VOV4.Êđê - Dap kngư jing kr^ng la\n mâo lu djuê ana hd^p mda lehana\n mâo lu klei bhia\n dhar kreh. Mb^t ho\ng wa\l anôk ]ing ]har, hjiê klei ya\l dliê đưm, klei khan, ênhiang mmui` kr^ng Dap kngư a\t jing sa knhuah dhar kreh mdê hja\n amâo dưi k[ah ôh hla\m klei hd^p ai tiê, klei m^n mơ\ng mnuih [uôn sang djuê ana [ia\ tinei. Hla\m ênuk gưl mrâo mrang ara\ anei, du\m ênhiang mmui` djuê ana Jarai, Bahnar, Sedang, Mnông… a\t mâo klei kha\p m’ai êdi ti du\m [uôn sang.

{uôn Yang Lo# 2, sa knông lăn Sa Loong, kdriêk Ngo\k Hồi, ]ar Kontum, jing anôk adôk kriê pioh djăp mta klei kưt mu` jia\ knhuah djuê ana Sedang, mse\ si mu` Ting ting, Tơ Nge#i, Rơngê… ho\ng mnuih thâo mu` jing A Ju\; A Jar; Y Tin… ho\ng klei duê siam, mu` bi kmlah jăk. Boh nik klei mu` Ting ting jing mu` bi kmlah, sa ênhiang klei mu` jua\t mưng ho\ng mnuih [uôn sang djuê ana Sedang.

Ho\ng klei mu` siam, boh blu\ jăk, mu` Ting ting nga\ leh kơ lu êkei êdam, mniê êra khăp yua hlăm brua\ bi êdah klei khăp pô, mjing ung, mjing mo#. Ho\ng du\m boh blu\ ênưih thâo săng, kơ klei khăp êkei mniê mâo bi êdah hlăm klei mu` Ting ting, mse\ si sa êwa ang^n thut êđăp drưm mu\t hlăm ai tiê phung êkei êdam, mniê êra hlăk dôk bi khăp:

Kru jơ\ng ayo\ng ăt adôk kơ anei

Êa ala\ adei rô], êjai dôk guôn

Kru jơ\ng ayo\ng ăt adôk kơ ana\n mơh

Adei luh êa ala\ hn^ng kơ ayo\ng êdimi

Klei khăp drei dua leh ]a\t hriê

Klei adei khăp kdrưh ho\ng mnga ]uh blang…

Mu` Ting ting djuê ana Sedang dưi mu` hlăm djăp anôk ya mmông ]ia\ng mu`. Du\m kruôp ung mo#, kruôp êkei mniê bi khăp dưi sơăi mu` êjai dôk hla\m sang, amâodah êjai hlăm hma, thâodah hlăm mlam [uôn ngă klei hua\ mnăm… mjing kơ klei hd^p jăk yâo h^n, mơak m`ai h^n. Lehana\n mnuih mu` Ting ting siam êdi hlăm kr^ng Yang lo# ana\n jing A Ju\. Du\m thu\n êgao `u ăt khăp kơ klei mu` Ting ting ana\n:

“ Asei mlei kâo amâo mâo dưi wơr ôh klei mu` Ting ting. Kyuadah `u jia\ leh hlăm ai tiê klei m^n kâo mơ\ng điêt, jing leh ngăn yuôm kơ pô. Êjai mmông dôk kơ sang, amâodah êjai hlăm hma kâo ăt mu` Ting ting ]ia\ng kơ jih jang mnuih hmư\ ênhiang klei kưt mu` jăk siam mơ\ng aê aduôm pô hđăp”.

Ti ]ar Gialai anôk lu djuê ana Jrai; Bahnar hd^p mda snăn klei kưt mu` jing klei amâo mâo dưi k[ah ôh ho\ng phung [uôn sang kơ anei. Êjai ti krah klei kưt mu` ênuk ara\ anei, đa klei kưt mu` mơ\ng ala ta] êngao… ngă leh kơ hđeh gưl mrâo amâo mâo thâo b^t ruah ôh, [ia\dah ti sa\ Glar, kdriêk Đăk Đoa, ]ar Gialai ăt adôk mâo du\m klei mu` jăk siam, mâo du\m klei mu` bi kmlah, bi êdah klei khăp, bi yăl dliê… Mnuih [uôn sang bo\ ho\ng klei mơak kyuadah hlăm kr^ng anei ăt adôk mâo lu klei kưt mu` jăk siam h^n hlăm kdriêk Đăk Đoa, mâo lu mnuih thâo mu` mse\ si: Hlăi; Hlưp; Amlem; Yăm; ~ơ\... êjai mu` mâo lu mnuih khăp hmư\. Amlem ti [uôn Tuơh Ktu, sa\ Glar yăl d liê klei mu` jing mse\ si klei bi êwa, jing mse\ si arua\t êa krih bi êđăp ai tiê :

“Grăp blư\ mâo brua\ nao bi mje\ mjuk, lu mnuih iêu kâo mu`. Kha\dah đo\k mu` amâo mâo siam ôh, [ia\dah kâo ăt mu` kyua klei khăp kơ klei mu` ênhiang djuê ana pô. Tăp năng êjai dôk mdei hlăm klei ngă brua\ kâo ăt mu`, mu` mpu\ mni kơ klei hd^p… pioh mđ^ ai ma\ kơ pô”.

