VOV4.Êđê- Truh wưng ara\ anei, pa\t ]ia\ng jih sang ma^ Kbâo [ê` hra ti La\n dap kngư dôk nga\ brua\ jih hnơ\ng k]ah, hla\m klei m’ak djo\ boh mnga, ]h^ mâo ênoh, sna\n ti kdriêk Êa Sup, sa hla\m kr^ng thơ\ng pla kbâo mrâo ti ]ar Dak Lak, ai êwa mdê mdô, êbhiông êya\ng. Sang ma^ kno\ng nga\ brua\ êbeh 1 mlan hla\m thu\n, [^ng nga\ lo\ hma ka\n dưi ba ]h^ kbâo mâo ênoh mse\ si kr^ng mka\n, nga\ kơ hdra\ bi hgu\m plah wah anôk brua\ duh mkra – [^ng nga\ lo\ hma dleh dlan… Klei ]ang hma\ng kơ sa kr^ng pla kbâo hla\m kdriêk [un kr^ng knông la\n hla\k jing klei lông dla\ng pro\ng ho\ng alu\ wa\l hla\m brua\ hluê nga\ mta k`a\m lo\ mko\ w^t brua\ pla mjing, bi mrâo mrang brua\ nga\ lo\ hma, mtru\t mđ^ hdra\ msir klei ư\ êpa, bi hro\ klei [un knap hluê si hnơ\ng ]ua\n hdra\ mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo.

 Hlăm ktuê êlan, amâo mâo ôh sa boh êdeh mdiăng kbâo. Ti kdrăn, amâo mâo ôh sa ana kbâo, lăn hrah ko# liă lia. Anăn jing boh s^t ti să }ư\ Kbang, kdriêk Ea Sup, ]ar Dak Lak hlăm yan không anei. Cao Thanh Hoài,  Khua Knơ\ng bruă sang ]ư\ êa să brei thâo: du\m thu\n êlâo, [^ng ngă lo\ hma }ư\ Kbang ăt mơak pla du\m êtuh ha kbâo hluê si klei kuôl kă ho\ng Knơ\ng bruă kbâo mkra [ê` hra Dak Lak, [ia\dah hdră bi hgu\m anei mâo lu klei amâo jăk, phung pla kbâo mâo nanao klei lui]\ liê. Kyua anăn, kno\ng leh 3 thu\n tal êlâo, ênhă pla mjing kbâo ti să bi rai jih.  Klei ]ang hmang kpưn đ^ kơ mdro\ng mơ\ng klei bi hgu\m ho\ng anôk bruă mnia blei pral mjưh mdei. }ư\ Kbang ăt mse\ si êlâo doh, g^r dôk hlăm anăn să “dleh dlan êdi” ho\ng ênoh go\ êsei [un êbeh 57%. Hluê si  Hoài, kyua lu mta phu\n, dleh snăk dưi lo\ mko\ mjing w^t kr^ng pla kbâo ti să:

“Mnuih [uôn sang amâo lo\ đei hur har ôh kơ bruă pla kbâo anăn mmông anei amâo lo\ mâo ôh ênhă pla kbâo ti alu\ wa\l.  Mta phu\n tal 1 jing ênoh kbâo amâo hơ^t kjăp. Tal 2 jing mnuih mă bruă koh kbâo ara\ anei dleh dlan kyua mnuih [uôn sang ti nei lu nao mă bruă ti du\m knơ\ng bruă Bình Dương, Hồ Chí Minh. Tal 3 jing du\m ênhă pro\ng pioh pla kbâo hluê ênhă hlo\ng ba ]h^ kbâo mâo lu. Bi să snăn amâo dưi bi kla\ hlăm du\m klei kuôl kă pla kbâo ti lăn snăn ôh.”

  Mơak m`ai yan  koh kbâo ti Dưr lăn Dap Kngư

 Ti sang mkra mjing mơ\ng Knơ\ng bruă kbâo mkra mjing [ê` hra Dak Lak, să Ia Rvê, kdriêk Ea Sup, kriêp êyăng. Nguyễn Bảo lộc, K’iăng Khua Knơ\ng bruă kbâo Dak Lak brei thâo, yan kbâo 2020-2021 mơ\ng Knơ\ng bruă mjưh rue# leh mơ\ng krah mlan 12 thu\n dih, kyua ênhă kr^ng pla mjing kno\ng adôk 1800 ha, hnơ\ng mâo 100 êbâo ton kbâo grăn, ba kơ sang mkra mjing ngă bruă hlăm 1 mlan mkrah. Kyua mjưh rue# hnưm mơ\ng leh ênoh [ê` hra ka đ^, anăn [^ng ngă lo\ Ea Sup ăt kno\ng ]h^ mâo 850 êbâo prăk/ 1 ton amâo djo\ 1 êklăk 1 êtuh êbâo prăk  hlăm 1 ton mse\ si du\m kr^ng pla kbâo mkă ti Lăn Dap Kngư ôh. Lộc la], boh klei ara\ anei jing amâo đei jăk ôh, kyua sang mkra mjing kno\ng djăp kbâo pioh mkra mjing mă mkrah wah hnơ\ng [ia\ êdi.

