VOV4.Êđê - Ho\ng mnuih djuê ana Êđê, pin êa jing anôk mâo phung yang dôk lehana\n kriê dla\ng. Kyua ana\n, hluê si klei bhia\n đưm, leh jih yan puôt wia\, êlâo kơ mphu\n mu\t hla\m yan buh pla mrâo, mnuih Êđê kha\ng mko\ mjing kna\m nga\ yang tuh ko\ pin êa ]ia\ng mni la] ja\k kơ phung Yang, akâo kơ adiê ja\k êa hl^m hjan, ba w^t lu klei yâo m’ak kơ mnuih [uôn sang. Êngao kơ klei tu\ yuôm hla\m klei m^n đa\o, anei lo\ jing klei bi êdah thâo mpu\ kơ phu\n mka\p êa – jing klei hd^p mơ\ng mnuih Êđê. Ti gu\ anei alum kơ [^ng ga\p tui ksiêm mđing kơ kna\m nga\ yang tuh ko\ pin êa mơ\ng mnuih djuê ana Êđê.

Êwa ]ing kwang bi k’^k hlăm sang bi k[^n [uôn ti {uôn Ki, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt, }ar Daklak. Hưn mthâo kơ djăp mta brua\ mprăp leh djăp ênu\m, mtru\t jih jang mnuih nao kơ anôk ngă yang ako\ pin êa. Khua mduôn Aê Răk brei thâo, anei jing knhuah bhiăn anak êđê mơ\ng đưm leh. Hluê ana\n, anak Êđê kreh mko\ mjing [uôn sang giăm ho\ng ako\ êa. Anak Êđê mpu\ lehana\n bi răng kriê kjăp snăk ako\ pin êa bi doh. Grăp thu\n, leh jih yan puôt êmiêt, êlâo kơ tru\n hlăm brua\ ako\ thu\n mrâo jing hlăm mlan 3 hluê si mlan [le\, jih [uôn mko\ mjing klei ngă yang hdơr knga kơ yang êa đru leh [uôn sang mâo djăp êa jua doh siam pioh yua, brei leh êa hl^m hjan djăp ênu\m, mâo ba w^t lu boh mnga, mnuih [uôn sang dôk hlăm klei trei mđao. Anei ăt jing wưng ]ia\ng kơ jih jang phung [uôn sang bi k[^n, bi yăl dliê kơ klei hd^p mda, brua\ knua\ ma\ hlăm klei ]oh brua\ ngă hma sa thu\n leh êgao. Khua mduôn Aê Răk la]:

“Hruê ngă yang ako\ pin êa jing leh sa knhuah gru jăk siam mơ\ng djuê ana pô mơ\ng đưm leh ăt adôk dja\ pioh ba kơ ara\ anei. Grăp thu\n bi mko\ mjing sơăi sa blư\, snăn ho\ng mnuih [uôn sang jih jang bi hơ\k mơak, mtluk mtlak hgu\m ngă, ]ia\ng bi kriê pioh knhuah bhiăn jăk siam mơ\ng djuê ana pô. Hlăm sa thu\n sa blư\ jih jang mnuih hlăm [uôn bi tuôm mb^t, bi mje\ mjuk dhar kreh, bi yăl dliê kơ klei hd^p mda kơ klei duah [ơ\ng”.

Tui si klei bhiăn anak Êđê, êlâo dih tơdah ]ia\ng mko\ mjing sa boh [uôn mrâo, pô knơ\ng kơ [uôn, kreh ăt jing mniê (Bi ala kơ klei bhiăn t^ng kơ am^) hrăm mb^t ho\ng dăm adei `u, ngă klei akâo kơ aê aduôn atâo atiêt, lehana\n kơ jih jang yang ]ư\ dliê pioh duah ako\ pin êa mrâo. Mnuih nao duah ako\ pin êa mâo jih jang mnuih hlăm [uôn mpu\ dah iêu jing Pô pin êa, amâodah khua pin êa. Leh [uôn mrâo dưi mko\ mjing, pô pin êa yơh jing mnuih kia\ kriê jih jang brua\ ngă yang kơ pin êa. Aduôn Răk, jing pô pin êa {uôn Ki brei thâo, ara\ anei, tui hluê ho\ng klei hd^p mda mơ\ng pô pin êa lehana\n jih jang phung [uôn sang hlăm [uôn, klei ngă yang ako\ pin êa srăng dưi mko\ mjing grăp thu\n amâodah dua tlâo thu\n sa blư\:

“Hjăn ti {uôn Ki mơ\ng đưm adih hlo\ng kơ ara\ anei sang Hđơ\k klam mko\ mjing klei ngă yang ako\ pin êa. Dưi mko\ mjing hlăm grăp thu\n, amâodah dua thu\n sa blư\, 3 thu\n sa blư\ tui hluê ho\ng klei thâo mâo mơ\ng pô pin êa. Klei yuôm bhăn mơ\ng brua\ mko\ mjing klei ngă yang ako\ pin êa jing akâo kơ mnuih [uôn sang bi mâo klei suaih pral, klei trei mđao, klei jăk yâo lehana\n jih jang klei ]oh brua\ ngă hma, pla kmu\n ktơr jăk êa hl^m hjan djo\ boh mnga. Bi ho\ng djuê găp snăn ăt mâo klei yuôm bhăn ana\n jing hlei djuê dja\ pioh klei bhiăn ngă yang ako\ pin êa snăn djuê găp ana\n mâo klei myun mdan suaih pral, anak ]ô ]a\t đ^, mbha mbhai hlăm klei duah [ơ\ng, hlăm klei dôk dơ\ng [ơ\ng hua\”.

