VOV4.Êđê – Ăt mse\ ho\ng lu djuê ana mkăn ti lăn Dap kngư, mnuih M’nông ăt mâo klei bi m^n “rơ\k ktơ\k kyâo mtâo ăt mâo mngăt”. Kyua ana\n, hlăm klei hd^p mda, s^t mko\ mjing du\m mta bruă, mnuih [uôn sang kreh ngă yang kơ yang adiê. Ana\n jing asa\p kwưh akâo mơ\ng anak mnuih akâo kơ yang adiê đru, brei klei suaih pral, tuôm ho\ng lu klei mbhă mbhai, jăk êa hl^m hjan, djo\ boh mnga.

Mphu\n mâo mơ\ng klei m^n "jih jang mnơ\ng mâo yang sơa^", dlăng djăp mta mnơ\ng mâo phung yang kiă kriê, phung yang g^t gai hlăm klei hd^p anăn ya mta bruă mko\ mjing hlăm klei hd^p grăp hruê mơ\ng mnuih M'Nông mâo sơa^ klei ngă yang. Du\m klei riu yang, hlao êsei ngă yang, mnơ\ng ngă yang amâo djo\ kno\ng bi êdah ai tiê hdơr knga mơ\ng anak mnuih ho\ng phung yang đui] ôh.

“Mnuih M'Nông bi m^n hlăm klei hd^p drei mâo sơa^ yang kiă kriê, wa\t hlăm sang snăn mâo yang kiă kriê boh [a\ng, sang pui, ti êngao snăn mâo yang dliê, yang êa, yang ana kyâo, yang kiă kriê mdê kuê... Kyua anăn pô bi êdah klei mpu\ ho\ng phung yang ]ia\ng kơ phung yang hơê] hmưi răng mgang, ]ang hmăng klei hd^p trei mđao, pưk hma mâo mdiê lu, nao hlăm dliê kmrơ\ng êa hnoh êđăp ênang... Mnơ\ng ngă yang snăn tui hluê si go\ sang pô, yuôm bhăn h^n jing mâo ai tiê thâo mpu\, anăn jing klei m^n mơ\ng đưm leh."

Du\m klei ngă yang, akâo kơ phung yang djo\ tuôm kơ klei hd^p anak mnuih, mơ\ng hlăk ba tuin, hriê kơ pro\ng, truh kơ mduôn khua truh kơ djiê... mâo sơa^ klei ngă yang, ]ang hmăng klei hd^p suaih pral, myun mdan, tu\ jing, trei mđao... mâo klei jăk siam hlăm klei hd^p.

Hlăm bruă ngă lo\ hma mơ\ng jik hwar, buh pla, mnuih [uôn sang mko\ mjing klei ngă yang akâo kơ ana mdiê siam, [le\ bi msăr, mâo lu mdiê hrui wiă. Mnuih M'Nông đao\ snei: Kyua ngă yang anăn yang mdiê, pô kiă kriê mdiê hơê] hmưi, amâo djo\ kno\ng brei mdiê kuê, boh mnga huă [ơ\ng đui] ôh [ia\dah lo\ ba klei êđăp ênang, suaih asei mlei kơ go\ sang. Kyua anăn, êlâo kơ ba mjeh buh pla brei ngă yang krih mdiê (To\ ba). S^t mdiê dưm hlăm hjiê, pô sang ngă yang iêu yang mdiê (Vơt huêng ba) w^t kơ sang leh anăn huă êsei mrâo. Grăp thu\n dưi mâo yan boh mnga truh êtuh bu\ng mdiê, srăng [ơ\ng kbao bi mni kơ phung yang hlăm knăm mơak bi hgu\m mguôp.

Y Tiêng, să Nâm Nu\ng, kdriêk Krông Knô, ]ar Dak Nông jing sa ]ô thâo mbruă lăm klei ngă yang brei thâo: klei riu yang jing sa mta klei blu\ duê, sa klei ngă yang mâo sa mta phu\n mdê mdê, hnơ\ng điêt amâo dah pro\ng, grăp knăm mơak mâo klei riu yang mdê hjăn.

“Đưm dih, mnuih mâo lu klei bhiăn, mâo lu knăm mơak ngă yang snăk, hlăm du\m knăm mơak, knăm ngă yang mâo klei riu yang mdê mdê (rach brah), mse\ si Mmui` kwưh kơ yang mdiê, ngă yang akâo klei suaih pral, ngă yang êa... snăn mta phu\n mdê mdê, mse\ si ngă yang mdiê ]ang hmăng mdiê siam mâo lu boh mnga, hlô mnơ\ng amâo  bi rai boh mnga. Kwưh akâo klei suaih pral snăn akâo kơ yang brei klei suaih pral, amâo êngoh duam, mâo klei ktang răng mgang [uôn sang trei mđao..."

Klei ngă yang kơ yang adiê mơ\ng mnuih M’nông ti Dak Nông

Hluê si H'Thương, K'iăng khua bruă sang ]ư\ êa să Nâm Nu\ng, kdriêk Krông Knô, ]ar Dak Nông, knăm ngă yang mơ\ng mnuih M'Nông lo\ jing gưl ]ia\ng kơ mnuih [uôn sang mâo klei m^n mbruă leh anăn dưi dưn du\m klei yuôm bhăn ênoh yuôm dhar kreh djuê ana. Kyua bruă mđ^ lar du\m klei bhiăn hd^p, klei ngă yang, grăp ]ô mnuih [uh hnơ\ng yuôm bhăn mơ\ng knăm ngă yang.  Mơ\ng năn, grăp ]ô mnuih dưi je\ giăm h^n ]ia\ng bi khăp, bi đru ngă bruă hlăm klei hd^p. H'Thương ăt brei thâo: mơ\ng du\m klei ngă yang djuê ana, phung khua mduôn, phung thâo mbruă bi êdah klei thâo kdo\ mmui` mse\ si ayu\ bro#, tông mdê] ]ing ]har, mmui` khan (ot ndrong),yăl dliê đưm leh anăn mbruă hlăm klei đê] m`am, krah rup ho\ng kyâo, bi msiam gơ\ng ngă yang ]ia\ng iêu phung yang dlăng.

“Ngă yang mơ\ng mnuih M'Nông k`ăm akâo kơ phung yang răng mgang [uôn sang, răng mgang go\ sang, grăp ]ô mnuih mâo klei suaih pral, amâo êngoh duam, klei ruă tưp, răng mgang yan boh mnga jăk, klei hd^p trei mđao, yâo mơak, anăn jing bruă yuôm bhăn mơ\ng bruă ngă yang hlăm du\m knăm mơak. Ară anei hlăm grăp să, grăp go\ sang snăn amâo lo\ klei ngă yang ôh, kno\ng du\m go\ sang ngă yang điêt hlăm sang đui], bi klei ngă yang pro\ng snăn kyua ]ar, kdriêk mko\ mjing [ia\dah kno\ng jing hdră lo\ kru\ w^t k`ăm kriê pioh klei dhar kreh hlăm klei hd^p mnuih [uôn sang ti năn đui]."

Klei ngă yang mơ\ng djuê ana M'Nông jing leh ai ktang bi mguôp êpul êya leh anăn klei bi hgu\m plah wah anak mnuih ho\ng phung yang. K`ăm kriê mgang, mđ^ lar du\m klei dhar kreh djuê ana ti alu\ wa\l, grăp thu\n anôk bruă djo\ tuôm mơ\ng ]ar Dak  Nông mko\ mjing leh lu knăm mơak djuê ana, hlăm anăn du\m klei ngă yang mơ\ng mnuih M'Nông.

H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk