VOV4.Êđê - Kpiê ]eh jing mta êa mna\m jua\t mưng leh êdi hla\m klei hd^p mda mơ\ng mnuih [uôn sang du\m djuê ana [ia\ ti kr^ng Dap Kngư, mơ\ng kr^ng [uôn sang, kr^ng taih kbưi truh kơ du\m [uôn pro\ng lu mnuih. Kha\ sna\n, ho\ng mnuih djuê ana Bahnar, kpiê ]eh kno\ng ma\ ba mna\m tơdah hla\m sang amâodah hla\m [uôn “ Mâo brua\”, mse\ si: Kna\m nga\ yang, kna\m bi êmuh kuôl ung mo#, kna\m lui msat, kna\m đ^ dôk sang mrâo, hua\ êsei mrâo… amâodah mâo phung tuê mơ\ng kbưi hriê ]hưn kơ sang. Leh ana\n mna\m kpiê ]eh a\t c\ia\ng bi tui hluê du\m klei bhia\n mơh.

A|t mse\ ho\ng du\m djuê ana mka\n ti kr^ng Dap Kngư, mnuih [uôn sang djuê ana Bahnar hd^p si la\n adiê, êa juôr dliê kmrơ\ng yang adiê hrih mjing ana\n yơh, hd^p ai tiê êđa\p ênang thâo bi hgu\m mguôp kha\p c\ia\ng kơ tuê.. Gra\p blư\ mao tuê hriê c\hưn kơ sang digơ\  drông c\hưn s^t êm^t ho\ng jih ai tiê, dlan anei jing klei m’ak mơ\ng sang pô. Mmông drông tuê dưi k[ah amâo mâo ôh c\^m  u\n, mnu\....... [ia\ amâo dưi k[ah ôh kpiê c\eh pioh dôk bi ya\l dliê êjai mna\m êjai. Kyua ana\n lu go\ êsei kha\ [un he\ a\t bi mâo mơh kpiê c\eh hla\m sang pioh drông tuê hriê c\hưn kơ sang.

Mnuih [uôn sang kha\ng mdơ\ng êsei djam hua\ êlâo, leh kơ ana\n kơh bi ka\ kpiê mna\m, amâo lui tuê mna\m kpiê hla\k tian dôk êpa ôh. Pô sang ma\ 2 đ^ng kpiê dlông c\ut hlam c\eh kpiê leh ana\n tuh mbo\ êa hla\m c\eh kpiê,  hrip mna\m dla\ng thâo mâo mnâo mdê amâodah đ^ng kpiê da\l he\ amâodah h’a\i Leh kơ ana\n ma\  mt^l kno\ng yua s^t mâo tuê su\k suôr đuic\ tuah êa mbo\ c\eh kpiê, kngan dja\ ato\ dưm kơ mbah c\eh pioh t^ng mka\ hnơ\ng mna\m êjai leh ana\n h[rah êa ti mbah c\eh nga\ yang êjai iêu aduôn aê atâo atiêt ba brei klei ja\k yâo kơ tuê.

Pô mna\m tal êlâo jing pô sang leh ana\n tuê mna\m êjai bi ya\l dliê êjai, dla\ng truh hnơ\ng gơ\ mdei leh ana\n lo\ bi mbo\ êa. Gưl mna\m anei hluê si klei bhia\n mơ\ng mnuih [uôn sang Bahnar jing c\iang t^ng dla\ng knhuah hd^p mơng tuê. Tơ  mbo\ jih êa Mt^l [ia\ c\eh kpiê a\t ka bo\ mơh, sna\n lac\ dah tuê ana\n kria\ng kơ klei mna\m hua\, amâo thâo klei bhia\n ôh. Tơ mbo\ êa bo\ dlai  c\eh sna\n lac\ dah tuê ana\n jing mnuih amao thâo blu\ tlao, dja\l ngê` a\l amâo mâo ja\k ôh… Kno\ng s^t êa hla\m Mt^l  bi mbo\ hla\m c\eh kpiê bo\ tr^p mtam, hna\n lac\ tuê anei jing mnuih ja\k ênang thâo klei bhia\n….

Leh mna\m tal êlâo, pô sang ma\ đ^ng kpiê c\u\t kơ dja\p mnuih hla\m sang leh ana\n iêu hriê mna\m mb^t ho\ng tuê c\ia\ng bi thâo kral ayo\ng adei, mah jia\ng. leh gưl anei, pô sang ma\ he\ jih đ^ng kpiê, lui kno\ng sa đ^ng pioh mna\m hja\n, jing mna\m sa c\ô, sa c\ô ho\ng tuê, mmông anei mphu\n yua  ato\ mka\ hnơ\ng mna\m. Amâodah tơ ayo\ng adei, djuê ga\p pô sang bi ba c\eh kpiê pô hriê mna\m mb^t c\ia\ng gơ\ m’ak, mông anei tuê bi mna\m hluê ho\ng gra\p boh c\eh kpiê c\eh. S^t mna\m tuê amâo dưi mkra mlih ôh ato\, kyua sna\n jing amâo mâo mpu\ kơ pô sang ôh. Sna\n [ia\dah hla\m gưl mna\m hja\na nei, tuê dưi hngah amâomna\m jih ato\ ôh, [ia\ c\ia\ng bi mna\m ênu\m ho\ng jih mnuih dôk mna\m mơ\ng mnuih khua thu\n truh kơ mnuih điêt êdi hla\m sang. Krung Dăm Veo, ti [uôn Piơm, wa\l krah Đak Đoa, c\ar Gialai brei thâo:

“ Mna\m ho\ng mnuih tal êlâo c\ia\ng bi mna\m jih ato\ kpiê, mna\m [rư\ [rư\ leh ana\n mnam ho\ng mnuih tal 2, 3 ….  Êdei anei s^t tuê gơ\ akâo mna\m [ia\ h^n amâodah kno\ng  mna\m ma\ [ia\ tu\ mơh. Kyua tơ dưi mna\m jih s’a\i ho\ng dja\p mnuih sna\n hu\i leh tuê mna\m jih gưl anei tuê sra\ng kpiê rua\  amâo lo\ taao hdơr kơ la\n adiê ôh.”

Hla\m klei bhia\n mna\m kpiê c\eh hla\m Kna\m m’ak đ^ dôk sang mrâo, ayo\ng adei, djuê ga\p sra\ng ba c\eh kpiê mguôp bi m’ak, h’êc\ hmưi klei yâo m’ak kơ pô sang. Hla\m klei bhia\n mna\m kpiê anei c\ia\ng bi gai pô sang mna\m êlâo. Tơ kpiê anei pô sang ka mna\m ôh [ia gai iêu mnuih mka\n mna\m sna\n pô sang sra\ng hngah mtam. S^t gai kpiê pô ba kpiê bi êdah klei hơ\k m’ak, lac\ klei h’êc\ hmưi ja\k yâo kơ sang mrâo. Leh mna\m kpiê anei pô sang sra\ng mbo\ êa hla\m c\eh bi êdah klei mgei ai tiê lac\ ja\k, dôk guôn kơ pô ba kpiê mna\m jih ato\ kpiê snan lo\ akâo nao mna\m ho\ng mnuih mka\n le\.

Hla\m kna\m m’ak nga\ yang kơ mdiê mrâo, tui hluê ho\ng yan rui êmiêt, djo\ boh mnga sna\n bi [ơ\ng u\n, tơ amâo djo\ boh mnga ôh sna\n nga\ yang ho\ng mnu\, mnuih [uôn sang Bahnar iêu ayo\ng adei, djuê ga\p hriê m’ak mb^t mna\m kpiê c\eh. Gưl mna\m tal êlâo mơ\ng gra\p c\ô mnuih hla\m kna\m nga\ yang kơ mdiê mrâo jing c\ia\ng t^ng kna\l kơ Klei myun mdah, hlam yan buh pla ti ana\p. Aduôn Jao ti [uôn Piơm, wa\l krah Đak Đoa kdriêk Đak Đoa, c\ar Gialai brei thâo:

“ Kpiê nga\ yang kơ mdiê mrâo kha\ng mbo\ êa c\eh kpiê ho\ng  giêt êa điêt, s^t mbo\ êa c\ia\ng bi hnơ\ng êa leh mna\m. Tơ dah  klei hd^p amâo mâo myun mdah sna\n s^t mbo\ êa hla\m c\eh kpiê sna\n amâo mâo bo\ ôh leh ana\n pô ana\n sra\ng tuôm ho\ng klei rua\ duam, duh [ơ\ng amâo klei tu\ jing ôh. Tơ klei hd^p ja\k m’ak s^t mbo\ êa hla\m c\eh kpiê êa sra\ng  ling bo\ dlai hluê 3 êlan  ti mbah c\eh kpiê sna\n sra\ng mâo klei suaih pral ja\k, klei hd^p h’^t, buh pla djo\ êa hl^m hjan boh mnga. Bi tơ mbo\ êa  hla\m c\eh kpiê [ia\ êa bo\ dlai mbah c\eh kpiê sna\n pô ana\n jing  jing mnuih alah kba nga\ brua\, lui êruh pưk hma bh^t pum s’a\i.”

Ho\ng kpiê c\eh hla\m kna\m lui msat, kyua mâo lu c\eh kpiê pro\ng, lu tuê hriê leh ana\n kna\m lui msat sui hla\m 3 hruê, ana\n êlâo kơ mna\m, pô sang kha\ng ruah 2 c\ô mnuih thâo mbo\ êa leh ana\n gai mna\m kpiê. Brua\ ruah mnuih gai kpiê bi nga\ kja\p, ruah mnuih thâo blu\ tlao, ja\k đok k[ông m’ak hlak mna\m kpiê ktang mơh leh ana\n yuôm bha\n h^n jing amâo duah bi mneh msao blu\ a\l ôh s^t kpiê rua\, k`a\m bi mjing klei m’ak hlak bi mtluk mtlak, thâo c\ia\ng kơ tuê leh ana\n kriê ja\k knhuih k’hưm kơ pô sang.

Bi hla\m du\m klei nga\ yang ti sang Rông mơ\ng [uon sdang  Bahnar, dưi bi mko\ mjing ho\ng klei kdrưh k’a\m mmông anei kpiê c\eh jing mnơng myơr amâo dưi k[ah ôh kơ yang adiê. Leh anan pô mna\m tal êlâo jing mduôn [uôn kia\ lroiê brua nga yang, mao đ^ng kpiê mdê hjan `u mơh. Leh mna\m mduôn [uôn  ma\ he\ đ^ng kpiê dja\ kơ pô, tơ ka leh ôh sna\n  sue# he\ đ^ng kpiê c\iaưng kơ djam mhuioh thao kral. Ăngla\c\ ti [uôn Piơm, wa\l krah đak Đoa, c\ar Gialai brei thâo: “ Tơ mduôn [uôn ka mna\m ôh sna\n bi dôk guôn mduôn [uôn leh nga\ yang sna\n kơh dưi mna\m, bi nga\ yang ho\ng êrah, tiê mnu\. Leh nga\ yang mduôn [uôn mna\m leh kơ ana\n kơh truh tuôr mnuih [uôn sang mna\m. Klei bhia\n gơ\ mduôn [uôn mâo 4 c\ô, mâo đ^ng kpiê mdê s’a\i. Du\m đ^ng kpiê hja\n anei amâo mâo pô jho\ng duah ma\ ôh. S^t mduôn [uôn mna\m đa\m [ơ\ng ôh êa hnuê, prôc\ tiê u\n mnu\... đam [ơng ôh c\^m asâo, ala… hui\ nga\ kla\m kơ yang adiê, nga\ hma\ djo\ kơ knuih k’hưm ai tiê klei suiah pral mơ\ng asei mlei pô, nga\ rua\ duam…..

Hla\m klei bhia\n mna\m kpiê c\eh mơ\ng mnuih [uôn sang Bahnar, kha\ mna\m drông tuê he\ amâodah mna\m hla\m du\m kna\m m’ak, nga\ yang mâo sa klei ka\m bia\t jing đa\m yua ôh kđiêng kngan ka\t he\ ako\ đ^ng kpiê. Klei anei bi êdah klei amâo mâo đa\o knang, duah đing đa\o hda\ng ga\p yua drao nga\ rua\ kơ mnuih. Klei yua kđiêng kngan ka\t he\ ako\ đ^ng kpiê hu\i nga truh klei  bi  mneh msao, bi c\a\m.  Đa\m nga\ ôh klei ka\m anei, sna\n du\m klei mna\m kpiê c\eh sra\ng h^n mơh mâo klei bi hgu\m mguôp thâo bi kha\p c\ia\ng su\k suôr m’ak hlak.