VOV4.Êđê – Mnuih M’nông Gar ti să Nam Ka, kdriêk Lak, ]ar Dak Lak ara\ anei ăt kriê pioh knhuah bhiăn dơr ngăn do\ mb^t ho\ng mnuih djiê. Klei bhiăn anei kbiă mơ\ng klei bi m^n “djiê bi djă ba mb^t” mơ\ng mnuih M’nông. Êngao kơ klei đăo  mâo mnguh mngăt sơnăn mnuih M’nông adôk mâo đăo knang kơ yang adiê. Đăo kơ lu mta yang, digơ\ la] mnguh mngăt mnuih djiê sra\ng đru mgang brei kơ djuê găp mâo klei hd^p mda trei mđao, yâo m’ak.

Hluê si Khua mduôn Y E| Bon Choih, ti [on Rjai, să Nam Ka, kdriêk Lăk, ]ar Dak Lak, klei bhiăn dơr ngăn drăp mb^t ho\ng mnuih djiê mâo mơ\ng đưm đă, leh anăn ara\ anei ăt adôk mâo đa đa go\ sang M'Nông Gar kriê pioh. Êngao kơ kdrăp mnơ\ng đ'điêt truh kơ mnơ\ng yua, ngăn prăk, mse\ si: ]hum ao, kdrăp bi msiam, mnơ\ng rông... srăng dưi ba dơr mb^t ho\ng bông dưm mnuih djiê.

Hluê si klei hd^p mơ\ng go\ sang bruă ba dơr kdrăp mnơ\ng ngăn prăk kơ mnuih djiê dưi hluê ngă mdê mdê. Du\m go\ sang thâo mâo snăn êngao kơ ngăn drăp mâo leh hlăm go\ sang, amâo dah phung riêng gah mơ^t kơ mngăt phung djiê, s^t dơr, mnuih M'nông lo\ mbha mnơ\ng [ơ\ng ti anôk ngă klei ]ang ênuh kơ mnuih djiê, ho\ng klei ]ang hmăng phung djiê srăng dưi hơ\k mơak, dưi [ơ\ng trei, h'ô mđao. Khua mduôn Y E| Bon Choih, ti [on Rjai, să Nam Ka, kdriêk Lăk, ]ar Dak Lak brei thâo, mâo he\ klei bhiăn dơr ngă do\ kơ mnuih djiê mơ\ng klei m^n "djiê bi dja\ ba mb^t" mơ\ng mnuih M'Nông Gar.

“Tơdah mâo snăn pô mbha [ia\ kơ mngăt mnuih djiê. Tơdah hlăm go\ sang mâo aduôn, aê êngoh duam djiê he\, snăn phung anak ngă yang mbha kơ aduôn aê. Mse\ si kâo êlâo dih, aduôn aê djiê, kâo mbha kơ aduôn aê sa boh ]eh dưm mnơ\ng [ơ\ng, mnơ\ng yua, ]^m ko\, jơ\ng u\n mnu\. Klei bhiăn anei amâo dưi lui ôh kyua mâo leh mơ\ng đưm truh ara\ anei leh."\

 Mnuih M'Nông bi m^n leh klei djiê, w^t kơ [uôn aduôn aê atâo atiêt, phung djiê ăt ]ia\ng mâo djăp kdrăp mnơ\ng yua hlăm aguah tlam leh anăn duh [ơ\ng. Kyua anăn, s^t mâo mnuih hlăm go\ sang, găp djuê djiê, digơ\ ngă klei mbha ngăn drăp, ba ti msat leh anăn dơr mb^t ho\ng bông. Đưm dih, ngăn drăp dưi mbha kơ mnuih djiê mâo mnơ\ng yua mse\ si: ]eh, a`u\, r^ng reo, hna truh kơ kdrăp mnơ\ng duh [ơ\ng mse\ si: wa\ng, kpel, dho\ng, kju, kgă, ê i... Leh anăn du\m kdrăp mnơ\ng pioh yua hlăm klei hd^p grăp hruê mse\ si: ]hum ao, đuôn, go\, bưng, ]hiên, awak, ]^m, kan, hra...  Kdrăp mnơ\ng anei amâo tui si klei k]ah kơ ênoh ôh [ia\ dah tui si klei dưi mâo mơ\ng go\ sang, mnuih djiê dưi mâo [ia\ amâo dah lu.

