VOV4.Êđê - Hria\m ka jih mơh adu\ 9, adei Vàng Thị Thương dôk ti alu\ 6, sa\ C|ư\ K’Bang, kdriêk Êa Sup, c\ar Daklak ana\n mdei sang hra\ dôk ung. Ba tian ti mlan tal 6 leh, [ia\ dla\ng kơ adei a\t mse\ si sa c\ô hđeh kno\ng mâo klei bi mlih mâo [ia\ kơ asei mlei đuic\. Vàng Thị Thương brei thâo: “ Kâo amâo thâo kơ hdra\ kriê dla\ng tian pô ôh. Lui kkiêng gơ\ dla\ng si be\ gơ\ nga\. Mơ\ng hlak ba tian truh kơ ara\ anei kâo tuôm nao siêu âm leh, [ia\ ka tuôm nao ksiêm mka\ dla\ng ôh tian.”

      A|t mse\ ho\ng Vàng Thị Thương mơh, lu phung hđeh mniê ti sa C|ư\ K’Bang rua\t bi dôk ung hla\k ka hmao pro\ng, đa bi dôk ung mơ\ng hla\k mrâo 13 thu\n. Ka mâo klei kja\p kơ klei m^n, klei dôk dơ\ng [ơ\ng hua\ a\t dôk jưh kơ am^  ama mơh, anaưn duưm kruôpung mo# hđeh anei kkiêng anak lui maơ\ng ai kơ ae aduôn gơ yơh, brua\duh mkra duh [ơ\ng h^n mơh dleh. Amai Lý Thị mai, pô đru brua mdrao mgu\n alu\ 16 sa\ C|ư K’Bang lac\ snei:“  Thu\n 2015, alu\ amai mâo kno\ng hla\m brô 5,6 kruôp bi dôk ung mo# mơ\ng điêt. Amai kha\ng nao iêo lac\ mtô mblang kơ gra\p boh sang [ia\ phung hđeh ara\ anei di`u amâo mâo c\ia\ng hmư\ ôh. Thu\n dôk hđeh, kơ asei mlei pô adôk ka thâo kriê dla\ng mơh, ua lah  kriê dla\ng kơ anak ana\n aê aduôn yơh lo\ sua\i h^n.”                                                            

      Klei năng lac\ ti anei jing kha\ thâo leh dôk ung mo# s^t ka dja\p thu\n kc\ah mtru\n jing nga\ soh ho\ng hdra\ bhia\n, [ia\ go\ sang phung hđeh amâo mâo klei ka\m gha\ ôh. sang Tráng Seo Phừ ti alu\ 16, sa\ C|ư\ K’Bang mâo 3 c\ô mtâo mniê sna\n mâo leh dua c\ô ka  bo\ 18 thu\n ôh. Bi kuôl ka\ leh mơ\ng sui, [ia\ anak `u ka nao nga\ mơh hra\ m’ar bi dôk ung mo#. Phung c\ô `u amâo mâo hra\ hưn hruê kkiêng ôh. sang [un, la\n nga\ lo\ hma [ia\, leh bi kuôl ung mo# kơ anak êkei, `u lo\ rông wa\t anak leh ana\n c\ô. Tráng Seo Phừ brei thâo: “  ~u lac\ `u c\iang dôk mo#. ~u c\ia\ng sna\n kâo brei `u dôk yơh.”

      Sa\ C|ư\ K”Bang, kdriêk Êa Sup mâo truh 6 alu\ [uôn leh ana\n wa\l anôk dôk jing anôk hd^p mda mơ\ng mnuih [uôn sang djuê ana Mông hriê dôk mơ\ng du\m c\ar kr^ng c\ư\ c\hia\ng t^ng Dưr adih. Hluê si klei hưn mdah mơ\ng sang êa drao sa\ C|ư\ K’Bang, thu\n 2015 kluôm sa\ mâo 12 kruôp bi dôk ung mo# mơ\ng điêt, sna\n alu\ [uôn mnuih djuê ana Mông mâo leh 8 kruôp. Hla\m du\m mlan ako\ thu\n 2016, ti anei lo\ dơ\ng mâo 6 kruôp bi dôk ung mo# mơ\ng điêt.

      Aê mdrao Kiều Thị Thanh Hà, K”ia\ng khua Sang êa drao pro\ng kdriêk Êa Sup brei thâo: klei anei mâo hla\m lu thu\n leh, klei truh [uh leh kla\ klơ\ng mơh jing  klei suaih pral phung am^ leh ana\n hđeh mrâo kkiêng hma\i djo\. Êlưih [uh êdi jing pa\t c\ia\ng jih phung hđeh kdjuôt kdjiu. Brua\ mdrao mgu\n kdriêk Êa Sup mâo leh lu hdra\ msir c\ia\ng mkra mlih klei bi dôk ung mo# mơ\ng điêt ti du\m [uôn sang mnuih djuê ana Mông.

      Sna\n [ia\dah kyua mnuih [uôn sang hriê dôk amâo mâo hra\ m’ar amâo mâo mdei, hnơ\ng thâo hra\ m’ar mơ\ng mnuih [uôn sang adôk k[ah ana\n brua\ mtô mblang tuôm ho\ng lu klei dleh dlan. Aê mdrao Kiều Thị Thanh Hà brei thâo:

    “  Hla\m wưng ti ana\p, hmei m^n t^ng sra\ng mko\ mjing klei blu\ hra\m ti sang hra\, bohnik kơ brua\ kriê dla\ng klei suaih pral kơ phung hđeh ka truh êdam êra. Sang êa drao kdriêk a\t bi hgu\m leh ho\ng sang hra\ kơ brua\ anei. leh ana\n g^t gai kơ Sang êa drao sa\ mko\ mjing klei blu\ hra\m ti gra\p wa\l anôk mnuih [uôn sang dôk, gra\p kr^ng wa\l amâo djo\ kno\ng mđung hluê hdra\ mđung asa\p mse\ si êlâo adih ôh. Mb^t ana\n mtô bi hria\m, mđ^ klei thâo nga\ brua\ mtô mblang hâo hưn kơ du\m phung đru brua\ mdrao mgu\n [uôn sang kơ klei bi dôk ung mo# mơ\ng điêt.”

      C|ia\ng bi mkhư\ leh ana\n nao truh kơ la\m lui jih klei bhia\n kthu\l mluk bi dôk ung mo# mơ\ng điêt ti anei, êngao kơ du\m klei g^r mơ\ng brua\ mdrao mgu\n sna\n c\ia\ng mâo klei bi hgu\m kngan mơ\ng jih kluôm yang [uôn. Mb^t ho\ng bi mđ^ ktang brua\ mtô mblang hâo hưn, bi mđ^ klei thâo săng mơ\ng êpul êya, du\m gưl brua\ Knu\k kna alu\ wa\l a\t mse\ mơh c\ia\ng bi mđ^ brua\ hluê nga\ hdra\ bhia\n kơ ênoh mnuih, Hdra\ bhia\n bi dôk ung mo# leh ana\n go\ sang. Bi mkhư\ klei bi dôk ung mo# mơ\ng điêt amâo djo\ kno\ng đru mguôp bi mđ^ hnờng tu\ ja\k kơ ênoh mnuih đuic\ ôh, [ia\ lo\ dơ\ng rơ\ng kơ brua\ kriê dla\ng ja\k klei hd^p mda yang [uôn, klei đ^ kyar brua\ duh mkra mơ\ng alu\ wa\l.

    Boh tu\ mơ\ng hdra\ bla] mdrao nội soi ti Sang êa drao pro\ng ]ar Daklak

       VOV4.Êđê - Mâo bliah mdrao ho\ng hdră nội soi khăt ph^ ti sang êa drao pro\ng ]ar Daklak amai Phan Thị Thu ti thôn 4, sa\ Êa R[in, kdriêk Mdrak brei thâo: “Hlăk ka bliah mdrao kâo rua\ măng ai, rua\ jih hlăm tian. Leh nao siêu âm snăn phung aê mdrao la] kâo rua\ kpu\ng ph^, lehana\n mta\ brei bliah mtam yơh. Leh bliah mâo 3 hruê kâo [uh asei mlei kâo suaih snăk, dưi kgu\ hiu leh”.

     La] kơ klei jăk mơ\ng brua\ bliah mdrao nội soi, aê mdrao Phạm Quang Tĩnh, K’ia\ng khua anôk brua\ klei rua\ êka, Sang êa drao pro\ng ]ar Daklak brei thâo:“Bliah mdrao ho\ng hdră nội soi ba klei jăk lu h^n kơ mnuih rua\. Êlâo h^n, amâo mâo êdah gru pro\ng ôh, mka\ ho\ng hdră bliah riêk, kyua gru anei điêt đu]. Tal dua le\, mâo du\m anôk rua\ êlam hlăm tian adih, snăn ho\ng hdră bliah nội soi hdră bliah mdrao srăng ênưih h^n. Tal tlâo, klei lo\ mđ^ hnơ\ng thâo [uh mơ\ng rup mtrang đru kơ phung bliah mdrao dưi thâo kral kla\ nik klei rua\, lehana\n hdră bliah mdrao jăk h^n”.

    Sang êa drao pro\ng ]ar Daklak jing sang êa drao tal êlâo ti Daklak ba yua hdră mrâo mrang anei hlăm brua\ mdrao mgu\n. Êlâo dih, kyua êpul phung nai aê êa drao ka kjăp hlăm brua\ knua\, kdrăp ma\ brua\ adôk k[ahm mơ\ng ana\n kno\ng bliah mdrao ma\ klei rua\ prô] êbeh, khăt kpu\ng ph^…Du\m thu\n giăm anei, kyua mâo mprăp leh lu kdrăp mrâo mrang, êpul phung aê mdrao mâo hriăm lu, mđ^ klei thâo pô, snăn klei bliah mdrao dưi ba yua leh kơ djăp klei rua\ ]ia\ng bliah mdrao, mse\ si: Knga, adu\ng, ko\ng đo\k, êhu\ng, prô] khua, kpu\ng m’iêk, kboh, amâodah wa\t klei rua\ dleh mdrao mse\ si khăt bo\k êlan kpu\ng m’iêk, nội soi ma\ boh tâo lăng… hdră bliah mdrao anei đru leh kơ mnuih rua\ mâo mdrao ho\ng kdrăp mrâo mrang, mkiêt mkriêm ênoh prăk bi liê, lehana\n đru bi hro\ klei ktro\ kơ sang êa drao gưl kơ dlông. Aê mdrao Phạm Quang Tĩnh, lo\ brei thâo: “Klei bliah mdrao nội soi bi mâo hdră mjua\t bi hriăm sui h^n mka\ ho\ng bliah mdrao riêk. Ho\ng du\m mta klei rua\, grăp thu\n, phung aê mdrao ti anei mâo mjua\t bi hriăm ti sang êa drao pro\ng Huế, Hà Nội, lehana\n [uôn pro\ng Hồ Chí Minh ]ia\ng bi kjăp klei thâo”.

     Thu\n 2016, mâo hdră brua\ AP đru sang êa drao pro\ng ]ar Daklak mprăp leh 7 boh masin nội soi. Anei jing kdrăp mrâo mrang ho\ng rup thâo [uh kla\ mnga], dưi ngă hlăm klei bliah mdrao bh^ ênu\m, lehana\n djo\ pra] êjai bliah mdrao. Ara\ anei kah knar grăp mlan, Sang êa drao pro\ng ]ar Daklak bliah mdrao kơ giăm 130 ]ô mnuih rua\. Hlăm 6 mlan ako\ thu\n anei sang êa drao mâo mdrao leh kơ 737 ]ô mnuih, jih jang bliah ho\ng klei jăk sơăi, amâo lo\ mâo klei rua\ ôh leh bliah mdrao.

      Ho\ng du\m boh tu\ dưn leh mâo, hdră bliah mdrao nội soi ti sang êa drao pro\ng ]ar Daklak knư\ hruê bi kla\ kơ klei êđăp ênang, tu\ dưn, ba w^t leh klei jăk kơ mnuih rua\./.

                                     H’Nga – Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.