VOV4.Êđê – Gia\m ktuê êlan Ngo\ Trường Sơn yuôm bha\n lehana\n ti gu\ jơ\ng ]ư\ đang dliê knu\k kna mkuôm }ư\ Yang S^ng, [uôn Kiêu sa\ Yang Mao, kdriêk Krông Bông ]ar Daklak mâo lu klei ja\k ga\l ]ia\ng mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê. Ho\ng du\m klei ga\l mâo kơ h[uê ênuk, la\n mnga êa mơak lehana\n dhar kreh, anôk brua\ djo\ tuôm alu\ wa\l [rư\ [rư\ mko\ mkra [uôn anei jing [uôn hiu ]hưn ênguê la\n mnga êa mơak kr^ng [uôn sang mrâo mguôp ho\ng dhar kreh mnuih djuê ana Mnông kơ alu\ wa\l.

Êbeh sa thu\n ho\ng anei, Y Gên {uôn Ya\ ti [uôn Kiêu, sa\ Yang Mao, kdriêk krông Bông kpăk nanao brua\ hlăm klei mko\ mjing [uôn hiu ]hưn ênguê kr^ng [uôn sang mrâo, mguôp ho\ng brua\ dhar kreh mnuih Mnông. Y Gên la]; grăp hruê `u ktuh êyuh ai tiê dlăng kriê wiê ênăk 1 ha kphê, 80 phu\n ana boh kneh Thailan, 60 phu\n ana cacao, lehana\n 300 phu\n ana boh krue# mmih k`ăm ]ia\ng mđ^ jing anôk pioh kơ klei hiu ]hưn dhing klei dlăng kriê mnơ\ng pla mjing.

Truh ti wưng anei, jih jang đang boh kroh ]a\t đ^ mtah siam, hlăk hlê bi adiê lehana\n mboh. Leh war boh mâo klei đ^ jing jăk, srăng mâo hdra\ po\k ngă du\m tuôr hiu ]hưn dhing drông phung tue hriê dlăng lehana\n lông ngă brua\ dlăng kriê war boh.

“Jih jang ana boh kroh jing guôp ho\ng lăn ]uah êga alu\ wa\l anei, mboh h^n. Hlăm sa, hlăm kdriêk bi la] ngă brua\ hiu ]hưn dhing ]ua\ dlăng lăn mnga êa siam, lông ngă brua\ dlăng kriê war boh, mguôp ho\ng dhar kreh, snăn kâo lông ngă. Di`u srăng ata\t tue hriê ]hưn truh lông hlăm mb^t ho\ng kâo dlăng kriê war boh, lehana\n brua\ anei srăng mđ^ ênoh mâo ba w^t kơ mnuih [uôn sang. Hmei mơak snăk, ngă brua\ hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa siam, mb^t ho\ng brua\ mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo, lehana\n dhar kreh jing ba w^t klei tu\ dưn kơ mnuih [uôn sang lu snăk”.

{uôn Kiều, să Yang Mao, kdriêk Krông Bông ăt kriê pioh lu knhuah gru adôk đă đưm mơ\ng mnui M'nông

Hlăm hdră mđ^ kyar [uôn hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa siam, kr^ng [uôn sang mrâo mguôp ho\ng brua\ dhar kreh, êngao kơ brua\ mjut mjing đang war ana boh kroh, lo\ duh m^n kriê pioh djăp brua\ tu\ dưn dhar kreh djuê ana Mnông ti [uôn Kiêu. Pô mbrua\ H’Bơi Niê 80 thu\n dôk ti [uôn Kiêu, sa\ Yang Mao brei thâo, mơ\ng leh ngă brua\ anei, snăn brua\ pơ\k m`am lo\ dơ\ng mjh^t m’ua\t h^n. Anei jing sa klei bi knăl jăk pioh dưn yua mđ^ bi lar brua\ pơ\k m`am djuê ana pô:

“Kâo ngă brua\ pơk m`am anei ho\ng kâo du\m pluh thu\n leh, anei jing brua\ mơng aê aduôn pô mơ\ng đưm. Ana\p anei, knu\k kna mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê mb^t ho\ng brua\ dhar kreh snăn kâo mơak snăk, kâo srăng g^r mtô phung hđeh thao m`am đê], ]ang hmăng dưi dja\ pioh brua\ djuê ana pô. Tue hriê ]hưn di`u [uh, di`u blei mnơ\ng dhơ\ng pô mâo, lehana\n di`u srăng thâo kơ mnơ\ng pô, lehana\n mnuih [uôn sang ăt srăng mâo mơh prăk kăk bi liê kơ klei hd^p, lehana\n dja\ pioh nanao brua\ anei kơ anak ]ô”.

         Lu sang dlông krum siam ê[a\t ngă tluh tlưi` ai tiê phung tuê hiu ]hưn găn gao ti anei

Tui si Y-Drai Mdrăng, khua sa\ Yang Mao, ]ia\ng dưi ngă brua\ anei, sa\ ta\ leh hdră êlan ]ia\ng kơ mnuih [uôn sang mâo klei mđ^ kyar du\m đang war boh kroh, mse\ si boh knah Thailan, boh sưp, boh sầu riêng, boh krue\ mmih, boh krue\ msăm boh [ơr, boh suai, boh êrang… Lehana\n mkra bi kjăp êlan klông kr^ng [uôn sang, lehana\n djăp mta brua\ hla\m yang [uôn, kriê pioh du\m mta knhuah bhia\n dhar kreh djuê ana Mnông ti Lăn Dap Kngư anei.