 Khă snăn, tui si Y Chung {uôn Dap, K'iăng khua êpul hgu\m phung mduôn khua să Nam Ka, kdriêk Lăk, ]ar Dak Lak, ara\ anei bruă "mbha ngăn drăp" anei kno\ng ngă bi hmô du\m kdrăp mnơ\ng đui], ]ia\ng bi êdah klei hdơr kơ mnuih djiê. Êngao kơ du\m kdrăp mnơ\ng, mnuih M'nông lo\ dơr mb^t wa\t mnu\ hd^p hlăm msat. Leh ba dơr mnuih djiê, ara\ng ba 2 drei mnu\. Hlăm anăn, sa drei dơr mb^t ho\ng bông, sa drei dưi phưi hlăm wa\l msat leh dơr mnuih djiê.

“Ho\ng mnuih djiê snăn brei mâo na nao 2 drei mnu\, amâo guôn điêt pro\ng, mnu\ ana amâo dah knô ôh. Klei anăn ara\ng pia jing mnu\ pioh ]oh hluăt, hdăm ti gu\ msat kơ mnuih djiê. Sa drei phưi ti dlông msat ]ia\ng paih lăn ti dlông msat leh anăn mnu\ anei hd^p jing mnu\ dliê."

 Leh ba dơr mnuih djiê, 7 hruê êdei ba êsei djam knhal tui] snăn go\ sang amâo srăng ngă yang ôh. Di`u la], du\m kdrăp mnơ\ng di `u ba dơr mb^t  anăn mnuih djiê dưi dưn leh anăn djăp ênu\m pioh ngă bruă duh [ơ\ng. Khua mduôn Y E| Bon Choih, ti [on Rjai, ăt brei thâo: Mnuih M'Nông Gar đưm dih la] snei, s^t go\ sang mâo mnuih djiê [ia\ dah amâo brei djăp ênu\m snăn mnuih djiê srăng w^t, lo\ akâo. Khă snăn, klei m^n anăn amâo djo\ ho\ng boh s^t ôh, anăn ara\ anei mnuih M'nông ti kdriêk  Lăk, ]ar Dak Lăk kno\ng mđ^ lar klei bhiăn ba dơr du\m kdrăp mnơ\ng bi hmô ]iăng bi hdơr kơ phung djiê.

“Ară anei ăt adôk [ia\ dah [ia\ leh, ara\ anei klei bhiăn mơ\ng djuê ana pô mơ\ng đưm, mse\ si aduôn aê lo\ pioh kơ anak ]ô, kriê pioh klei bhiăn djuê ana pô. Khă snăn tui si klei pô mâo, djăp ênu\m ]ia\ng ngă yang kơ phung djiê, mse\ si ama kâo êlâo dih djiê, go\ sang mbha ]eh pioh dưm mnơ\ng [ơ\ng ho\ng mnuih djiê leh anăn pioh kơ mnuih dôk hd^p, jih jang mbha mtăp mđơr mse\ snăn."

Bruă đao\ knang hlăm klei hd^p mơ\ng mngăt mnuih djiê mơ\ng M'Nông Gar sa kdrê] jing di`u la], mngăt mnuih djiê srăng mgang leh anăn đru kơ mnuih hd^p hlăm go\ sang, găp djuê mâo sa klei hd^p trei mđao, yâo mơak. Ăt mâo mơ\ng klei m^n anei anăn mnuih M'Nông Gar, Râm leh anăn êpul êya mnuih M'Nông ti kdriêk Lăk, ]ar Dak Lak ăt kriê pioh klei bhiăn dơr kdrăp mnơ\ng, mnơ\ng [ơ\ng hluê si mnuih djiê k`ăm bi êdah klei bi đru, ênguôt hn^ng ho\ng mnuih djiê.

H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk