VOV4.Êđê –Ăt mse\ ho\ng mnuih [uôn sang du\m djuê ana mkăn, ho\ng mnuih K’ho, klei bi kuôl ung mo# jing bruă yuôm bhăn h^n hlăm klei hd^p mda, kyua ana\n, bruă ksiêm bi klă, ruah mo# amâo dah ung ksă êmă h^n. Mnuih K’ho mă djuê t^ng kơ am^, sơnăn klei bi kuôl ung mo# jing sang mniê yơh mko\ mjing. S^t mniê êra khăp ]ia\ng kơ hlei êkei êdam, sơnăn brei am^ ama nao êmuh. Tơdah khăp ]ia\ng kơ hlei êkei êdam sơnăn sang mniê tu\ ư du\m klei ]oh ]ua\n mơ\ng sang êkei (ngăn pnu\). Klei bi kuôl ung mo# mơ\ng mnuih K’ho đưm amâo mâo dleh dlan ôh, [ia\dah ăt bi êdah klei khăp ]ia\ng kpă ênuah lehana\n mpu\ kơ klei yâo m’ak go\ êsei.

Klei bi kuôl ung mo# mnuih K’ho đưm mâo mko\ mjing hlăm dua hdră tal êlâo jing klei bi êmuh, lehana\n kơ ana\n jing klei bi kuôl ung mo#. Klei bi êmuh mâo mko\ mjing ti sang êkei, lehana\n kreh mko\ jing êjai mlam Kyuadah sang mniê ăt răng mơh hu^dah mâo klei hing amâo mâo jăk kơ êngao, tơdah klei nao đ^ êmuh ana\n amâo mâo klei tu\ jing. Klei bhiăn anei jing mâo dăm dei jing amiêt khua awa mduôn t^ng kơ mniê păn êmuh. Mnơ\ng dja\ ba hlăm klei nao êmuh mơ\ng mnuih K’ho mphu\n dô jing kbao, êmô, u\n mnu\, ]eh, a`u\, kông, m’iêng ao, aban pô m`am. Ho\ng mnuih K’ho jih jang klei đ^ êmuh ruah ma\ hlăm du\m hruê dua nah wa\n hlăm thu\n. Bi klei bi kuôl ung mo# mnuih K’ho kreh mko\ mjing hlăm yan không, lehana\n jih jang boh mnga ênu\m kơ sang. Mblang kơ klei mko\ mjing brua\ d^ êmuh mko\ mjing hlăm mlam, K’Broh ti [uôn K’ Ming, wa\l krah Di Linh, kdriêk Di Linh, ]ar Lâm Đồng la]:

“La] kơ klei bi kuôl ung mo# mnuih K’ho đưm, jing ara\ng kreh mko\ mjing klei nao êmuh mlam. Kno\ng mơ\ng sang mniê bi mko\ mjing klei bi kuôl hlăm yang hruê, sang mniê mko\ mjing klei bi kuôl hlăm yang hruê jing brua\ mko\ mjing klei bhiăn drông sang êkei. Bi mko\ mjing mlam jing brua\ sang mnia dja\ ba mnơ\ng nao đ^ êmuh sang êkei. Sang mniê dja\ ba ngăn do\ mnơ\ng mâo kơ klei đ^ êmuh sang êkei, mâo amiêt khua awa mduôn lehana\n jih jang phung hlăm sang êkei drông. Tơdah leh phung sang mniê jao djăp ênu\m mnơ\ng kơ brua\ đ^ êmuh snăn dua nah ]oh ]ua\n kơ hruê mko\ mjing klei bi kuôl ung mo#”.

Hưn mdah klei bi kuôl ung mo# mnuih K’ho

Tui si klei bhiăn mnuih K’ho đưm, leh sang mniê jao ênu\m ngă đ^ êmuh, sang êkei mko\ mjing klei drông mniê dôk ung. Êlâo kơ mu\t hlăm sang, mniê dôk ung ngă he\ du\m klei bhiăn rao jơ\ng. klei bhiăn anei bi hmô kơ mniê êra ana\n ăt jing mniê êra hrông, jing mniê êra ênuah ênô. Sa klei bhiăn amâo mâo dưi k[ah ôh hlăm klei bi kuôl ung mo# mnuih K’ho đưm ana\n jing klei bhiăn bh^r prô] mnu\. Yap anei jing brua\ yuôm bhăn h^n hlăm klei bi kuôl ung mo#, k`ăm bi knăl kơ dua ]ô êkei êdam mniê êra ana\n jing ung mo#.

Kreh [uh, leh sang êkei mko\ mjing klei bi kuôl sa hruê, snăn sang mniê mko\ mjing klei iêu w^t ung. Bi tơdah hlăm sang êkei mko\ mjing kle ihua\ mnăm pro\ng, snăn w^t kơ sang mniê, jih jang klei mko\ mjing kno\ng ngă ma\ điêt đui]. Kyuadah jih jang klei tu\ dưn ba leh ti sang êkei tui si klei bhiăn “klei ]oh nga\n pnu\”. Tăp năng du\m thu\n êdei kơ ana\n kơh dưi lo\ mko\ mjing klei hua\ mnăm ti sang mniê.

Kpiê ]eh, jing mnơ\ng mnăm phu\n hlăm klei bi kuôl ung mo# mnuih K’ho đưm, mnơ\ng [ơ\ng hlăm klei bi kuôl ung mo# amâo mâo lu mta ôh, jing jih jang djam mtam mâo leh hlăm [uôn sang pô. Hlăm kle ibi kuôl ana\n, tơdah găp djuê thâo mâo snăn kna\ êsei ê’un, đio\ [âo mngưi, braih jăk jum tue hua\ [ơ\ng hlăm klei bi kuôl, bi găp djuê mse\ si aguah tlam mâo hua\ ma\ êsei braih hơăi mang dưn mơh.Bi djam mtam lu jing kreh mkra djam pu\ng. Kyua klei bi kuôl kreh iêu jak lu mnuih, [uôn yu\ pu\ ngo\. Mkra djam pu\ng adiê boh kneh tu\k ho\ng klang u\n, mtlai ho\ng hla êyao, amâodah tu\k ho\ng kđeh mnu\, amâodah ya mta kđeh ]^m mâo mkăn. Amâodah djam mtam dưi lo\ mkra ho\ng plei giêt, hla djam biăp, djam guôl…

Tui si klei bhiăn mnuih K’ho đưm. Tơdah sang êkei ]uh u\n drông tue, snăn lui boh ko\ u\n khăt jao kơ sang mniê. Kdrê] adôk mơ\ng kđeh ]^m u\n srăng mâo sang êkei mkra djam mtam hua\ [ơ\ng drông tue hruê bi kuôl. Tơdah go\ sang thâo mâo h^n mse\ si ]uh kbao, ]uh êmô hlăm hruê bi kuôl, snăn go\ sang srăng [ua\t bi mbha kđeh ]^m jing mnơ\ng mđup brei kơ du\m go\ sang nao hla\m klei bi kuôl, ho\ng klei k`ăm kah mbha klei mơak m`ai, lehana\n mjing kle ibi mguôp, sia\ suôr hlăm [uôn sang.

K’Bet ti [uôn Bô Liêng, wa\l krah Đinh Văn, kdriêk Lâm Hà, ]ar Lâm Đồng brei thâo: Tơdah mko\ mjing klei bi kuôl ung mo# leh ti sang êkei, găp djuê sang êkei nga\ he\ bi djo\ 1 klei bhiăn jing ata\t anak êkei pô dôk mo# nao w^t kơ sang mo# klei bhiăn anei dưi mko\ mjing hlăm hruê êdei, leh rue# klei bi kuôl. {ia\dah, êkei dôk mo# truh kơ sang mo# leh klei bi kuôl brei kăm amâo mâo dưi nao ma\ brua\, amâodah kbia\ hiu kơ ta] ôh hlăm sa hruê kăm.

“Hlăm klei bi kuôl ung mo# mnuih K’ho đưm, êkei dôk mo#, leh găp djuê t^ng kơ mo# bi kuôl ka\, w^t kơ sang mo# dôk hla\m sang yơh hlăm brô 7 hruê amâo mâo dưi nao ma\ brua\ ôh, kăn dưi hiu hlăm dliê rei. Tui si klei bhiăn mơ\ng đưm kyua mrâo dôk mo#, snăn hu^ snăk klei amâo mâo myun mdan klei amâo mâo jăk truh he\ kơ êkei dôk mo#, kyua ana\n kăm brei dôk hlăm sang yơh `e\ đue\ kơ klei mlei mlat. Dôk kơ sang jih kjuh hruê snăn kơh êkei dôk mo# mâo klei dưi kbia\ hiu nao ma\ brua\”.

Ti anôk bi kuôl ung mo# mnuih K’ho

Ara\ anei, tui si ho\ng klei hd^p ênuk mrâo mrang, mnuih K’ho amâo mâo lo\ mko\ mjing klei bi êmuh ung mo# hlăm mlam mma\t ôh. Klei mko\ mjing hla\m yang hruê ho\ng klei hua\ mnăm kdra\m k’ah mse\ hoi\ng lu djuê ana mkăn mơh. Lu jing kdrăp ]u\t h’ô êkei dôk mo# lehana\n mniê dôk ung tăp năng ăt tui hluê klei bhiăn ênuk ara\ anei mơh. Êkei h’ô ao wet mniê dôk mo# [ar h’ô ao m’iêng ao bi kuôl. {ia\dah hlăm lu găp djuê mnuih K’ho ăt adôk dja\ pioh klei bhiăn pô ana\n jing ]u\t h’ô kdrăp djuê ana pô. Mâo đa đa go\ sang mprăp mnơ\ng kơ klei bi kuôl mse\ si ho\ng m’iêng ao, abăn msăm, amâodah ]hia\m lang ho\ng do\ pô m`ăm… Boh nik, mnuih K’ho tui ma\ djuê t^ng kơ am^, snăn kle ibhiăn d^ êmuh, mko\ mjing êlâo kơ bi kuôl lehana\n êkei dôk mo# w^t hd^p kơ sang mo# leh klei bi kuôl ăt adôk dja\ pioh ba kơ ara\ anei.

Y-Khem pô ]ih hlo\ng răk