VOV4.Êđê – Ăt mse\ ho\ng du\m djuê ana mkăn ti Lăn Dap Kngư, klei mui` ênhiang djuê ana Sêdang lu jơr kơ ênhiang mui`. Grăp ênhiang mâo klei mdê hjăn, mâo phung thâo mmui`, mui` hlăm anôk dhar kreh mdê mdê, bi êdah klei m^n, klei ]ang hmăng, amâo dah yăl dliê kơ klei hd^p mda grăp hruê mơ\ng `u pô, go\ sang, êpul êya… Êngao kơ ênhiang khăng hmư\ mse\ si Rơnghê, ting ting, mnuih Sêdang lo\ mâo sa ênhiang mui` jăk siam mkăn, ana\n jing ênhiang mui` “~uăi”. Ênhiang mui` djuê ana anei kno\ng mâo [ia\ ti du\m kr^ng mnuih Sê dang ti să Diên Bình, kdriêk Đăk Tô, ]ar Kon Tum leh ana\n {uôn Hring, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Dak Lak.

Klei mdê mơ\ng ênhiang mui` “Nhuăi” jing ênhiang mui` yăl dliê, pô thâo mnui` khăng mui` lu êdi jing mui` đo\k pro\ng. Hnơ\ng mđ^ mtru\n đo\k mui` dje\ tư\, mlih đo\k yăl dliê lehana\n mmui`, hmư\ tăp năng mse\ si yăl dliê amâodah mse\ si hlăk dôk blu\ yăl ho\ng [^ng găp, ho\ng mnuih riêng gah. Klei mdê êdi mơ\ng ênhiang mui` “Nhuăi”, ana\n jing phung thâo mui` mphu\n k]ưm amâo mâo mui` ôh đo\k pro\ng, [ia\dah hluê đo\k mui` jing mđ^ dah mkă ho\ng đo\k mui` pro\ng, êdei kơnăn kơh mtru\n đo\k mui` mkă ho\ng đo\k mui` mđ^, êdei kơnăn pô thâo mmui`, mui` lu h^n.

A Blôih, 64 thu\n, pô thâo kdlưn kơ kdrăp pe\ tông lehana\n mmui` klei mui` ênhiang djuê ana Sêđăng ti [uôn Hring, să Êa H’Đing, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Dak Lak brei thâo: mnuih [uôn sang Sêđăng grăp blư\ mko\ mjing knăm m’ak, mse\ mko\ dưm mbông êa, M’ak huă êsei mrâo, ba yua sang ro\ng, Knăm akâo yan boh mnga… sơnăn hlăm [uôn amâo mâo k[ah ôh ênai ]ing ]har lehana\n klei mui` ênhiang djuê ana mơ\ng mnuih [uôn sang ti anei. Ênai ]ing, ênai ]har lehana\n asa\p mmui` ênhiang djuê ana mơ\ng phung thâo mui`, êkei êdam, mniê êra… đru ngă kơ ai êwa knăm m’ak [uôn sang h’uh mđao h^n, hơ\k m’ak h^n lehana\n mtluk mtlak h^n. La] kơ phu\n agha ênhiang mui` “Nhuăi”, pô thâo mui` Ablôih brei thâo:

“Mnuih [uôn sang hmei ti anei kriê pioh du\m klei mui` djuê ana hluê ênhiang “Nhuăi”, kyua ti anei mâo lu mnuih [uôn sang mơ\ng kdriêk Đăk Tô hriê hd^p mda. Ênhiang mui` ]ing ]har mâo knhuah mui` ]ia\ng mse\ [ơ [ia\ ho\ng djuê ana Bahnar lehana\n Rơngao (Kon Tum), [ia\dah mui` hluê nhiang “Nhuăi” mâo mă hjăn păn. Mse\ si kr^ng Kon Cheo (Đăk Tô), amâo mâo ôh ênhiang mui` “Nhuăi”, sơnăn ênhiang ]ing mơ\ng digơ\ ăt mdê mơh, lehana\n kbiă hriê ênhiang mui` “Nhuăi” mơ\ng ana\n truh kơ ara\ anei.

Pô thâo mui` A Blôih ti Adu\ mă asa\p mui` Sang mđung asa\p blu\ Việt Nam jưh dôk ti lăn Dap kngư

Klei kưt mui` siă suôr ho\ng klei hd^p mda ai tiê mơ\ng mnuih [uôn sang du\m djuê ana ti alu\ wa\l Dap kngư. Asa\p mui` dưi đ^ kwang tơdah nao ngă hma bruă, hlăm du\m knăm m’ak, klei bi kuôl ung mo#, mjum anak p^t amâo dah bi k]ah bi tuôm êkei mniê… Aduôn Y Biu – pô thâo mui` ênhiang mui` djuê ana Sêđăng brei thâo: grăp blư\ hlăm [uôn mko\ mjing knăm m’ak, sơnăn êkei êdam mniê êra hlăm [uôn bi k[^n ênu\m ênap m’ak êdi hrăm mb^t tông ]ing, kdo\ mui`, digơ\ khăp ]ia\ng êdi kơ dhar kreh đưm mơ\ng aduôn knuê aê hđăp pô. Ara\ anei, pô mâo klei găl jăk j^n, h^n mơh kriê pioh lehana\n mđ^ lar knhuah gru dhar kreh jăk siam ana\n. Aduôn Y Biu, pô thâo mui` klei mui` djuê ana Sêđăng ti [uôn Hring, să Êa H’Đing, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Dak Lak yăl dliê:

“Hlăm [uôn s^t mâo klei bi kuôl ung mo# kâo ăt mui` du\m klei mui` djuê ana hluê ênhiang “Nhuăi”. Ting ting, chiếo… Ara\ anei kâo adôk hdơr lu klei mui` mơ\ng djuê ana pô… Du\m hruê mko\ mjing knăm m’ak hlăm [uôn hmei khăng k[^n mb^t ]ia\ng mui` m’ak, h’ê] hmưi kơ mnuih [uôn sang hlăm [uôn ho\ng du\m klei mui` djuê ana, lehana\n mui` bi kmlah êkei mniê, m’ak êdi”.

Pô thâo mui` A Nol mui` klei mui` djuê ana Sêđăng hluê ênhiang ‘Nhuăi”

Ênhiang mui` mơ\ng klei mui` “Nhuăi” lu êdi ti 3 nốt: La- Sol- Đô. Phung thâo mui` s^t mui` mđ^ amâo dah mtru\n đo\k tui hluê boh blu\, prue# mui`, kdrê] mui` lu amâo dah [ia\, pral amâo dah êmưt, pral m’ak… Tơdah ]ia\ng m`ă ktang kơ 1 mta bruă yuôm bhăn, klei m’ak sơnăn phung thâo mui` khăng mui` đo\k ktang, Tơdah mui` ho\ng ai tiê ênguôt, sơnăn phung thâo mui` khăng mui` êmưt lehana\n mui` đo\k êdu, tăp năng kơh mui` đo\k ktang, mjing ênhiang mui` mdê hjăn.

Mta phu\n klei mui` hlăm ênhiang mui` “Nhuăi” mâo lu jơr, ana\n jing du\m klei yăl dliê kơ klei bi khăp ]ia\ng êkei mniê, mjum anak, mtru\t mjhar mnuih [uôn sang ngă bruă duh mkra, mni m’uăn kơ [uôn sang lăn ala. Ênhiang mui` “Nhuăi” mdê ho\ng ênhiang mui` chiếo, ting ting, ana\n jing mui` bi djo\ ho\ng ênai ]ing amâo dah bro# ting ting. Du\m kdrăp pe\ tông anei đru ênhiang mui` jăk j^n h^n kơ mnuih hmư\. A Nol, thu\n anei êbeh 80 thu\n leh, pô thâo mui` klei mui` djuê ana [uôn Hring, să Êa H’Đing, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Dak Lak brei thâo:

“Mta phu\n mơ\ng ênhiang mui` “Nhuăi” mâo lu jơr, si tô hmô hlăk dôk bi khăp êkei mniê, ba yua boh blu\ la] kơ klei bi khăp ]ia\ng, nao pe\ djam dliê, sơnăn la] kơ klei găn ]ư\ dliê, găn hnoh krông, êa hnoh ]ia\ng pe\ djam, boh kroh hlăm dliê…. Ho\ng du\m klei mui` ênhiang djuê ana ăt mâo du\m klei mui` amâo mâo mui` hluê kdrăp pe\ tông ôh kyua ênhiang mui` `u mdê, tăp năng, mse\ si ênhiang mui` anei mui` hjăn jăk h^n”.

                     Pô thâo mui` Y Biu hriăm mui` êlâo kơ mă asa\p

Nao ]ua\ du\m boh [uôn Sêđăng hlăm yan mnga amâo dah hruê knăm m’ak, mơ\ng kbưi drei srăng hmư\ ênai ]ing ]har kwang, êdu ktang mb^t ho\ng asa\p mui` klei mui` djuê ana ênhiang “Nhuăi” êdu ê-un [ia\dah mnga] ta] mơ\ng đo\k mui` phung thâo mui`… Ti djiêu ]eh kpiê, du\m kruôp êkei mniê Sêđăng bi djă kngan hrăm mb^t ho\ng ênhiang kdo\, mui` du\m klei mui` djuê ana mni m’uăn kơ klei bi khăp ]ia\ng êkei mniê, [uôn sang, klei ]ang hmang klei hd^p trei mđao, yâo m’ak.

H’Mrư pô ]ih hlo\ng răk