VOV4.Êđê - Kdrêc\ “ Klei suaih pral – Klei hd^p” hruê ka\m anei pô ]ih klei mrâo kdrê] klei suaih pral klei hd^p mâo klei bi blu\ hra\m ho\ng Aê mdrao Hà Văn Tuấn, K’ia\ng khua Anôk mdrao Sang kkiêng, Sang êa drao pro\ng c\ar DakLak kơ klei tu\ mơ\ng brua\ lo\ bi mbo\ mnơ\ng [ơ\ng tu\ ja\k hla\k êjai dôk ba tian leh ana\n klei tu\ mơ\ng brua\ ksiêm mka\ dla\ng tian hluê si gưl k]ah.

      - Klei thiăm mbo\ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk bi djo\ hnơ\ng, bi knar êjai hlăm wưng dôk ba tian jing yuôm bhăn snăk. Snăn ya mta mnơ\ng tu\ jăk jing yuôm bhăn, lehana\n amâo mâo dưi k[ah ôh êjai hlăm wưng ba tian, Ơ Aê mdrao?

        . Aê mdrao Hà Văn Tuấn: Klei mbo\ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk hlăm wưng dôk ba tian jing yuôm bhăn snăk, rơ\ng klei suaih pral kơ am^ jăk h^n, lehana\n rơ\ng kơ anak ^ mâo klei đ^ hriê kơ pro\ng, đru am^ mâo ai ktang mơh ti mmông đih pui, lehana\n mâo klei suaih pral dưi rông anak ho\ng êa ksâo pô.

      }ia\ng dưi mâo djăp ênu\m đơ mnơ\ng tu\ jăk snăn am^ bi mâo hlăm 4 mta, tal êlâo jing protit, mâo hlăm ]^m kan, boh mnu\, boh bip. Tal dua jing glusit mâo hlăm kpu\ng, [ê` hra. Hlăm êsei hua\ mâo leh mta anei. Tal tlâo jing lipit, ana\n jing prăi, êma\ s^t yơh mta mnơ\ng anei [ơ\ng ma\ bi man djăp amâo mâo [ơ\ng lu ôh. Tal 4, ana\n jing đơ mta khoáng chất, mâo hlăm djap mtam, hbei mtei, boh kroh. Rơ\ng bi mâo djăp jih 4 mta anei, s^t nik srăng mâo klei đ^ hriê kơ suaih ho\ng am^ lehana\n anak ^.

      Hlăm 4 mta anei, êjai mkra mjing hdơr mđing kơ klei bi [a\t, bi hro\ hra, kăn bi lu\k lu [ê` hra rei. Jăk h^n g^r [ơ\ng lu mta djam mtam, boh kroh. Ana\n jing sa jar phu\n amâo mâo dưi k[ah ôh kơ mnơ\ng tu\ jăk. Mâo djăp mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk snăn am^ ba tian srăng đ^ ktro\ jăk, djo\ hnơ\ng. Mka\ hnơ\ng ktro\ kơ am^ srăng jing giê mka\ kơ hnơ\ng tu\ jăk djo\ guôp leh amâodah ka.

       - Mb^t ho\ng klei thiăm mbo\ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk, snăn klei ktuê ksiêm mka\ tian tui si mlan ăt jing yuôm bhăn. Si klei tu\ dưn mơ\ng brua\ mka\ dlăng tian Ơ aê mdrao?

         . Aê mdrao Hà Văn Tuấn: Kơ klei tu\ dưn brua\ mka\ dlăng jê` jê` tian `u mâo klei tu\ dưn mse\ snei. Tal êlâo, jing srăng ktuê ksiêm lehana\n mka\ hnơ\ng klei suaih pral mơ\ng am^ lehana\n anak ^, tal dua le\, jing klei đ^ hriê kơ pro\ng mơ\ng anak ^ êjai hlăm tian, mơ\ng năn ]ia\ng thâo kral ya mta klei amâo mâo jăk mơ\ng am^ ba tian lehana\n anak ^ êjai hlăm wưng dôk ba tian, mơ\ng năn ]ia\ng mâo hdră mghaih msir tui si klei bhiăn mdrao mgu\n, lehana\n kơ klei dôk dơ\ng [ơ\ng hua\. Lo\ dơ\ng êjai mka\ dlăng tian ti năn srăng mâo phung nai aê êa drao k]e\ kơ klei bhiăn mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk, si srăng ma\ brua\ bi djo\ guôp ho\ng mnuih ba tian ]ia\ng kơ anak ^ đ^ hriê kơ pro\ng jăk. Tal 3, jing êjai mka\ dlăng tian, djăp sang êa drao srăng đru jăk h^n kơ brua\ răng kriê êjai ba tian, mse\ si klei tlo\ mgang  lehana\n klei ba yua êa drao sắt êjai hlăm jih mlan ba tian. Ana\n yơh jing klei tu\ dưn mơ\ng brua jê` jê` nao mka\ dlăng tian.

