VOV4.Êđê- Đắk Hiêu, sa kr^ng mnuih [uôn sang dôk bi ktlah ho\ng kr^ng mka\n ti [uôn Liêng Keh, sa\ Dak Phơi, kdriêk La\k tuôm jing leh kr^ng amâo mâo ]ia\ng tlo\ mgang vaccine, jih jang phung hđeh tinei ks tuôm mâo klei tlo\ mgang ôh. Kha\ sna\n, leh gia\m 5 thu\n g^r mtô mblang, mtru\t mjhar mnuih [uôn sang, dôk mb^t ho\ng mnuih [uôn sang, dôk hla\m [uôn sang mtam mơ\ng anôk brua\ mdrao mgu\n, truh kơ ara\ anei, ênoh phung hđeh nao tlo\ mgang ti kr^ng anei truh êbeh 50% leh.

Êlan mơ\ng sang êa drao sa\ Dak Phơi, truh kơ Dak Hiêu hlăm brô 8km [ia\dah êlan lăn, đ^ nao pha\ ]ư\. Yăn bhang, êdeh p’phu\t dưi nao truh, kha\dah êlan amâo mâo jăk, [ia\dah truh yăn hjan, êlan êbhơr ksak, kno\ng êdeh kang đui] yơh dưi găn êrô, amâodah hlo\ng êbat jơ\ng mtam. Snăn giăm 5 thu\n ho\ng anei, êlan anei jing leh êlan mưng jua\t ho\ng phung nai aê mdrao sang êa drao sa\ Dak Phơi. Tinei mâo 82 go\ êsei ho\ng 391 ]ô mnuih, jih jang jing mnuih djuê ana Mông sơăi đue\ hriê mơ\ng kr^ng ]ư\ ]hia\ng nah Dưr, klei hd^p mda bo\ ho\ng klei dleh dlan. Tui si klei bhiăn mâo leh mơ\ng đưm, kha\dah ti anôk hd^p, mnuih Mông ăt mưng hd^p hlăm ]ư\, hiu duh [ơ\ng amâo mâo h^t sa anôk ôh, mơ\ng ana\n mơh brua\ dlăng kriê klei suaih pral pătdah amâo mâo ôh. Anei mơh jing klei êlâo kơ thu\n 2015, anôk anei jing kr^ng adôk hrông djưt amâo tuôm mâo klei tlo\ mgang ôh, kyuana\n phung am^ lehana\n phung hđeh jing phung ênưih snăk mâo klei dju djuăm duam rua\. Hnơ\ng hđeh le\ hlăm klei kdjuôt kdj^ng jing pro\ng. }ia\ng mghaih msir klei anei, du\m dhar brua\, êpul êya, boh nik brua\ mdrao mgu\n mđ^ h^n leh brua\ hâo hưn mtô mblang, k`ăm ]ia\ng mđ^ klei thâo săng hlăm mnuih [uôn sang ho\ng brua\ dlăng kriê klei suaih pral kơ pô, boh nik kơ klei tlo\ mgang. Sang êa drao sa\ Dak Phơi mko\ mjing leh anôk tlo\ mgang ti Dak Hiêu jing êngao kơ anôk brua\ sang êa drao sa\, phung knua\ druh nai aê mdrao tlo\ mgang găn êbeh kơ 8km êlan ]ư\ nao tlo\ mgang kơ phung hđeh tinei. Truh kơ ara\ anei, leh giăm 5 thu\n g^t kt^r, mnuih [uôn sang kơ anei dơ\n gmâo klei thâo săng, ênoh phung hđeh mâo tlo\ mgang djăp ênu\m jing truh 52%, ênoh phung mniê hlăk thu\n [a\ kkiêng anak tlo\ vaccine mkhư\ gang klei rua\ bi hrut arua\t ariêng truh 45%.

Amai Đào Thị Cam mâo 4 ]ô anak. Anak tal 4 mrâo kkiêng 20 hruê. Jih 3 ]ô anak amai tal êlâo ka mâo mnuih tuôm tlo\ mgang ôh. Truh kơ kkiêng anak tal 4, amai mâo phung nai êa drao sa\ Dak Phơi nao ]ua\n jê` jê` kơ sang, mtô mblang [h^ eneu\m kơ klei tu\ dưn brua\ tlo\ mgang, snăn ara\ anei leh hmư\ hing mâo êpul nai êa drao hriê tlo\ mgang truh kơ [uôn, amai Cam hnê] [a\ anak mrâo kkiêng nao tlo\ vaccine mkhư\ gang klei rua\ hnak. Amai Đào Thị Cam yăl dliê:

“Kâo mâo 4 ]ô anak, jih 4 ]ô anak anei amâo mâo sa ]ô tuôm tlo\ mgang ôh. Tơl hruê anei kơh kâo ba hriê anak kâo ]ia\ng tlo\ mgang gưl tal êlâo”.

Bi go\ sang mkăn jing amai Thào Thị Thổ, anak êkei tal êlâo `u êbeh leh 2 thu\n, [ia\dah ka tuôm tlo\ mgang ôh. Kyua la]dah ung `u hu^ anak êngoh tơdah leh tlo\ mgang. Hruê anei, leh mâo mmông myun phung nai aê mdrao hriê tlo\ mgang truh hlăm [uôn, êjai ung êku\t mơ\ng sang, amai Thổ pu\ ba anak tal dua, mrâo liăp 1 mlan nao tlo\ vaccine mkhư\ gang klei rua\ tal êlâo kơ anak. Amai Thào Thị Thổ yăl dliê:

“Thu\n anei kâo mrâo 19 thu\n, kâo kkiêng mâo dua ]ô anak leh. Anak kâo ka tuôm duah bi tlo\ mgang  sa blư\ êrư\ ôh, kyuadah ung kâo hu^ snăn amâo mâo brei tlo\ mgang ôh. Hruê anei ung kâo êku\t, snăn kâo ba anak kâo hriê tlo\ mgang”.

Tui si aê mdrao Phạm Thế Thắng, Khua sang êa drao sa\ Dak Phơi, Dak Hiêu ara\ anei ka jing sa boh [uôn s^t êm^t ôh, kyuana\n ka mâo ôh pô đru brua\, êjai ana\n, hnơ\ng thâo săng mơ\ng mnuih [uôn sang adôk k[ah snăk, lehana\n adôk dja\ pioh nanao klei bhiăn kthu\k mluk, êbeh 50% ênoh mnuih [uôn sang kơ anei amâo mâo thâo blu\ ôh klei blu\ mnuih djuê lar, snăn brua\ hâo hưn mtô mblang le\ hlăm klei dleh dlan snăk, ]ia\ng pioh ata\t ba anak pô nao tlo\ mgang. Aê mdrao Phạm Thế Thắng la]:

“Boh kbưi mơ\ng anei truh kơ sang êa drao sa\ jing kbưi, sna\n ênoh ata\t ba anak pô nao tlo\ mgang truh kơ sang êa drao sa\ [ia\ snăk. Sang êa drao sa\ mâo leh lu hdra\ ]ia\ng ma\ brua\. Grăp mlan mâo phung knua\ druh mơ\ng sang êa drao sa\ hriê tlo\ mgang truh hlăm [uôn. Ara\ anei hnơ\ng ênoh mâo tlo\ mgang ênu\m jing ka lu ôh. Ho\ng mta vaccine arua\t tal 1 mâo tlo\ lu leh, mse\ si tlo\ mkhư\ gang klei rua\ hnak, sruê năng ai hlăm brô 80%. [ia\ h^n êdi jing klei tlo\ arua\t tal 3 yơh, mse\ si vaccine 5 hlăm 1, mâo 3 blư\ tlo\ kơh, kyuana\n kreh mâo klei tlo\ amâo mâo ênu\m ôh”.

Kha\dah êlan klông taih kbưi, êrô êbat dleh dlan, [ia\dah brua\ tlo\ mgang mâo leh sang êa drao sa\ Dak Phơi nga\ djo\ ho\ng mta mtru\n mơ\ng phu\n brua\ mdrao mgu\n. Phung hđeh lehana\n phung mniê ba tian nao tlo\ mgang, lo\ mâo klei k]e\ đru kơ klei ra\ng kriê klei suaih pral pô, bi mka\ dla\ng klei rua\, leh tlo\ mgang lo\ dôk guôm hlăm brô 30 mn^t, jih jang brua\ tlo\ mgang mâo ngă ho\ng klei êđăp ênang, lehana\n phung nai êa mdrao mâo nanao klei mta\ mtăn kơ du\m klei bi knăl ho\ng phung hđeh leh tlo\ mgang, ]ia\ng kơ am^ ama hđeh đăm mâo klei ru\ng răng kdjăt k[la ôh.

Kha\dah brua\ tlo\ mgang kơ alu\ wa\l Dak Hiêu dôk mâo leh klei bi mlih jăk, [ia\dah klei lông dlăng pro\ng ara\ anei ana\n jing ênoh mnuih [uôn sang đue\ hriê mơ\ng Dưr truh kơ Dak Hiêu adôk mâo nanao hlăm grăp hruê, nga\ kơ brua\ kia\ kriê klei tlo\ mgang le\ hlăm klei dleh dlan. Hlăm wưng kơ ana\p, ho\ng klei g^r mơ\ng dhar brua\ mdrao mgu\n, brua\ sang ]ư\ êa alu\ wa\l bi mâo du\m hdra\ s^t êm^t h^n hlăm brua\ kia\ kriê mnuih đue\ hriê tui si ]ia\ng, pral mâo mnuih dru brua\ bi dlăng kriê brei klei suaih pral tal êlâo, lehana\n đru hlăm brua\ tlo\ mgang kơ mnuih [uôn sang tianei jăk h^n, đru bu răng kriê klei suaih pral, lehana\n kơ hnơ\ng hd^p mda jăk h^n kơ mnuih [uôn sang tinei./.