VOV4.Êđê- Kah knar sa ]ô mnuih pro\ng ti ala ]ar drei [ơ\ng 9,4 gram hra hlăm grăp hruê, lu h^n dua blư\ mkă ho\ng klei mtă mơ\ng Êpul bruă mdrao mgu\n dlông ro\ng lăn. Bruă [ơ\ng lu hra mâo klei hu^ srăng hnơ\ng êrah đ^ mâo lu mnuih amâo thâo ôh. Kdrê] hruê anei, la] kơ klei hma^ mơ\ng klei mưng [ơ\ng lu đei hra ho\ng klei suaih pral.

Tui si thạc sĩ Ngô Thị Hà Phương, Anôk brua\ hâo hưn mjua\t bi hriăm kơ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk, Knơ\ng brua\ ksiêm hriăm kơ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk ala ]ar, klei mưng kơ knhuah hua\ [ơ\ng mơ\ng mnuih Việt Nam, bi đue\ nao hlăm klei mđ^ h^n [ơ\ng mta êma\, lu protein, boh nik [ơ\ng lu hra. Giăm 60% ênoh mnuih [ơ\ng hra êbeh kơ dua blư\ ho\ng mta\ brei dưi [ơ\ng hlăm grăp hruê. Êpul brua\ mdrao mgu\n dlông ro\ng lăn WHO mta\, sa ]ô mnuih pro\ng leh kno\ng brei yua ma\ kgu\ 5gram hra/hruê, [ia\dah kreh [ơ\ng sa mngan [ung mâo leh mơ\ng 4-5 gram hra.

Klei mưng [ơ\ng ms^n hlăm mnuih Việt Nam jing êjai hlăm klei hua\ [ơ\ng, êngao kơ djam mtam mkra leh lo\ mâo ]hiên amrê] hra, amâodah êa ms^n pioh tak. Ti du\m sang mnia klei hua\ [ơ\ng, hlăm grăp boh jhưng [ơ\ng hua\ mâo leh mơh kơ ana\n, jih jang mnơ\ng pioh lo\ bi [a\t ]o\ng lo\ dưm ma\ pô.

Tui si klei ksiêm duah, 81% hnơ\ng hra yua hlăm grăp hruê ti ala ]ar drei lu jing mơ\ng hra, lehana\n jih jang mnơ\ng bi [a\t, êjai hlăm klei mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng. 11% hra hlăm mnơ\ng [ơ\ng ]o\ng mkra leh êlâo, bi hlăm mnơ\ng [ơ\ng ]o\ng mâo kno\ng mâo 7% mta ms^n. Bột canh lehana\n êa ms^n jing dua mta phu\n mâo lu hra yua hlăm grăp hruê (Jing knar ho\ng 35 lehana\n 32%). Bột ngọt lehana\n hra [h^ jing mnơ\ng mkăp hra lu h^n êdi (jing knar mơ\ng 7,5% lehana\n 6%).

Thạc sĩ Phương mblang: “Hlăm mnơ\ng [ơ\ng mkra mjing leh êlâo, [ung hdang krô jing mnơ\ng [ơ\ng mâo ênoh hra lu snăk (7,5%). Djam msăm leh mđam hra ăt mâo 1,4% hnơ\ng hra mkăp hlăm grăp hruê. Kyuana\n, klei ]ia\ng bi hro\ hra hlăm klei [ơ\ng hua\ grăp hruê pătdah kno\ng jing hlăm brua\ tu\k mkra mnơ\ng [ơ\ng ana\n yơh, hlăm klei mưng tui duah mnơ\ng [ơ\ng lehana\\n hua\ [ơ\ng”.

Hra Nacl, mâo mjing mơ\ng dua mta Natri lehana\n Chlorua, mâo klei ms^n, lehana\n mnơ\ng bi [a\t hlăm mnơ\ng [ơ\ng grăp hruê. Natri jing mta phu\n t^ng hlăm brô 200 – 500mg/hruê, jing knar 0,5-1,25g hra, jing ka boh mơh sa awak điêt). K[ah Natri, kreh mâo mơh tăp năng hlăm mnuih aguah tlam. Êjai mmông ana\n, tơdah êbeh Natri mka\ ho\ng hnơ\ng ]ia\ng aguah tlam, ngă đ^ hnơ\ng kma hra, ngă đ^ kpal arua\t êrah, ngă bi bo\ êa hlăm tế bào, ngă đ^ klei bi gun hnơ\ng êrah êran jing pô ba klei rua\ hnơ\ng êrah đ^. Đ^ klei hrip Natri djo\ tuôm ho\ng klei rua\ hnơ\ng êrah đ^, du\m mta klei rua\ hlăm kboh, boh nik klei êbuh đih, lehana\n arua\t êrah nao kơ kboh.

Klei bi hro\ hnơ\ng natri tui si klei mta\ mtăn dơ\ng mơ\ng mnuih dôk mda, hlăm klei hua\ [ơ\ng hriăm hlăm klei [ơ\ng kba, man dưn kơ klei yua hra, k`ăm bi hro\ klei rua\ êrah đ^ mgi dih. Lu mnuih mâo klei rua\ êrah đ^ ti hnơ\ng êdu kno\ng bi hro\ klei yua hra, snăn klei rua\ srăng hro\ mơh. Bi hro\ truh 30% hnơ\ng yua hra hlăm grăp hruê, snăn hlăm mnuih pro\ng mka\ ho\ng thu\n 2015, jing sa hlăm du\m ênoh ]ua\n mâo leh hdră êlan mơ\ng ala ]ar mdrơ\ng ho\ng klei rua\ amâo mâo tưp wưng thu\n 2015 – 2025.

Sa hdră jăk bi hro\ klei yua hra hlăm klei hua\ [ơ\ng.

Đăm dưm ôh êa ms^n, êa amrê] hra\ ti dlông jhưng hua\.

Bi hro\ ênoh hra yua, bột canh, êa ms^n… dưm hla\m mnơ\ng [ơ\ng êjai tu\k mkra mnơ\ng [ơ\ng. Ênoh lu êdi jing amâo mâo êgao ôh 1/5 awak điêt hra kơ sa blư\ hua\ [ơ\ng kơ sa ]ô mnuih/hruê.

Đăm [ơ\ng lu ôh du\m mta mnơ\ng [ơ\ng mkra mjing lu ho\ng hra, mse\ si hbei prăng đeh, pizza, to\ [ua\t.

Ruah djăp mta mnơ\ng [ơ\ng kno\ng [ia\ hra êjai mprăk duah mnơ\ng [ơ\ng leh mkra mjing.

Dlăng ti hra\ ]ih êjai duah mnơ\ng [ơ\ng leh mkra mjing, dlăng lăng tăp hnơ\ng hra mâo. M]iêm phung hđeh hriăm [ơ\ng lu mnơ\ng [ơ\ng kba, lehana\n kia\ kriê bi jăk jih jang mnơ\ng bi [a\t.

Sa hlăm du\m brua\ mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng brei mđing h^n jing hnơ\ng tu\ jăk mnơ\ng [ơ\ng, mâo hdră bi hro\ hra, mta mmih, prăi êma\ hlăm mnơ\ng [ơ\ng…

Brei jih jang drei bi jua\t mưng hriăm [ơ\ng kba, [ơ\ng mnơ\ng tu\k lu h^n ho\ng mnơ\ng đeh, bi hro\ ênoh hra bi mu\t hlăm asei mlei, ]ia\ng dưi răng kriê klei suaih pral kơ pô./.

Y-Khem Niê mblang