VOV4.Êđê - Hlăm wưng giăm anei, djăp dhar brua\ djo\ tuôm ti ]ar Gialai hmao [uh jê` jê` du\m anôk ]h^ mnia, mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng ]ho\, mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo thâo b^t phu\n agha. Hlăm năn, mâo leh du\m pluh tôn kđeh ]^m, lehana\n prăi êma\ bru\, mâo ngă hra\ mơar lehana\n ba bi rai. Mnuih [uôn sang dôk hyưt êdi ti ana\p klei mse\ snăn, leh du\m anôk ngă brua\ amâo mâo djo\ ba ]h^ lu mta mnơ\ng [ơ\ng ]ho\. Lehana\n lo\ mâo sa klei ênguôt mkăn, ana\n jing mâo du\m anôk mkra mjing, ]h^ mnia mnơ\ng [ơ\ng ]ho\ ăt lo\ ngă leh du\m blư\ ksiêm dlăng, lehana\n đu\ bi kmhal. Lu klei dôk [uh ara\ anei hlăm brua\ mghaih msir klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng, jing ka djăp ai ktang bi mhu^ ôh.

      Ako\ mlan 5, Adu\ brua\ kahan ksiêm kơ La\n êa wa\l hd^p mda, Kahan ksiêm ]ar Gialai [uh êbeh 8 ton pra^ êma\ ]ho\, [âo bru\ ti 2 anôk mkra mjing pra^ êma\ c\ho\ ti alu\ 5, sa\ An Phú, [uôn pro\ng PleiKu leh ana\n ti alu\ 2, sa\ Ia Băng, kdriêk Đa\k Đoa. 2 anôk anei kyua mơ\ng aduôn Lê Thị Thông pô `u. Hla\m mmông nao ksiêm dla\ng, Aduôn Thông amâo mâo ôh hra\ m’ar bi mkla\ phu\n agha mơ\ng kbia\ hriê du\m mta pra^ êma\ mtah leh ana\n pra\i mklo\ ana\n a\t mse\ mơh hra\ m’ar dưi brei ba ]h^, mkra mjing leh ana\n hra\ [ua\n rơ\ng ra\ng mgang bi mdoh la\n êa wa\l hd^p mda. Aduôn Thông hưn la]: hluê nga\ brua\ mkra mjing pra^ mơ\ng mnơ\ng rông anei mơ\ng mlan 11/2015. Gra\p hruê, `u kha\ng nao blei pra^ u\n ti du\m anôk ta\ ]uh mnơ\ng rông hla\m alu\ wa\l [uôn pro\ng Pleiku ba w^t kơ sang leh ana\n mkra mjing ba ]h^ kơ phung mga\t êdeh du\ mdia\ng mnơ\ng ti êngao ]ar, [ia\ amâo thâo b^t ôh ti anôk di`u mdia\ng ba nao leh ana\n ya di`u nga\. T^ng truh kơ mmông hmao [uh anei, aduôn Thông ba ]h^ leh du\m ton pra^ êma\ kơ anôk mka\n. Aduôn Thông la] snei: “ Kâo kno\ng thâo di`u hriê blei, ana\n kâo nao blei ba w^t kơ sang mkra mjing yơh, kâo ka\n thâo kla\ lei mơh. Kâo nao blei bi m[^n jih hla\m sang mnia, ara\ng c\ha\t ma\ pra^ êma\ gơ\ leh kơna\n kâo blei ba w^t ti sang yơh. Thâo  di`u ba w^t nga\ mnơ\ng [ơ\ng kơ u\n, kơ kan, kâo m^n sna\n ka\n thâo kla\ leh mơh”.

     Ara\ anei ka kla\ ôh, klei hưn la] mơ\ng aduôn Thông du\m jing klei blu\ s^t. {ia\ hluê si klei hưn la] mơ\ng aduôn Thông, du\m pluh ton pra^ êma\ ba c\h^ hlaưm sang c\ơ mnia ara\ anei amâo thâo kla\ ôh leh ana\n hla\k ba yua kơ ya brua\.

     Ho\ng lu klei nga\ soh mka\n, mnuih ]h^ mnia, mnuih mkra mjing ]o\ng ]ia\ng ba ]h^ kơ mnuih blei yua. Êdah êdi, hruê 21/4, Êpul ksiêm dla\ng mlir dhar brua\  klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng [uôn pro\ng Pleiku, ]ar Gia lai hmao [uh leh ana\n nga\ hra\ m’ar msir mkra sa anôk brua\ mâo gia\m 3.000 lit êa pra^ ]ho\ leh ana\n hla\m brô 600 kg ]^m u\n du\m mta mdê mdê mse\ si: kđeh c\^m kwa\, jơ\ng u\n,kl^t, pra^…… mâo mnâo bru\ leh. Anôk brua\ anei kyua mơ\ng Trần Thế Minh pô `u, ti mrô 12 êlan Chu Mạnh Trinh, êpul 15, phường Hội Phú, [uôn pro\ng Pleiku. Anôk anei hưn la]: Ênoh mnơ\ng anei dôk mpra\p ba nao c\h^ kơ du\m anôk nga\ nem, chả, anôk ]h^ [ung, phở leh ana\n du\m anôk mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng hla\m alu\ wa\l ]ar Gialai.

