung tuê hiu ]hưn ênguê hla\m lehana\n êngao ]ar dưi thâo kơ knhuah gru đưm ja\k siam mơ\ng dhar kreh mnuih djuê ana Êđê.

}ar Dak Lak mko\ mjing leh lu klei hriăm mjuăt kơ hdră hiu ]hưn ênguê hlăm êpul êya

Mb^t ho\ng [uôn Ako\ Dhông, truh kơ ara\ anei, ti [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt dôk mko\ mkra 5 – 6 wa\l anôk hiu ]hưn ênguê – dhar kreh – êpul êya. Ba yua klei ga\l mâo mơ\ng klei ja\k siam, mdê hja\n hla\m du\m mta mnơ\ng [ơ\ng, kdra\p tông ayu\, dhar kreh ]ing ]har mơ\ng mnuih djuê ana Êđê tinei mtam, du\m anôk hiu ]hưn ênguê nga\ leh lu hdra\ mka\ kơ phung tuê hiu ]hưn. Anei jing sa klei ga\l ]ia\ng kơ mnuih [uôn sang lo\ mđ^ hnư hrui w^t, mb^t ana\n a\t dưi hưn mthâo knhuah dhar kreh djuê ana mơ\ng đưm truh ho\ng phung tuê hiu ]hưn. Aduôn Phạm Hải Bình, K’ia\ng khua anôk brua\ Dhar kreh – Mjua\t asei mlei lehana\n hiu ]hưn ênguê [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt brei thâo, anôk brua\ dhar kreh [uôn pro\ng a\t mko\ mjing lu hdra\ mtô mblang lehana\n kriê kja\p knhuah dhar kreh ]ing ]har kơ êpul tông ]ing mda asei mka\p kơ brua\ hiu ]hưn ênguê:

Hriê tinei êngao kơ klei dưi [ơ\ng du\m mta mnơ\ng ja\k j^n, a\t ]ang hma\ng dhar kreh ]ing ]har sra\ng jing sa mta mnơ\ng [ơ\ng hla\m ai tiê klei m^n kơ phung tuê hiu ]hưn hla\m ala ]ar a\t mse\ mơh mơ\ng êngao ]ar. Hmei ]ang hma\ng du\m êpul tông ]ing anei amâo djo\ kno\ng mka\p kơ hdra\ brua\ dhar kreh kdo\ mmu` hla\m [uôn [ia\dah sra\ng jing sa hdra\ brua\ mka\p kơ phung tuê hiu ]hưn tơdah hriê ]hưn ti anôk pô hd^p.

Aduôn Nguyễn Thụy Phương Hiếu, K’ia\ng khua Knơ\ng brua\ dhar kreh – Mjua\t asei mlei lehana\n hiu ]hưn ênguê ]ar Dak Lak brei thâo, knơ\ng brua\ mko\ mjing leh hdra\ ksiêm dla\ng ti du\m boh [uôn hla\m du\m kdriêk mâo {uôn Đon, }ư\ Mgar lehana\n [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt ]ia\ng ruah du\m anôk djo\ guôp k`a\m mko\ mkra wa\l hiu ]hưn ênguê êpul êya. Hla\m wưng mơ\ng ara\ anei truh kơ thu\n 2025, ]ar sra\ng k[^n mđ^ kyar brua\ hin ]hưn ênguê êpul êya ti kr^ng mnuih Ễđê, Mnông, Jarai lehana\n Sedang:

Ti ana\p hmei sra\ng mâo du\m knhuang nao ]ia\ng mđ^ kyar [uôn Ako\ Dhông tal êlâo h^n. Tơdah mnuih [uôn sang mpra\p leh ai tiê sna\n Knu\k kna sra\ng hra\m mb^t hluê nga\. Kyua gru hmô hiu ]hưn ênguê êpul êya dleh sna\k, nga\ gơ\ dưi [ia\dah si sra\ng nga\ ]ia\ng krơ\ng kja\p gru hmô ana\n lehana\n si sra\ng nga\ ]ia\ng jak iêu lu phung tuê hriê ]hưn, ana\n jing sa hdra\ brei mâo klei hgu\m kngan mơ\ng lu mnuih. Tal sa mnuih [uôn sang brei mpra\p ai hluê nga\, tal dua Knu\k kna đru mb^t lehana\n mâo klei hgu\m mơ\ng anôk brua\ duh mkra djo\ tuôm lehana\n du\m knơ\ng dhar brua\ mka\n, kla\ s^t gru hmô anei sra\ng tu\ dưn.

Ho\ng du\m klei ga\l mâo kơ yan adiê la\n ala lehana\n klei lu jơr mơ\ng knhuah dhar kreh, Dak Lak jing ]ar mâo klei ga\l ]ia\ng mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê, boh nik hiu ]hưn ênguê êpul êya. Kha\dah mrâo hluê nga\ hla\m du\m thu\n ho\ng anei [ia\dah gru hmô hiu ]hưn ênguê anei mâo leh klei đru mguôp kla\ s^t hla\m knơ\ng pra\k alu\ wa\l gra\p thu\n lehana\n đru msir mghaih brua\ ma\ kơ du\m êtuh ]ô mnuih ma\ brua\ ti alu\ wa\l, boh nik jing mnuih [uôn sang djuê ana [ia\ tinei mtam./.

Pô mblang:  H’Nê] Ê`uôl