}ia\ng mprăp êmiêt kơ klei ngă yang, êlâo ana\n khua mduôn, pô pin êa bi k[^n trông ho\ng jih jang phung [uôn sang mbha brua\ kơ êdam êra nao bi mdoh pin êa, ako\ êa, lehana\n êlan tru\n nao kơ pin êa. Phung mniê êra, mniê mduôn snăn bi piăt êmiêt pưk sang, êlan [uôn. Jih jang mnuih hlăm [uôn, tui hluê ho\ng klei dưi, ai tiê, mnơ\ng dhơ\ng pô mâo đa mguôp sa ]eh kpiê, sa kriăk kpiê, êpul tông ]iêng lo\ dôk mgăl ]ing, prăp êmiêt kơ klei ngă yang.

Klei ngă yang ako\ pin êa mbha mâo 3 kdrê]: Ngă yang kơ aê aduôn atâo atiêt, iêu jak aê aduôn atâo atiêt, amâodah pia jing phat atâo, leh kơ ana\n ngă yang ti ako\ pin êa, lehana\n ngă yang akâo klei suaih pral pô pin êa. Grăp mta brua\ srăng mâo mnơ\ng ngă yang mdê mdê, sa drei mnu\, amâodah sa drei u\n, lehana\n sa ]eh kpiê. K]ư\m klei ngă yang, khua ngă yang iêu yang hưn mthâo kơ brua\ [uôn mko\ mjing klei ngă yang, iêu jak aê aduôn atâo atiêt pô pin êa, lehana\n jih jang yang adiê hriê ho\ng klei ngă yang anei. Leh kơ ana\n jih jang mnuih bi tru\n nao kơ pin êa, truh kơ gah [uôn khua ngă yang lo\ dơ\ng ngă yang bi mni la] jăk kơ yang êa, kwưh akâo klei êđăp ênang kơ [uôn sang lehana\n ba mnơ\ng myơr kơ yang êa. Ti anei, leh rue# klei ngă yang, phung amai adei mniê mâo mbha leh srăng djăp êa hlăm giêt gui ba w^t kơ sang bi k[^n [uôn tuh bo\ hlăm du\m boh ]eh kpiê mâo ka\ leh mprăp kơ jih jang phung [uôn sang bi mnăm. Leh rue# klei ngă yang kwưh akâo kơ klei suaih pral kơ pô pin êa, kdrê] tluôn ana\n jing tông ]ing ]har jih jang bi hua\ mnăm, bi ]hưn hrăm.

Nao hlăm klei ngă yang ti sang k[^n [uôn [uôn Ki, amai Sujuê Hđơ\k ]ô mniê pô pin êa brei thâo, `u [uh mơak êdi djuê pô dôk kia\ kriê ako\ pin êa, lehana\n mprăp brua\ ngă yang ako\ pin êa hla\m [uôn. Kha\dah hmăi leh mơ\ng klei hd^p ênuk ara\ anei, [ia\dah du\m gưl êdei ăt adôk dja\ pioh kơ anak ]ô pô dưi thâo lehana\n bi kriê pioh:

“Anei jing gưl tal 3 leh hlăm [uôn mko\ mjing klei ngă yang ako\ pin êa. Hla\m [uôn pro\ng anei snăn [uôn anei ăt adôk dja\ pioh knhuah gru anei. Mơ\ng knăm anei đru kâo thâo săng h^n kơ phu\n agha aê ama pô êlâo, jih jang knhuah bhiăn, dhar kreh pô… mơ\ng ana\n kơ hdơr kơ phu\n agha ana hrue# pô, hdơr knga kơ aê aduôn pô đưm mko\ mjing leh [uôn sang pô. Ara\ anei kha\dah klei hd^p mda bi mlih hluê knhuah mrâo, snăn pô hd^p mb^t [ia\dah, knhuah bhiăn pô kăn lui] ram rei, bi dja\ pioh knhuah gru aê aduôn pô, lehana\n mb^t ho\ng ana\n pô ăt tui tio\ hriăm mjua\t jih jang klei kreh knhâo ênuk ara\ anei”.

Ara\ anei, kha\dah mâo klei klah ]u\n, lehana\n bi mlih đa đa hlăm hdră mko\ mjing ]ia\ng bi djo\ ho\ng klei găl lehana\n klei dưi mơ\ng grăp boh [uôn, [ia\dah klei ngă yang ako\ pin êa anak Êđê ăt adôk kriê pioh knhuah bhiăn pô. Amâo mâo djo\ kno\ng ba klei yuôm bhăn kơ klei m^n ai tiê, klei ngă yang ako\ pin êa ]ia\ng lo\ mjua\t mgô mtô bi hriăm anak ]ô pô, lehana\n jih jang mnuih mâo brua\ klam thâo răng mgang wa\l hd^p mda, răng mgang dliê ako\ êa, răng mgang ako\ pin êa, yap ana\n jing ngăn dưn yuôm kơ jih jang mnuih./.