 Hlak mblang kơ bruă lu [^ng ngă lo\ hma lui bruă pla kbâo kno\ng leh 3 thu\n bi hgu\m ho\ng anôk bruă mnia blei, ngă kơ kr^ng pla mjing mơ\ng êbeh 4 êbâo ha hlăm thu\n 2017, hro\ kno\ng adôk 1800 ha mse\ si ara\ anei, Lộc la] lu mta phu\n, mse\ si bruă mbe\ đue# sang mkra mjing êbeh 1 êtuh km, ngă mâo lu klei gun kpăk hlăm bruă ngă, kyua ênoh [ê` hra hro\ lu, kyu yan adiê ti Êa Sup amâo găl jăk ngă kơ kbâo ênưih pui [ơ\ng s^t adiê mđiă, dleh du\ mdiăng s^t adiê hjan. Klei găl sa anăn ]ia\ng mđ^ kyar jing lăn ala ti Ea Sup pro\ng, kbâo ti Ea Sup ăt mse\ si du\m kr^ng mkăn, [ia\ dah hnơ\ng [ê` hra mâo lu h^n.

Hmei dleh dlan hlăm bruă anei [ia\dah mâo klei găl hlăm bruă mkăn. Mse\ si du\m kr^ng mkăn 10 kg kơh dưi mâo 1 kg [ê` hra snăn ti nei hmei kno\ng mâo 9 kg amâo dah [ia\ h^n. Hmei mă klei anăn mjing klei găl bi mmiă. Ară anei sang mkra mjing lo\ w^t ngă bruă jăk leh, ăt srăng amâo lo\ mâo ôh klei gun kpăk hma^ pro\ng kơ bruă mkra mjing, anăn bruă amâo hmao hrui blei kơ [^ng ngă lo\ hma, klă s^t amâo lo\ mâo ôh.

Sang mkra mjing [ê` hra Ea Sup kriêp êyăng 

 Knơ\ng bruă kbâo mkra mjing [ê` hra Dak Lak mâo leh êbeh 20 thu\n mkra mjing mnia blei leh anăn ara\ anei dưi ]o\ng bi liê kluôm ênu\m, amâo lo\ mâo prăk bi liê knu\k kna ôh. Khă dah, klei dleh dlan dôk tuôm amâo djo\ jing klei yăl dliê hjăn mơ\ng phung duh bi liê êngao knu\k kna ôh, [ia\ dah jing klei dleh dlan hlăm bruă kpưn đ^ mơ\ng kdriêk knông lăn mâo ênhă pro\ng h^n, dap h^n, [ia\dah ăt [un h^n ]ar Dak Lak, ho\ng klei amâo [ia\ alu\, să mơ\ng 60 truh 70% jing go\ êsei [un. Mđ^ ktang bruă bi hgu\m [^ng ngă bruă – anôk bruă mnia blei, mđ^ ktang ba yua hdră mnê] mrâo mrang hlăm bruă lo\ hma jing hdră mâo bruă Đảng, bruă Sang ]ư\ êa Ea Sup g^r ngă, [ia\dah klei bi hmô pro\ng h^n jing kbâo mkra mjing [ê` hra, [uh leh lu klei êdu k[ah. Knhal tui], [^ng ngă lo\ hma hlăm kdriêk lo\ dơ\ng ngă bruă amâo djo\, ]o\ng ngă ]o\ng klam, ho\ng hnơ\ng hrui êmiêt [ia\, mâo lu klei amâo jăk leh anăn lui] liê lu. Leh 3 thu\n pla kbâo hlăm ênhă êbeh 20 ha, ayo\ng Nguyễn Hiền, ti wa\l krah Ea Sup hlo\ng lui jih:

Pla kbâo mâo lu klei amâo jăk, mse\ si ênoh ênil, pui [ơ\ng kbâo. Leh anăn kbâo kno\ng dưi mă sa yan, yan tal 2 leh anăn tal 3 amâo lu ôh. Amâo đei mâo ôh kơ yan 2 yan 3. Pruê hbâo lu dưn ăt kăn dưi mâo leh kyua adiê hjan mđoh jih. Tui si kâo snăn ênoh kbâo leh anăn hbei [lang amâo đei tu\ dưn ôh. Kâo dôk pla êkuaih. {^ng găp kâo snăn pla hăt, ăt mâo mnga mơh. 5 thu\n leh brei [uh jing `u hơ^t kjăp h^n kơ pla kbâo, klei tu\ mâo mơ\ng 70-80 êklăk prăk/ha.

 Kdriêk Ea Sup mâo ênhă 1.765 km 2, pro\ng leh anăn dap h^n ]ar Dak Lak, găl kơ bruă mko\ mjing du\m kr^ng pla mjing lo\ hma- dliê kyâo sa anôk, ba yua hdră mnê] mrâo mrang. Hlăm 10 thu\n êgao, Knơ\ng bruă sang ]ư\ êa ]ar Dak lak ăt mkăp leh du\m pkuh êbâo ha lăn leh anăn dliê ]ia\ng kơ du\m anôk bruă mnia blei lông ba yua mkra mjing, [ia\dah jih jang du\m hdră bruă mse\ si “kbh^r boh tâo hlăm êa”, amâo mâo ôh sa hdră bruă mđ^ lar klei tu\ leh anăn ăt kăn dưi la] klă klơ\ng kơ mta phu\n dleh dlan ]ia\ng mko\ mjing hdră bruă mrâo.  Mâo thiăm du\m klei gun kpăk hlăk tuôm hlăm kr^ng pla kbâo pioh mkra mjing [ê` hra ti nei, tơdah bruă Đảng leh anăn bruă sang ]ư\ êa alu\ wa\l amâo mâo ôh hdră msir mgaih bi djo\ guôp, Ea Sup srăng dleh dưi bi leh du\m hdră k`ăm yuôm bhăn mơ\ng hdră mko\ mjing kr^ng [uôn sang mrâo, mse\ si hdră ]ua\l mkă, mko\ mjing mkra mjing, prăk hrui w^t mơ\ng mnuih [uôn sang, go\ êsei [un.

Pô mblang:  H'Zawut {uôn Yă