VOV4.Êđê –Ti kr^ng Lăn Dap Kngư mâo lu snăk klei bhiăn mâo knhuah dhar kreh mdê hjăn leh ana\n knăm ngă yang asei mơ\ng mnuih Êđê jing sa hlăm du\m klei ana\n. Ênai ]ing kwang mb^t ho\ng mnâo kpiê ]eh [âo mdhư\ leh ana\n gru đê] siam mơ\ng m’iêng ao brei kơ phung khua mduôn h’ô hlăm knăm ngă yang asei jing sa knăm ]ia\ng kơ phung anak ]ô bi êdah klei hdơr knga, bi mpu\ ho\ng aduôn aê, am^ ama, anei jing sa klei jăk siam hlăm knhuah dher kreh bi mpu\ kơ mnuih khua thu\n mơ\ng djuê ana Êđê.

Hlăm sang krum dlông mơ\ng sang ]h^ mnia klei huă mnăm Yang Sing, ti [uôn Ako\ Dhông, [uôn pro\ng {uôn Ma Thuột, ]ar Dak Lak, ênai ]ing kwang kdrăm k’ah. Anei jing ênai ]ing mơak, hưn mthâo kơ knăm ngă yang asei kơ phung mduôn khua leh hlăm [uôn mphu\n k]ưm.

Ti êtung gah anôk drông tuê, 12 boh ]eh kpiê kă leh ti gơ\ng mơ\ng pro\ng truh kơ điêt (Yap mơ\ng boh [ăng mu\t kơ gah sang), r^ng ]ing knah, hgơr pro\ng dưi yuôl leh soa^. Ênai mdê] ]ing kwang mâo mmông kdrăm k’ah mâo mmông êdu êun iêu jak mnuih [uôn sang hlăm [uôn leh ana\n phung tuê ênguê hriê ]hưn mb^t.

Phung mniê êra Êđêkdo\ hluê ênai ]ing “ Iêu w^t kuh ku\m”

Phung dưi ngă yang asei hlăm gưl anei jing 6  ]ô mduôn khua mơ\ng 76 truh kơ 84 thu\n, ]u\t h’ô kdrăp djuê ana adôk mrâo sơăi, dôk ti anôk ara\ng mpu\ h^n. Knăm ngă yang asei dưi mko\ mjing hlăm 8 gưl tông ]ing. Sa ênai ]ing hưn thâo kơ sa bruă brei ngă. Leh pô gai hdră hưn mthâo mphu\n ngă du\m klei bhiăn, ênai ]ing “Iêu w^t bi hgu\m” dưi mdê], phung mniê êra ho\ng m’iêng ao siam kdo\ ]ia\ng hơê] hmưi. Leh kơ năn, phung anak ]ô hlăm go\ sang mđup myơr mnơ\ng, mbuh kông ti kngan phung mduôn. Knăm ngă yang dưi lo\ dơ\ng mâo hdră mnăm kpiê ]eh ti jih 12 ]eh kpiê, hmư\ ênai tông ]ing leh ana\n mmui` ênhiang djuê ana.

Nao hlăm knăm mơak, mâo lu mnuih [uôn sang [uôn Ako\ Dhông, boh nik phung khua thu\n [uh mơak snăk. Digơ\ mse\ si dưi lo\ w^t hlăm ai êwa mơ\ng du\m knăm mơak phu\n dô hlăk êjai [uôn sang pô dôk đao\ kơ lu yang, leh ana\n du\m knăm ngă yang jing sa kdrê] yuôm bhăn hlăm klei hd^p. Mduôn H’Lu\ Arul, 81 thu\n, jing sa hlăm 6 ]ô mduôn dưi ngă yang asei, la] snei:

Anak ]ô hlăm go\ êsei mđup mnơ\ng, kông êa prăk kơ phung mduôn

“Anei jing knăm hơê] hmưi kơ phung khua thu\n, kyua mse\ si mphu\n dô snăn anei jing gưl ]iăng kơ anak ]ô bi êdah klei hdơr knga kơ am^ ama. Bi ara\ anei jing knu\k kna uê` dlăng kơ phung mduôn khua ana\n phung g^t gai [uôn pro\ng hruê mko\ mjing klei hơê] hmưi kơ phung khua mduôn ti [uôn Ako\ Dhông hmei. Kyua ana\n jih jang mnuih [uôn sang ti [uôn Ako\ Dhông mơak snăk. Hruê anei jing hruê mơak, mnơ\ng ngă yang jing sa drei u\n ho\ng sa drei kbao.”

Bi ho\ng phung hđeh mrâo, anei jing sa gưl yuôm bhăn ]ia\ng kơ di gơ\ thâo [uh ti ală mta leh ana\n thâo kơ knhuah dhar kreh mơ\ng djuê ana pô. Hlăm knăm ngă yang asei mâo lu phung êkei êdam, mniê êra jing anak ]ô mơ\ng phung mduôn khua dưi ngă yang asei hriê hơê] hmưi, mơak mb^t ho\ng phung mduôn khua. Amai H Zuni Niê, ]ô mniê mduôn H Gô] Niê brei thâo:

               Mnăm kpiê ]eh hluê prue#

“Hruê anei kâo dưi hriê hlăm knăm ngă yang asei kơ aduôn snăn kâo mơak snăk kyua dưi [uh klei ngă yang asei hơê] hmưi klei suaih pral kơ aduôn, ăt ]ang hma\ng kơ aduôn suai pral na nao ]ia\ng hd^p ho\ng anak ]ô jăk mơak h^n.

Hlăm knhuah dhar kreh djuê ana Êđê, knăm ngă yang asei jing sa knăm yuôm bhăn. Hluê si klei bhiăn, tơdah pô sang truh 60 thu\n kơ dlông snăn phung anak ]ô mko\ mjing knăm ngă yang asei. Anei jing bruă ngă k`ăm bi êdah klei hdơr knga, bi mpu\ mơ\ng anak ]ô ho\ng phung [ă kniêng, ]iêm rông ba leh pô.

Mơ\ng năn, [ri gưl Hruê kơ phung khua thu\n dlông ro\ng lăn thu\n anei, Knơ\ng bruă sang ]ư\ êa phường Tân Lợi, [uôn pro\ng {uôn Ma Thuột, ]ar Dak Lak lo\ w^t mko\ mjing knăm ngă yang asei kơ phung mduôn khua ti {uôn Ako\ Dhông. Knăm ngă yang dưi mko\ mjing mâo klei bi mguôp klei mrâo mrang ho\ng knhuah djuê ana, mnơ\ng ngă yang leh ana\n kdrê] ngă yang dưi lui he\, kno\ng ngă klei mdê] ]ing knah, mbuh kông hơê] hmưi klei suaih pral leh ana\n mnăm kpiê ]eh, leh ana\n klei huă mnăm, kưt mmui`. Aê Y Blah Êban, khua mduôn [uôn Ako\ Dhông brei thâo:

            Pô thâo iu\ đ^ng buôt khua thu\n iu\ đ^ng Tak tar

“Mse\ si đưm adih jing ara\ng ngă yang ho\ng êmô kbao ]iăng hơê] hmưi klei suaih pral kơ phung mduôn khua snăn hlăm go\ sang ngă yang kơ sa ]ô mnuih đui], ka tuôm [uh ôh ngă yang asei kơ lu phung khua thu\n hlăm brô 70, 80 thu\n mse\ si snei. Anei jing tal êlâo mâo bruă ngă mse\ snei, kyua ana\n kâo ]ang hmang klei ngă yang asei snei srăng dưi mko\ mjing na nao.”

Hluê si knhuah dhar kreh djuê ana, knăm ngă yang asei mơ\ng mnuih Êđê dưi mko\ mjing hlăm 3 hruê, khădah ho\ng klei bi hgu\m anei, knăm dưi mko\ mjing hlăm sa hruê, mko\ mjing hluê si hdră êpul êya k`ăm mdul prăk bi liê kơ pô dưi ngă yang, [ia\dah ăt dưi kriê pioh klei jăk siam mơ\ng djuê ana Êđê. Anei amâo djo\ kno\ng jing gưl ]iăng kơ anak ]ô hdơr knga kơ aduôn aê, am^ ama, bi êdah klei bi mguôp plah wah am^ ama ho\ng anak ]ô, găp djuê leh ana\n mnuih [uôn sang đui] ôh, [ia\dah anei lo\ jing gưl mtô bi hriăm knhuah dhar kreh djuê ana leh ana\n bi mpu\ kơ du\m klei jăk siam mơ\ng go\ sang mă djuê t^ng kơ am^ hlăm klei hd^p êpul êya.

                                                H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk