VOV4.Êđê- Hriê ti Lăn Dap Kngư hmư̆ pruê̆ mmuiñ “mnăm kpiê čeh dlăng kơ ală adei/ayŏng djă đĭng ƀiădah amâo jhŏng mnăm,” phung tuê taih kbưi bi kngăr snăk kơ dhar kreh mnăm kpiê čeh mơ̆ng mnuih ƀuôn sang tinei. Đru bi msiam knhuah dhar kreh anei, mâo klei bhiăn mnăm kpiê čeh mnuih K’Ho.

Klei bhiăn mnăm kpiê čeh mơ̆ng mnuih K’Ho mâo sa klei mdê hĭn hŏng mnuih djuê ana mkăn. Kpiê čeh mơ̆ng diñu amâo mâo klei mđam pioh sui ôh, kpiê dưi knă mơ̆ng braih, Kuê, amâodah ktơr, hbei ƀlang bi lŭk hŏng kpei. Lui sơnăn hlăm ƀrô 1 - 3 mlan srăng dưi ba mnăm yơh. Êjai mnăm, arăng mbŏ êa hlăm čeh lehanăn yua đĭng kpiê ƀuôp. Kpiê mơ̆ng diñu sĭt yua hlŏng yua jih yơh, amâo lŏ thâo pioh msĕ si kpiê čeh mơ̆ng mnuih djuê ana mkăn ôh. Mnuih K’Ho srăng yua kpiê čeh hlăm dŭm bruă yuôm bhăn msĕ si drông tuê, mơak kơ dŭm knăm prŏng hlăm thŭn, dŭm klei ngă yang. Êjai dôk mnăm kpiê, arăng mpŭ nanao kơ pô sang lehanăn dŭm čô mâo klei đăo knang hlăm ƀuôn sang msĕ si khua mduôn hlăm ƀuôn, pô djă akŏ djuê ana.

            Hlăm dŭm klei yăl dliê đưm mơ̆ng mnuih K’Ho, mâo lu klei yăl dliê bơ̆k bâo kơ klei mnăm kpiê čeh. Msĕ si K’Ting lehanăn K’Tang dŏng đru ama, K’Không đĭ ana mnŭt, hbia Joông lehanăn kan kñĭ, êkei êdam K’Ho, K’Pŭt anak êkei yang hruê, hbia Ka Giơng, ung mô̆ K’Du lehanăn Ka Dŭng, Ala yang… tui hlue dŭm klei yăl dliê đưm, čeh kpiê jing mnơ̆ng yuôm bhăn mơ̆ng yang adiê, boh nĭk čeh sui thŭn leh. Tui hlue klei mĭn mơ̆ng mnuih K’ho, čeh kpiê jing anôk dôk kơ yang Tơr Nôm (Yang kpiê čeh). Kyuanăn čeh mâo klei yuôm mđơr hŏng dŭm pluh drei kbao. Klei mdrŏng sah ti sa boh gŏ sang mnuih K’Ho dưi mkă hŏng dŭm boh čeh hlăm sang anăn. Anei jing klei mdrŏng sah kơ sa boh gŏ sang hlăm klei yăl dliê đưm “dŭm đĭng hra, m’iêng ao, dŭm boh kkông, čing čhar, čeh kpiê bŏ hlăm sang”, “mâo lu čeh kpiê brei kơ mnuih ƀuôn sang mnăm hlăm jih sa mlan knăm yan hlơr”.

Phung mniê K’Ho ti djiêu čeh kpiê

Dlăng dŭm klei yăl dliê đưm mơ̆ng mnuih K’Ho brei ƀuh dŭm klei bhiăn hlăm klei mnăm kpiê čeh mâo sa klei mdê hŏng dŭm djuê ana mkăn. Hlăm klei yăl dliê đưm hbia Giơng mâo sa klei dliê sơnei: Gŏ sang K’Giou čiăng ngă yang hdơr knga kơ Yang leh anak aneh diñu mâo klei hlao klei ruă “Biădah dua čô ayŏng adei amâo mâo pô tăp mdiê ôh, čiăng pŏk mbah kpiê čeh leh năn brei kơ tuê mnăm. Snăn amĭ ama diñu yua diñu nao iêu dŭm čô mniê êra siam lehanăn thâo bruă mơ̆ng ƀuôn kbưi čiăng đru hlăm dŭm hruê ngă yang”. Hlăm klei dliê anei drei ƀuh pô pŏk mbah kpiê čeh jing sa čô mniê êra siam lehanăn thâo bruă. Kyuadah mnuih K’Ho mĭn tơdah hlĭng êa hlăm kpiê amâo mâo rôč kơ tač, pô sang ngă klei ngă yang srăng mâo klei myun. Êjai K’Giơng mrâo kbiă mơ̆ng sang nao kơ tač, ti kngan djă sa boh čer (jing sa mta mnơ̆ng yua čiăng tuah êa mbŏ hlăm čeh) KGiăn ƀuh sơnăn hlŏng ngŏk hđô jih asei mlei. K’Giơng siam msĕ si sa knuh mga hlăm dliê, sa čô mniê bar m’iêng, h’ô ao siam nao drông phung tuê”.

Kpiê čeh mnuih K’Ho ktang lui sui thŭn mnăm ktang jăk hĭn lehanăn yuôm bhăn hĭn. Kyuanăn tơdah pô sang ba mdơ̆ng kpiê sui thŭn kơ tuê jing phung tuê anăn mâo klei mpŭ hĭn kơ mnuih mkăn. Hlăm klei yăl dliê đưm bơ̆k bâo kơ klei yua kpiê čeh srăng djŏ hŏng ya dŏ yan. Kpiê čeh êlâo hĭn čiăng yua kơ klei ngă yang, msĕ si klei yăl dliê hbia Ka Giơng, êkei êdam K’Pút anak êkei yang hruê, Ngă yang Koi, Čăm kbao êa, Ƀuôn R’Lơm…; kpiê čeh yua hlăm klei bi kuôl ung mô̆ mrâo, djiê brŭ, drông tuê msĕ si klei yăl dliê đưm hbia Joông lehanăn kan kñĭ, K’Ting lehanăn K’Tang dŏng đru ama, Êkei êđam K’Ho.

Dưi lač klei mnăm kpiê čeh lehanăn tông čing čhar jing dua bruă bhiăn dưi bơ̆k bâo hlăm lu klei yăl dliê dưm. Dŭm bruă bhiăn anei jing knhuah siam hlăm klei hdĭp mnuih ƀuôn sang K’Ho. Mnăm kpiê čeh hŏng ênai čing, ênai hgơr hlăm knăm ti yan bhang čiăng mâo klei jĕ giăm lehanăn bi mguôp hlăm mnuih ƀuôn sang. Tơdah mâo klei amâo jăk hdơ̆ng pô mơ̆ng êlâo, wưng anei srăng mâo klei bi pap lehanăn mâo klei kdŏ mmuñ. Tơdah hlei mâo klei soh, klei bhiăn “bi kmhal hŏng kpiê” ăt jing klei bi jăk, lăm lui klei soh, lehanăn dưi lŏ bi mguôp hlăm klei pap mơ̆ng yang ƀuôn. Tơdah ênai čĭng mơak mñai hlăm klei bi kuôl ung mô̆, hlăm klei djiê brŭ jing ênai ênguôt hnĭng. Hlăm dŭm knăm mtluk mtlak mơak mñai, hlăm klei ngă yang hŏng klei k’hưm. Mnuih mnăm kpiê, ăt tui si knăm ngă yang srăng mâo klei iêu jak mdê mdê, klei mnăm ăt mdê čiăng djŏ hŏng klei ngă yang.

Klei bhiăn mnăm kpiê čeh nao bĭt hŏng dŭm bruă hlăm dhar kreh, jing klei bhiăn mâo na nao hlăm klei hdĭp mnuih ƀuôn sang K’Ho hlăk êlâo dih lehanăn sa kdrêč ară anei.

Pô mblang: Y-Khem Niê