VOV4.Êđê –Mnuih [uôn sang djuê ana Jarai kr^ng Dap kngư hluê si klei bhia\n ma\ djuê am^, kyua ana\n hla\m dja\p mta brua\ điêt pro\ng hla\m go\ sang kyua phung mniê s’a^ bi mkla\, leh ana\n klei bi dôk ung mo# a\t jing kyua mơ\ng sang mniê nao êmuh ung”. Tui hluê hong mdê bi kr^ng,  mdê bi [uôn [uôn, mdê bi êpul mnuih Jarai `u mâo klei bhia\n bi  kuôl ung mo# mdê mơh, [ia\dah boh phun gơ\ a\t mâo s’a^ klei bhia\n bi jao kông, klei bi kuôl… Bohnik klei bi nao êmuh bi kuôl `u mâo brua\ pro\ng yuôm êdi mơ\ng mnuih mphu\n nao êmuh. Brua\ dôk ung, dôk mo# mơ\ng mnuih [uôn sang djuê ana Jarai đưm adih jing kyua mơ\ng am^ ama ruah brei, bi mkla\. S^t anak mniê truh êra, am^ ama duah yơh êkei êdam djo\ ai pioh nao êmuh ung kơ anak pô. Am^ ama mniê êra sra\ng yua mnuih nao êmuh kơ sang êkei. Pô nao êmuh kha\ng jing mnuih mâo k’hưm hla\m [uôn, thâo săng kơ klei bhia\n hd^p djuê ana leh ana\n thâo kđi mơh.

Tơ êkei êdam ư, pô nao êmuh sra\ng w^t hưn ho\ng sang mniê mpra\p klei đ^ nao êmuh, ba kông  nao êmuh. Êkei êdam sra\ng bi buh kông hliê kơ kngan mniê êra leh ana\n dla\ng jing mse\ si tu\ ư kơ mniê êmuh pô jing ung. Mmông ana\n mniê êra sra\ng hlo\ng dôk kơ sang êkei mâo 3 hruê. Phu\n tal êlâo hriê kơ sang ung, mniê êra bi jua\ kơ kam hbâo pui, mâo đa anôk jua\ kơ mta jông c\ia\ng hưn mthâo kơ phung yang mơ\ng pô sang. Nay Tơ\i, ti [uôn Ia Pơtao, sa\ Ia Sol, kdriêk Phú Thiện brei thâo:

“ S^t ba kông nao êmuh ung jing mniê êra hriê dôk kơ sang ung gui bung djuh, êa, nga\ brua\ kơ sang ung yơh. Mmông anei sang ung a\t hưn mthâo mơh ho\ng ga\p djuê leh ana\n mnuih [uôn sang riêng gah c\ia\ng dja\p mnuih thâo, hruê anei di`u mâo leh mtâo mniê hriê gui bu\ng djuh, êa, kna\ êsei djam. Sna\n ga\p djuê, mnuih [uôn sang thâo, du\m êklei êdam, mniê êra mka\n thâo: dua c\ô anei mâo klei bi kuôl ka\ leh. Hla\m kna\m đ^ nao êmuh sna\n ara\ng hluê nga\ 3 klei jua\ ti ka\m hbâo pur mao klei ttu\ yuôm jing hưn mthâo ho\ng yang thâo hruê anei mtâo mniê hriê kơ sang ung. Leh jih 3 hruê dôk kơ sang êkei, mniê êra s^t lo\ w^t kơ sang pô a\t lo\ jua\ ti ka\m hbâo kpur sa bliư\ dơ\ng.”

Mơ\ng nei, kruôp êkei mniê dưi  hưn kla\ mngac\ klei bi mje\ mơ\ng pô leh ana\n dua go\ sang hra\m mb^t bi mko\ mjing klei bi kuôl ung mo#. Wưng mpra\p sui đa 1 mlan, đa mâo truh 1 thu\n, tui hluê ho\ng klei hd^p mơ\ng sang mniê leh ana\n hnơ\ng bi mko\ mjing klei bi kuôl.

Klei bi kuôl ung mo# mơ\ng mnuih [uôn sang Jarai kha\ điêt amâodah pro\ng bi mko\ ti sang mniê s’a\i. Tơ go\ ếei knap amâo thâo mâo, sna\n c\uh [ơ\ng u\n, bi sang thâo mâo sna\n bi c\uh [ơ\ng êmô, kbao pioh iêo ga\p djuê, mnuih  [uôn sang hriê [ơ\ng.

Êlâo kơ hruê mko\ mjing klei bi kuôl ung mo# dua nah go\ sang bi hưn mthâo kơ ga\p djuê, mnuih [uôn sang thâo hriê hgu\m. Mnuih Jarai h’êc\ hmưi kơ kruôp ung mo# mrâo ho\ng du\m mnơ\ng ba kơ anôk bi kuôlấme\ si: sa c\eh kpiê, sa drei mnu\, u\n, amung mtei amâodah mnơ\ng [ơ\ng mka\n tui hluê ho\ng pô mâo c\ia\ng đru mguôp mb^t ho\ng go\ sang mniê mo# mdơ\ng mnuih [uôn sang [ơ\ng hua\.

Hla\m klei bi kuôl ung mo#, mduôn [uôn hluê nga\ klei bhia\n nga\ yang. Mnơ\ng nga\ yang mâo: sa c\eh kpiê ka\ ti gơ\ng nga\ yang, sa drei mnu\ a\m leh ana\n dua drei mnu\ hd^p (sa drei knô, sa drei ana). Am^ ama êkei ung leh ana\n pô đ^ nao êmuh dja\ sa c\eh kpiê, sa drei mnu\ knô nao pha\ gơ\ng nga\ yang. T^ng kơ nah nei, am^ ama mniê mo# dja\ sa drei mnu\ ana leh ana\n sa blah m’iêng amâodah aba\n djuê ana pô pioh brei kơ sang êkei.

Pô nao êmuh hưn mthâo kơ jih 2 sang êkei mniê jing kruôp êkei mniê ư bi dôkj. Mbuôn [uôn srang êmuh klei m^n mơng pô nao êmuh leh ana\n am^ ama dua nah bi [ua\n rơ\ng jing ư kơ kruôp êkei  êdam mniê êra jing ung mo#. Mbuôn [uôn kha\t êrah mnu\ ba mia kơ gơ\ng nga\ yang, c\eh kpiê leh ana\n nga\ yang yơh, iêo atâo atiêt hriê dla\ng kơ kruôp êkei mniê jing ung jing mo#, kwưh akâo h’êc\ hmưi kơ digơ\ yâo m’ak jih klei hd^p.

Mâo sa klei bhia\n mdê yuôm bha\n êdi hla\m klei bi kuôl ung mo# jing  klei  jao brei kông plah wah mniê mo# ho\ng êkei ung. Kông hliê anei mniê mo# sra\ng brei kơ êkei ung buh jih klei hd^p. Hluê si mduôn [uôn Ksor Nao ti [uôn Kep, [uôn pro\ng Pleiku, c\ar Gialai, kông anei bi hmô kơ klei mrai ka\ kra` kja\p klei bi kha\p plah wah êkei ho\ng mniê, sra\ng bi kha\p nanao la\ lar. Tơ kông kngan anei ba brei he\ kơ mnuih mka\n, sna\n [uôn sra\ng đu\ bi kmhal ho\ng êmô, kbao. Kyua ana\n mnuih Jarai [ia\ sna\n bi lui ung mo#.

Leh du\m klei bhia\n nga\ yang, c\ia\ng bi êdah klei lac\ ja\k hdơr kơ ai tiê pô [a\ kkiêng rông ba mơ\ng am^ ama ung, mniê mo# sra\ng ba du\m mnơ\ng myơr  mse\ si: aba\n, m’iêng ao, mah pra\k, c\eh kpiê, mnu\, u\n….. kơ sang êkei leh ana\n ga\p djuê sang ung.

Leh ana\n hla\m klei bi kuôl ung mo# mơ\ng mnuih [uôn sang djuê ana Jarai, pô nao êmuh a\t mâo klei lac\ ja\k ho\ng du\m mnơ\ng mđup myơr brei mơh. Nay Tơ\i, ti [uôn Ia Pơtao, sa Ia Sol, kdriêk Phú Thiện, c\ar Gialai brei thâo:

 “ Phu\ng nao êmuh jing phung bi mko\ klei hgu\m, dla\ng mse\ ho\ng aseh mâo mnuih bi mnei brei, kbao mâo pô ktrâo ata\t brei, êmô mâo pô mgrơ\ng brei pioh kơ kruôp êkei mniê jing ung jing mo#. Kyua ana\n, mnuih [uôn sang Jarai kha\ng lac\ snei: ung mo# bi dôk sui la\ lar jing kyua mâo pô nao êmuh. Wa\t kơ êdei anei, ung mo# mâo ya klei bi keh koh a\t pô nao êmuh ana\n mơh hriê msir brei. Kyua ana\n ara\ng kha\ng brei 1 mra êmô, kbao amâodah u\n hla\m klei nga\ yang bi kuôl ung mo#.  Êngao kơ ana\n dưi lo\ pah brei c\hiên mngan ba w^t kơ sang.”

Êlâo kơ hriê dôk mb^t, pô nga\ yang nga\ yang rao kngan kơ mniê mo#, êkei ung. Leh kơ ana\n pô nga\ yang brei kpa\t êsei kơ mniê mo# leh ana\n êkei ung,  brei đ^ng kpiê kơ ung mo# mrâo mna\m. Sna\n jih dua  kla\ s^t jing ung jing mo#, hua\ sa boh hlao, dôk sa boh sang, trei êpa hra\m mb^t, knap m`ai ja\k yâo bi hra\m mb^t kriê dla\ng mko\ mjing klei hd^p go\ sang pô. Mmông anei hmư\ yơh ênai tông c\ing jih jang ga\p djuê leh ana\n tuê ênguê hriê bi hra\m mb^t hua\ mna\m, dja\ kiê kngan bi kdo\ suang h’êc\ hmưi klei yâo m’ak kơ kruôp ung mo# mrâo.

Leh bi kuôl mâo du\m hruê, ung mo# mrâo nao c\ua\ sang ung. Mniê mo# dôk kơ sang ung mâo tlâo, pa\ hruê pioh nga\ brua\ jing mtâo anak: ma\ djuh, gui êa, pe\ kpaih c\aih mrai, pâk m`am… Leh kơ ana\n jih dua ung mo# akâo kơ am^ ama ung w^t dôk kơ sang mo# yơh.

Jing mnuih sang mo#, êkei êdam Jarai amâo dưi dưn ôh nga\n dra\p mơ\ng am^ ama pô. Kpla\k ho\ng ana\n mniê êra dôk ung bi ktlah go\ êsei dôk mdê, dưi kah mbha mâo sa kdêc\ nga\n dra\p mơ\ng sang mo#... Jih jang anak bi ma\ djuê am^ s’a\i.

                                                                                                                                    H’Nga pô ]ih hlo\ng răk