VOV4.Êđê- Têt nguyên đán jing wưng mnơ\ng dhơ\ng hla\m wa\l anôk mnia mblei lu êdi lehana\n hnơ\ng blei yua mơ\ng mnuih [uôn sang a\t lu h^n du\m blư\ mka\ ho\ng hruê aguah tlam. {ia\dah anei a\t jing wưng du\m mta mnơ\ng amâo tu\ ja\k, mnơ\ng mgưt kreh mâo hla\m wa\l anôk mnia mblei, mb^t ana\n, klei amâo mâo răng hlăm [ơ\ng hua\ lehana\n klei mưng [ơ\ng si ]ia\ng hla\m wưng Têt mơ\ng lu mnuih kreh nga\ kơ klei [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\ mâo lu:

Ho\ng mnuih Việt Nam, Têt nguyên đán nao mb^t du\m mta mnơ\ng [ơ\ng  hjăn mơh mse\ si [ê` mmih, keo\, mứt… Yang [uôn mrâo mrang ngă kơ lu go\ sang amâo lo\ pioh lu mmông ]ia\ng ]o\ng mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng anei ôh [ia\ dah blei hlăm anôk ]h^ mnia. Hlăm du\m kr^ng [uôn sang, kr^ng taih kbưi, anei lo\ jing wưng ]ia\ng kơ lu anôk ba ]h^ mnơ\ng dhơ\ng jih wưng ba yua. Tơdah amâo dlăng bi nik, phung blei yua ênưih djo\ blei mnơ\ng amâo jăk. Sa ]ô mnuih [uôn sang blei mnơ\ng ti sang mnia Tân An, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt  brei thâo:

“Hlăm gưl Têt mâo lu đei mnơ\ng [ơ\ng ho\ng lu mta mdê mdê, anăn kâo ruah blei mnơ\ng [ơ\ng hluê si klei ]ia\ng mơ\ng go\ sang, amâo mđing đei anăn mrô ]ih ti êngao kyua [uh djăp mta mnơ\ng mse\ sơa^. Boh nik du\m mta [ê` keo\, boh kroh…”

Êngao du\m mta mnơ\ng [ơ\ng krô, du\m mta mnơ\ng [ơ\ng msah mse\ si gio\, chả, nem, ]im, kan hdang  ăt mâo lu go\ sang blei mkăp hlăm lu hruê Têt. Grăp ]ô mnuih khăng la] hip bi ê ăt jing anôk jăk dưi pioh kơ du\m mta mnơ\ng [ơ\ng anei anăn djăp mta mnơ\ng mtah truh kơ ksă dưi dưm hlăm anei sơa^. Khă dah, kman ăt dưi hd^p leh anăn đ^ lê] hlăm hip bi ê ăt tơdah mnơ\ng [ơ\ng amâo djo\ hdră. Boh nik, mnơ\ng [ơ\ng lui sui hruê hlăm hip bi ê ăt ăt srăng bru\. Aê mdrao Trần Văn Tiết, K’iăng Knơ\ng bruă kriê dlăng doh ê[ăt mnơ\ng [ơ\ng ]ar Dak Lak la]:

“Hlăm hruê Têt, lu go\ sang blei ]^m, kan pioh hlăm hip bi êăt pioh  [ơ\ng [rư\ [rư\. Tơdah du\m mta mnơ\ng anei amâo dưi đu\ng hruh snăn klei hu^ tal êlao jing mâo kman hlăm mnơ\ng [ơ\ng hd^p mâo hlăm mnơ\ng [ơ\ng ksă. Ho\ng mnơ\ng [ơ\ng bi ê ăt, mnuih [uôn sang khăng mưng bi ê ăt khăng jih sa klo\ pro\ng amâo mbha đ’điêt ôh. S^t ]ia\ng yua snăn bi m]ah klo\ ê ăt,  hlăk ana\n kman hlăm mnơ\ng [ơ\ng srăng đ^ lê], leh ana\n lo\ bi êăt, grăp blư\ snăn ngă kơ hnơ\ng kman đ^ lar lu h^n. Êla truh kơ mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng rơ\ng amâo doh amâo dah ka ksă anăn srăng djo\ [ơ\ng mnơ\ng [ơ\ng ruă.”

 }ia\ng dưi mâo lu mmông hlăp mbul hlăm hruê Têt, hrô kơ bruă tu\k knă, lu go\ sang ruah blei mnơ\ng mkra mjing leh pioh [ơ\ng amâo dah nao huă [ơ\ng hlăm sang ]h^ mnơ\ng [ơ\ng. Anei ăt jing sa hlăm klei hu^ tưp lu ngă djo\ [ơ\ng mnơ\ng [ơ\ng ruă kyua anei ăt jing wưng lu sang ]h^ mnia mnơ\ng [ơ\ng pioh kơ tuê hlăm yan Têt. Hlăm gưl anei, phung aê mdrao khăng mtă kơ grăp go\ sang brei mkhư\ klei hiu [ơ\ng hlăm êngao, jăk h^n ]o\ng blei mkra mjing ti sang mơ\ng mnơ\ng [ơ\ng doh. Aê mdrao Trần Thanh Quý, K’iăng Khua adu\ bruă do\ng mdrao- kru\ w^t klei suaih pral- gang mkhư\ klei mnơ\ng ruă Sang êa drao pro\ng {uôn Ama  Thuôt brei thâo:

“Djo\ [ơ\ng mnơ\ng [ơ\ng ruă khăng mâo klei bi knăl mse\ si ruă tian, ]ia\ng [le\ o#, kjham h^n [le\ o# lu blư\, eh m’êa. Djo\ [ơ\ng mnơ\ng ruă kyua mâo kman gam anăn mnuih ruă bi hmao do\ng mdrao, tơdah amâo mdrao srăng mâo klei ruă truh kơ kboh.”

 Hlăm du\m gưl Têt, knăm mơak, klei hu^  mnơ\ng [ơ\ng amâo doh [rư\ lu. Kyua anăn, rơ\ng mnơ\ng [ơ\ng doh djo\ hdră, mnơ\ng [ơ\ng ksă, mkhư\ [ơ\ng mnơ\ng mtah, hlo\ng [ơ\ng mtam mnơ\ng [ơ\ng leh tu\k knă jing hdră ]ia\ng mkhư\ klei hu^ djo\ [ơ\ng mnơ\ng ruă, rơ\ng klei suaih pral mơak yan mnga.

{ơ\ng mnơ\ng hla\m wưng Têt hat jing brua\ phung mniê tu\k kna\ êsei djam mđing m^n êdi. Si sra\ng nga\ ]ia\ng mâo dja\p mnơ\ng kơ lu mnuih [ơ\ng hla\m hruê anei, rơ\ng mnơ\ng [ơ\ng ana\n ja\k, doh ê[a\t jing klei amai adei m^n êdi lehana\n tui duah nanao hdra\ msir klei anei. Pô ]ih klei mrâo mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng Aê mdrao Trần Văn Tiết, K’ia\ng khua knơ\ng brua\ ra\ng mgang klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng ]ar Dak Lak.

-Ơ aê mdrao! Klei [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\ kreh mâo mơ\ng kbia\ hriê, lehana\n si hdra\ ]ia\ng `e\ đue\ mơ\ng klei anei?

Aê mdrao Trần Văn Tiết: Mâo lu mta phu\n kbia\ hriê klei [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\. Tăp năng mơ\ng klei amâo mâo thâo răng kriê jăk mnơ\ng [ơ\ng, mnơ\ng djo\ kman êjai dôk bi ]h^ mnia, mnơ\ng [ơ\ng mâo boh kmuôt tlan, mâo kman êjai mkra mjing amâo mâo bi mdoh mnơ\ng [ơ\ng, srăng ênưih truh kơ klei [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\. Tal dua, jing du\m mta mnơ\ng [ơ\ng mâo êa drao rua\ gam djo\, mse\ si êa drao hlua\t, snăn leh w^t blei mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo rao bi doh, tôhmô du\m mta djam mtam mtah ăt ênưih snăk mơh ba djo\ mta rua\. Tal 3, jing du\m mta mnơ\ng [ơ\ng pioh lo\ [ơ\ng lu blư\, ênưih truh kơ klei [âo msăm, [âo iu, tơdah ăt [ơ\ng mơh ênưih snăk [\ng djo\ mta rua\.

-Ơ aê mdrao! Mnơ\ng [ơ\ng hlăm go\ sang kreh mkăm pioh hla\m wưng tết tăp năng lu h^n êbeh kơ dua blư\, 3 blư\ hrue aguah tlam. Snăn si hdră srăng ngă ]ia\ng kơ mnơ\ng [ơ\ng ana\n mâo klei jăk?