     Kha\ ]o\ng nga\ amâo dah ta\m ba he\ mnơ\ng [ơ\ng amâo doh ê[a\t truh kơ kiê kngan mnuih blei yua, du\m anôk ]h^ mnia lu jing kno\ng đu\ bi kmhal đuic\. Hluê si klei t^ng yap, mơ\ng mlan 11/2015 truh kơ ara\ anei. Adu\ brua\ kahan ksiêm kơ la\n êa wa\l hd^p mda, Kahan ksiêm ]ar Gialai hmao [uh 19 klei nga\ soh kơ klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng, bi hgu\m ho\ng Knơ\ng brua\ kriê dla\ng sang c\ơ mnia msir mkra đu\ bi kmhal jih jang 180 êkla\k 500 êbâo pra\k. Ka mâo ôh anôk brua\ ba kc\u\t. Mâo lu klei blu\ la] snei: Klei msir mkra đu\ bi kmhal ara\ anei ka ktang ôh, ana\n ka dưi bi mhu^ ôh mnuih mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng ]ho\. Nguyễn Văn Đang, Khua knơ\ng brua\ klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng ]ar Gialai la]: “ Brua\ tinei jing du\m anôk brua\ mkra mjing, brua\ duh mkra mnia mblei kyua pra\k mnga, ana\n di`u amâo mâo uê` kơ mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo doh ja\k, nga\ hma\i kơ klei suaih pral mnuih [uôn sang. Du\m anôk brua\ mâo ksiêm dla\ng leh lu bliư\, msir mkra đu\ bi kmhal  leh lu bliư\, hâo hưn mtô mblang leh [ia\ a\t nga\ soh mơh. Kâo m^n snei, brua\ anei c\ia\ng  ba msir mkra jing klei soh jhat yơh”.

      Mse\ si hmei leh la], du\m anôk brua\ djo\ tuôm ]ar Gialai hmao [uh nanao đrông du\m anôk mkra mjing , ]h^ mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo doh ê[a\t, amâo thâo b^t phu\n agha. Leh ana\n klei mkra mjing, ba ]h^ mnia mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo doh ê[a\t a\t dôk mâo nanao. Brua\ bi kdơ\ng ho\ng mnơ\ng [ơ\ng amâo doh tuôm ho\ng lu klei dleh dlan, gun kpa\k. {ri mlan nga\ brua\ kyua klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng thu\n 2016, pô ]ih klei mrâo kơ kdrê] anei mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng Đại tá Nguyễn Văn Minh, Khua Anôk brua\ kahan ksiêm kơ La\n êa wa\l hd^p mda, Kahan ksiêm ]ar Gialai kơ du\m klei dleh dlan hla\m hdra\ mkhư\ mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo doh ê[a\t ti alu\ wa\l.

     - Akâo kơ ih brei thâo du\m boh tu\ dưn hlăm mlan ma\ brua\ kyua klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng thu\n 2016?

        . Đại tá Nguyễn Văn Minh: Klei kơ doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng hua\ mâo leh djăp gưl mơ\ng dlông hlo\ng kơ nah gu\, lehana\n djăp dhar brua\ djo\ tuôm mđing êdi, kyudah `u hmăi djo\ ho\ng klei suaih pral anak mnuih. Boh s^t mlan ma\ brua\ kyua klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng thu\n 2016, hmei jing êpul knơ\ng k]e\ leh kơ kahan ksiêm ]ar g^t gai jih jang kahan ksiêm brua\ bi mdoh hla\m kluôm ]ar ngă brua\, mơ\ng êpul anei hlăm kahan ksiêm ]ar Gialai, hlăm sa mlan êgao hmei ngă leh ho\ng jih ai tiê. Boh nik ksiêm dlăng ti 3 anôk mđam êbu\ng mtah êbeh kơ 10 tôn, lehana\n anôk mđam tro\ng, kmu\n msăm. Lehana\n ho\ng hdră pô ngă brua\ hruê 30/4, lehana\n 1/5 [uh lehana\n mghaih msir êbeh 8 tôn prăi ]ho\, đu\ giăm 10 êklăk prăk, lehana\n ba bi rai êbeh 8 tôn prăi ]ho\ ana\n. Êngao ana\n, klei kơ êa mnăm ăt mđing mơh, hmei ksiêm dlăng leh 3 anôk mkra mjing êa doh trôk hlăm giêt. Lehana\n kơ klei bi mdoh wa\l hd^p mda mâo anôk ngă soh mơh, mâo klei ksiêm dlăng hnơ\ng ngă soh, lehana\n mghaih msir djo\ tui si klei bhiăn knu\k kna.

      - Hlăm klei ngă brua\ bi mdoh mnơ\ng [ơ\ng, mâo mơ\ klei dleh dlan, mâo mơ\ ya mta klei dleh dlan, gun kpăk?

         . Đại tá Nguyễn Văn Minh: Êjai ngă brua\ s^t yơh mâo lu klei dleh dlan. Hmei ngă leh ho\ng djăp hdră, [ia\dah ]ia\ng mâo klei dưi djo\ ho\ng klei bhiăn, hlo\ng mghaih msir mtam, mâo klei tu\ snăn klei ana\n hmei amâo mâo klei dưi ôh, brua\ anei lo\ dôk guôm kơ du\m gưl dhar brua\. Mâo du\m gưl, dhar brua\ lo\ dôk guôm tui si hruê di`u ma\ brua\ le\, kyuana\n yơh jing ktro\ hlăm klei ma\ brua\ djo\ tui si klei bhiăn. Mse\ si hruê 25/4/2016 leh êgao, hmei ngă leh hra\ mơar lehana\n mơ^t mta ba ksiêm dlăng kơ Knơ\ng brua\ ksiêm mkla\ mơ\ng phu\n brua\ êa drao gu\n, ]ia\ng ksiêm dlăng kơ klei êsei mbliư\ mlih êa, mse\ ho\ng hra\ klei mrâo Gialai hưn leh. {ia\dah truh kơ ara\ anei hmei lo\ `a\k w^t brei di`u mka\ dlăng, lehana\n w^t la] boh mơ\ng klei ksiêm dlăng, [ia\dah ăt ka [uh w^t la] mơh. Mse\ snăn lah.Bi kơ klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng ara\ anei hlăm ]ar Gialai mâo leh giăm 100 anôk ]uh ta\ mnơ\ng rông, [ia\dah djăp gưl mâo klei dưi ka mâo klei mđing s^t mơh hlăm brua\ mkăp hra\ mơar klei dưi ma\ brua\, ]ia\ng ênưih hlăm brua\ ksiêm dlăng klei ]uh ta\ kđeh ]^m. Kyuana\n ăt jing dleh dlan snăk hlăm brua\ ksiêm dlăng klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng. Dhar brua\ mdrao mgu\n mnơ\ng rông di`u kno\ng pơ\ng gru kdăm ksiêm mka\ klei doh kđeh ]^m ti alu\ wa\l ]h^ mnia đu], sitôhmô leh ]uh ta\ leh. Hmei ngă leh hra\ mơar k]e\ kơ Khua Knơ\ng brua\ kahan ksiêm ]ar, akâo lehana\n mâo klei hâo mdah kơ êpul brua\ Đảng ]ar, Knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa ]ar g^t gai mtam knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa du\m kdriêk, wa\l krah, [uôn pro\ng ngă klei ksiêm dlăng, ]ua\l mka\ ru\ mdơ\ng anôk ]uh ta\ mnơ\ng rông sa anôk. }ia\ng kơ drei dưi ksiêm dlăng kjăp, klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng, lehana\n bi mdoh wa\l hd^p mda hlăm ]ar.

      - }ia\ng ngă jăk h^n brua\ bi mdoh mnơ\ng [ơ\ng, ih mâo mơ\ ya mta klei ]ia\ng akâo?

         . Đại tá Nguyễn Văn Minh: Ana\p hmei ngă leh hra\ mơar akâo kơ phung khua kia\ kriê kahan ksiêm ]ar, lehana\n akâo kơ du\m gưl, dhar brua\ lo\ dơ\ng bi mlih đa đa mta mtru\n mơ\ng knu\k kna, snăn kơh srăng găl hlăm klei ma\ brua\, lehana\n mghaih msir hlăm klei tu\ dưn. Djo\ tuôm ti anei lu jing hlăm klei mnơ\ng [ơ\ng, kơ klei ba yua mnơ\ng kăm hlăm brua\ rông mnơ\ng. Tơdah ma\ brua\ hmei mâo leh hra\ mơar bi kla\ klei ana\n, anei jing mta kăm, [ia\dah hlei srăng jing anôk brua\ ngă bi pral klei anei, ]ia\ng kơ drei mghaih msir, [ia\dah amâo mâo nik ôh. Tôhmô, hlăm sa anôk rông mnơ\ng, hmei mâo leh hdră ksiêm dlăng pral bi kla\ mâo mta Sabutamol. {ia\dah tơ s^t mâo mse\ snăn, bi mâo he\ klei bi knăl pioh ngă hra\ mơar, akâo klei kăm gha\, ma\ kơ\ng ênoh mnơ\ng rông ]iêm ho\ng mnơ\ng ana\n. brua\ anei jing dleh êdi. Dahana\n  ngă be\ bi jăk djo\ ho\ng du\m mta mtru\n mơ\ng hdră bhiăn, ]ia\ng pral [uh, mghaih msir mtam, snăn kơh jing jăk h^n.

     - La] jăk kơ ih lu!

                                                 H’Nê] – Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.