Truh kơ [uôn Sô Bah leng, sa\ Ia Amron, kdriêk Ia Pa, ]ar Gialai, bi tuôm ho\ng Siu H’Đur, sa hlăm du\m ]ô mnuih thâo mu` ênhiang klei mu` djuê ana Jrai, `u mâo đo\k mu` siam snăk ara\ anei, lehana\n lo\ thâo pe\ gông. Hlăm grăp mlan mnăm kpiê ]eh hlăm găp djuê, hlăm du\m hruê [uôn sang hua\ mnăm, mmông ai tiê bluh đ^ klei ]ia\ng mmu`, ]ong `u pô pe\ gông lehana\n mu`, `u yăl dliê: “}ia\ng mu` klei mu` djuê ana ho\ng klei jăk snăn bi mâo ai tiê. Tơdah amâo mâo ôh klei khăp, lehana\n mu` amâo mâo jih ai tiê ôh snăn klei mu` amâo mâo srăng jing ang ôh”:

“ Kâo mu` êjai, pe\ gông êjai ]ia\ng bi mơak ho\ng jih jang mnuih hla\m [uôn ho\ng ênhiang djuê ana pô, ho\ng klei mu` ]ia\ng mjua\t bi hriăm, mta\ mtăn amâo mâo klei bi keh koh, amâo mâo bi kah mbha. Tăp năng mâo ung mo# bi mneh msao, amâo mâo thâo blu\, ma\ asa\p mmu` pioh bi grăng. Mâo blư\ mơ\ng klei mu` đru kơ lu kruôp ung mo# leh bi mneh, lo\ thâo bi pap, hd^p mda mơak m`ai mse\ ho\ng êlâo”.

Djăp djuê ana Mnông ti Daknông, Êđê ti Daklak, amâodah k’ho, }^l, Ma\ ti Lâm Đồng, mâo sơăi hjiê klei kưt mu` jia\ knhuah mdê bi djuê ana. {ia\dah klei kưt mu` ana\n mâo klei mse\ jing ]o\ng duah mu` ma\ tui hluê ho\ng klei jing hlăm klei hd^p, kyuana\n grăp blư\ phung thâo mu` dơ\ng mu`, mnuih hmư\ [uh mtam klei la] djo\ kơ klei hd^p [uôn sang ana\n.

Ho\ng ênhiang klei kưt mu` djuê ana Êđê Eirei mu` bi kmlah, lehana\n kưt mu` klei yăl dliê, mđ^ ai, mta\ mtăn, tăp năng êdu êun, tăp năng mjê] pral, mơak hlak mơ\ng Eirei, tơl ata\t mnuih dôk hmư\ kpư\ asei mlei ]ia\ng bi kdo\ hluê ho\ng klei mu`. Ti krah [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt, ]ar Daklak hla\m klei mtluk mtlak hlăm klei hd^p, snăn klei mu` Eirei, kưt ăt kwang hla\m klei hd^p ti [uôn Ko\ Siêr, alu\ kr^ng Tân Lập jing sa klei bi hmô. Ama H’De\, ti [uôn Ko\ Siêr yăl dliê:

“ Hmei ăt kriê pioh knhuah jăk siam aduôn knuê aê hđăp, mse\ si klei kưt, Eirei… Phung hđeh ara\ anei ăt khăp snăk, lehana\n mâo klei ]ia\ng hriăm lehana\n kriê pioh. Ho\ng mnuih [uôn sang anak Êđê klei kưt, eirei amâo mâo dưi k[ah ôh hla\m klei hd^p grăp hruê. Hmei amâo mâo dưi lui ôh kyuadah anei jing ngăn yuôm bhăn mơ\ng aê aduôn pô, srăng lo\ dơ\ng kriê pioh kơ hđeh gưl mrâo”.

Găn leh hlăm du\m ênuk, ênhiang klei kưt mu` djăp djuê ana ti Lăn Dap Kngư ăt adôk mâo ai bluh đ^ ktang mơ\ng hdră bi hriăm mb^t. Phung mbrua\ mse\ si A Ju\; Siu H’Đur; Amlem, amâodah Ama H’De\... ho\ng klei pô mu` jih ai tiê hlăk lo\ mtô bi hriăm kơ hđeh gưl mrâo, ]ia\ng kơ ênhiang djuê ana ti Lăn Dap Kngư dôk nanao ho\ng thu\n mlan.