Aê mdrao Trần Văn Tiết: Phung [uôn sang drei kreh mâo klei m^n yua hip êa\t jing hdra\ jăk h^n pioh răng kriê mnơ\ng [ơ\ng, snăn jih jang djăp mta mnơ\ng [ơ\ng mâo w^t blei, amâodah mnơ\ng yua amâo mâo jih ba mbo\ hla\m hip êa\t sơăi. Mâo klei ]ia\ng mta\ kơ jih jang mnuih thâo amâo mâo djo\ ôh jih jang djăp mta mnơ\ng [ơ\ng dưi pioh he\ sơăi hla\m hip êa\t, lehana\n ma\ mơ\ng hip êa\t ba [ơ\ng jing doh he\ sơăi. Ho\ng du\m mta mnơ\ng [ơ\ng mtah mse\ si djam mtam, boh kroh leh blei ba w^t brei bi mdoh he\, dui` jih mta ]ho\, hla dliu, hla jhat, khăt lui he\ agha, lehana\n đu\ng hla\m hruh mdê mdê ]ia\ng kơ ênưih grăp blư\ ma\ mkra djăp kơ sa blư\ hua\ [ơ\ng, đăm ôh bi lu\k mtu\k mtu\l leh ma\ mkra djam. Djam mtam mtah lehana\n ksa\ dưm he\ mdê mdê, amâo mâo dưi dưm hla\m anôk mb^t ôh. Tơdah dưm giăm mb^t ênưih kman srăng đ^ gam mơ\ng do\ anei kơ do\ adih. Tôhmô djam hla rơ\k mtah, ma\ mơ\ng hip êa\t hlo\ng ba [ơ\ng mtah amâo lo\ mkra ksa\ ôh, snăn mmông ana\n djam mtah ana\n mâo leh kman gam. Bi ho\ng ]^m kan pioh yua [ơ\ng [rư\ [rư\ snăn mâo klei mta\ kơ drei snăn mbha he\ hlăm grăp hnư mdê mdê dưm hlăm grăp kgăn, amâodah đu\ng ho\ng hruh kr^p man djăp mkra kơ grăp blư\ hua\ [ơ\ng, amâo mâo jăk ôh drei pioh hlăm anôk bi êa\t ktang ho\ng sa klo\ pro\ng, kyuadah truh mmông ]ia\ng yua lo\ dơ\ng poh klo\ leh bi êa\t lehana\n bi triêk khăt he\ đ’điêt, leh kơ ana\n lo\ dơ\ng ba pioh klo\ djah leh khăt. Grăp blư\ ngă mse\ snăn ăt jing wưng myun kơ kman gam, kyuadah hip êa\t amâo mâo klei dưi bi mdjiê kman ôh, kno\ng dưi gang kman tơdah drei thâo răng đui]. Kyuana\n ênoh kman gam hlăm mnơ\ng [ơ\ng tơdah drei poh klo\ bi êa\t ]^m kan mmông ana\n kman đ^ lu h^n, kman srăng lo\ lê] lu ênưih ngă bi ]ho\ jih mnơ\ng [ơ\ng.

-Mnuih mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng mâo brua\ klam yuôm bhăn kơ klei ]ia\ng bi mâo sa blư\ hua\ [ơ\ng jăk. Snăn hlăm brua\ tu\k mkra mnơ\ng [ơ\ng ya brua\ năng mđing Ơ aê mdrao?

Aê mdrao Trần Văn Tiết: Ho\ng mnuih mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng brei mâo klei mđing ana\n jing: Hro\ng ruah mnơ\ng [ơ\ng jăk, lehana\n doh. Êlâo kơ mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng snăn bi mdoh he\ asei mlei pô, rao kiê kngan bi doh ho\ng kbu. Hlăl, dho\ng pioh kơ brua\ mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng ăt bi mdoh nanao. Jăk h^n drei ba yua dho\ng lehana\n hlăl mdê mdê, kơ mnơ\ng [ơ\ng pioh [ơ\ng mtah lehana\n [ơ\ng ksa\, amâo mâo jăk ôh yua mb^t hla\m sa mta hlăl. Êjai mkra mnơ\ng [ơ\ng hdơr mkra bi ksa\. Kno\ng mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng man djăp [ơ\ng hla\m sa blư\ hua\, amâo mâo jăk ôh êbeh lo\ pioh, pioh lo\ [ơ\ng. Bi tơdah [ơ\ng djam mtam êa\t, snăn hdơr lo\ bi mhlơr he\ êlâo, amâo jăk ôh kno\ng guôm ma\ snăn, lehana\n ma\ lo\ [ơ\ng. Kyuadah mnơ\ng [ơ\ng leh mkra tu\k kna\ hlo\ng [ơ\ng mtam jing jăk h^n kno\ng hlăm wang mơ\ng 1 – 2h ăt dưi, bi êgao kơ dua mmông lo\ bi mhlơr mtam yơh.

Tơdah drei thâo răng kriê jih jang mnơ\ng [ơ\ng ho\ng klei jăk, boh nik dơ\ng mơ\ng mmông drei mkra mjing, mnơ\ng [ơ\ng drei blei, êa drei yua, lehana\n hlo\ng [ơ\ng mtam mnơ\ng [ơ\ng leh mkra mjing ana\n yơh jing brua\ jăk năng ngă, rơ\ng klei suaih pral kơ grăp ]ô drei, lehana\n amâo sra\ng [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\ ôh boh nik hlăm wưng tết anei.

-La] jăk kơ aê mdrao lu!