       - Êjai hlăm du\m mlan ba tian, sna\n ya mta brua\ am^ ba tian srăng nao lehana\n ya hruê srăng mka\ dlăng ho\ng klei djăp ênu\m?

         . Aê mdrao Hà Văn Tuấn: Tui si phu\n brua\ êa drao gu\n mtru\n snăn hlăm jih wưng ba tian, mniê ba tian brei nao mka\ dlăng tian jê` jê`, [ia\ êdi 3 blư\, [ia\dah tơ kno\ng du\m ana\n ăt ka jăk djăp ênu\m mơh hlăm brua\ mka\ dlăng kyua klei mđ^ kyar brua\ mka\ dlăng ho\ng kdrăp mrâo mrang. Tơdah ti du\m anôk mka\ dlăng mâo djăp kdrăp ma\ brua\, snăn mniê ba tian nao mka\ dlăng kiêr h^n, boh nik hlăm 3 mlan tal êlâo mka\ dlăng bi nik ]ia\ng kơ am^ mâo klei suaih pral, tal dua, mâo hdră đru hla\m brua\ êa drao gu\n ho\ng du\m mta klei rua\ hu^dah mâo hla\m 3 mlan tal êlâo, mse\ snăn, mse\ snăn kơh srăng mâo boh tu\ dưn kơ klei suaih pral jăk hlăm jih wưng dôk ba tian.

           Mâo du\m hruê mmông jing năng nao mka\ dlăng, ]ia\ng kơ phung nai aê êa drao lo\ dơ\ng k]e\ mơ\ng brua\ mdrao mgu\n. Tal êlâo jing hnui hlăm klei [uh mlan, đing jing ba tian snăn nao bi mka\ dlăng bi pral. Tal 2, leh mâo 12 hruê kăm snăn nao mka\ dlăng, lehana\n siêu âm. 

       Lehana\n, ksiêm dlăng ya mta klei đing amâo mâo jăk srăng ma\ mka\ êrah, ksiêm dlăng klei amâo mâo jăk mơ\ng ^ leh mâo 11 hruê kăm truh 13 hruê kăm 6 hruê. Sa wưng dư\ng, jing brei nao bi mka\ dlăng ana\n jing ti hruê kăm tal 22, tơdah sang êa drao mâo kdrăp siêu âm đa chiều, snăn siêu âm ho\ng kdrăp anei ]ia\ng mka\ dlăng rup ^. Wưng anei srăng thâo kla\ ^ đ^ hriê kơ pro\ng, tơdah mâo klei amâo mâo jăk srăng bi mlih thiăm mbo\ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk, amâodah mâo hdră mghaih msir mkăn tơdah ^ mâo klei ka jăk, tơdah phưi tha he\ hla\m wưng anei tơdah mâo klei amâo mâo jăk srăng dleh hlăm klei mghaih msir. 

Lehana\n truh kơ 3 mlan knhal tu], jing tian mâo 32 hruê kăm leh snăn lo\ nao mka\ dlăng sa blư\. Ktang dơ\ng truh wưng giăm kkiêng snăn nao bi kla\ dlăng kđiăm h^n jing jăk h^n. Dơ\ng mơ\ng mphu\n ba tian truh hruê kăm tal 28, tơdah mâo klei găl snăn dua hruê kăm nao mka\ dlăng sa blư\. Tian leh mâo mơ\ng 36 – 37 hruê kăm kơ dlông, grăp hruê kăm nao mka\ dlăng sa blư\.

Kâo lo\ mta\, kơ klei mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk, hlăm wang 3 mlan ti krah jing yuôm bhăn snăk. Tơdah lui le\ hlăm klei k[ah mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk hla\m wang 3 mlan anei, mgi dih anak điêt leh kkiêng srăng điêt ktiêl, lehana\n amâo mâo klei suaih ôh leh kkiêng. Bi tơdah tăm le\ he\ hlăm klei k[ah mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk hlăm 3 mlan knhal tu], snăn kno\ng srăng le\ hlăm klei êwang, bi awan dlông ]h^ndah srăng dưi leh kkiêng.

-  La] jăk kơ Aê mdrao Hà Văn Tuấn lac\ mkăp brei leh djăp klei tu\ dưn kơ brua\ dlăng kriê klei suaih pral kơ phung mniê ba tian.

                                        Y-Khem, H’Nê] pô ]ih mkra, răk dlăng.