Y- Drai brei thâo, ara\ anei mâo leh 81 go\ êsei hlăm [uôn Kiêu hluê ngă brua\ anei. Mâo đru ênu\m 100% ana mjeh pla, hbâo pruê pioh mjut mjing đang boh ho\ng ênha\ hlăm brô 120ha. Lehana\n lo\ đru mnuih [uôn sang mkra w^t hlăm brô 30 boh sang krum dlông pioh kơ phung tue hiu ]hưn jưh dôk.

“Hmei hlăk pla mjing đang war ana boh kroh lehana\n kriê pioh dhar kreh djuê ana Mnông ti [uôn Kiêu, lehana\n hlăm kluôm sa\ anei. Brua\ anei hmei hlăk mguôp ho\ng Adu\ brua\ dhar kreh lehana\n hâo hưn kdriêk lo\ kru\ w^t djăp brua\ dhar kreh mse\ si, brua\ pơ\k m`am, êpul tông ]ing, kru\ w^t brua\ ngă yang mdiê mrâo, ngưa yang ako\ pin êa, mmuin ei rei, kưt, m`am bu\ng bai… Anei jing du\m knhuah dhar kreh jăk siam pioh iêu jak tue hriê ]hưn, snăn bi kriê pioh lehana\n kru\ w^t brua\ dhar kreh”.

Kdrê] êlan đưm Ngo\ Trường Sơn găn nao mâo lu klei găl ]ia\ng alu\ wa\l mđ^ kyar bruă duh mkra – ala [uôn, hlăm ana\n mâo bruă hiu ]hưn

{uôn Kiêu mâo mko\ mjing hlăk wưng krah ênuk tal 20. Ara\ anei [uôn mâo giăm 90 go\ êsei, jih jang jing mnuih djuê [ia\ djuê ana Mnông sơăi hd^p mda. Boh pro\ng [uôn hlăm brô 6.500ha, dôk ktuê êlan dơ\ng pro\ng duôr ]ư\ Ngo\ Trường Sơn ho\ng ]ư\ Yang s^ng. Alu\ wa\l anei dôk hlăm krah alu\ wa\l knhuah gru h[uê ênuk kr^ng phu\n kru\ kdơ\ng ]ar Daklak.

Tui si aduôn Nguyễn Thị Phương Hiếu, k’ia\ng khua kia\ kriê knơ\ng brua\ Dhar kreh mjua\t asei mlei lehana\n hiu ]hưn ênguê Daklak, ho\ng klei găl mâo ]ư\ dliê êa jăk siam, anak mnuih h[uê ênuk snăn [uôn Kiêu jing guôp yơh hlăm brua\ mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa siam, kr^ng [uôn sang mrâo, mb^t ho\ng brua\ kriê pioh dhar kreh [uôn sang pô. Aduôn Hiếu la]:

“Êlan klông, lăn mnga êa siam, knhuah gru dhar kreh mơ\ng djuê ana Mnông mâo leh snăn {uôn Kiêu mâo klei jăk găl pro\ng êdi pioh mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê hlăm hdră anei. Hlăm wưng thu\n 2020 – 2025, kơ klei ]ua\l mka\ pioh mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê ti Daklak, hmei srăng k]e\ kơ knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa ]ar mjing [uôn hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa siam {uôn Kiêu hlăm hdră md^ kyar du\m anôk hiu ]hưn ênguê phu\n kơ ]ar. Brua\ anei srăng mjing anôk kơ mnuih [uôn sang djuê [ia\ tinei mâo prăk kăk ba w^t, lehana\n kriê pioh knhuah gru dhar kreh djuê ana pô”.

Grăp thu\n Daklak drông êbeh 810 êbâo ]ô tue hriê ]hưn, đ^ kah knar 12%/thu\n. Djăp hdră bi hmô brua\ hiu ]hưn ênguê hla\m ]ar ara\ anei mâo: Klei hiu ]ua\ dlăng kmrơ\ng knu\k kna mkuôm, đang lo\ hma, war đang boh kroh, hiu ]hưn dhing kr^ng [uôn sang mrâo… Brua\ mko\ mjing du\m boh [uôn hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa siam, kr^ng [uôn sang mrâo, mguôp ho\ng brua\ kriê pioh knhuah gru dhar kreh srăng mjing lu mta mnơ\ng kơ brua\ hiu ]hưn ênguê hlăm ]ar, mjing brua\ knua\ ma\, mjing anôk kơ mnuih [uôn sang thâo duah prăk. Mơ\ng ana\n, dhar kreh alu\ wa\l ana\n mâo kriê pioh, brua\ mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo ti alu\ wa\l mâo ngă jăk h^n.

Y-Khem pô ]ih hlo\ng răk