VOV4.Êđê - Kna\m nga\ yang [a\ng jang [uôn mơ\ng mnuih djuê ana Mnông kha\ng mko\ mjing hla\m knhal jih yan bhang, ako\ yan hjan, êlâo kơ mnuih [uôn sang mpra\p tru\n kơ brua\ pưk hma. Anei jing kna\m yuôm bha\n leh ana\n amâo dưi k[ah ôh hla\m thu\n, kwưh akâo kơ yan adiê djo\ êa hl^m hjan, go\ sang h’^t ênang, mnuih mnuih suaih pral, ma\ brua\ mâo ba w^t lu boh mnga leh ana\n [uôn sang amâo mâo ôh du\m klei truh ju\ jhat. Ti gu\ anei, alum kơ [^ng ga\p drei duah ksiêm mđing kơ kna\m nga\ yang [a\ng jang [uôn mơ\ng mnuih djuê ana Mnông ti sa\ Êa Huar, kdriêk {uôn Đon, ]ar Daklak, jing sa klei bhia\n bo\ ho\ng klei ja\k siam êdi.

Hla\m aguah ưm nga\ yang kơ [a\ng jang [uôn, mnuih [uôn sang bi k[^n hra\m mb^t ho\ng mduôn [uôn mpra\p mnơ\ng ba myơr nga\ yang. Mnơ\ng myơr nga\ yang kơ du\m yang mơ\ng go\ êsei mpra\p leh mâo: braih, boh kroh, mnga, c\^m leh ana\n kpiê c\eh. Bohnik jing c\ia\ng bi mâo [ê` đio\ kyua mơ\ng kiê kngan phung mniê hla\m go\ êsei pô mkra mjing pioh ba myơr nga\ yang.

Mduôn [uôn Che Uyên, [uôn Nà Sược, sa\ êa Huar, kdriêk {uôn Đon, c\ar Daklak brei thâo: hdra\ k`a\m mơ\ng klei nga\ yang anei jing kwưh akâo kơ [uôn sang đa\m mâo klei truh jhat, du\m klei amâo mâo ja\k yâo. S^t mko\ mjing klei nga\ yang sna\n jih [uôn bi đru mguôp blei u\n, bi kpiê leh ana\n du\m mnơ\ng ba myơr mka\n jing kyua mơ\ng go\ êsei leh mpra\p.

Tui hluê ho\ng klei hd^p mơ\ng du\m go\ êsei, mnơ\ng myơr nga\ yang [ia\ he\ amâodah lu. Êngao kơ ana\n mnuih [uôn sang a\t mpra\p mơh mnơ\ng yua amâo dưi k[ah ana\n jing dia\n, dưi mmuôn nga\ ma\ mơ\ng hl^n hnuê. Leh kơ ana\n mâo mrai pioh ka\ ti kkuê kngan. Gra\p go\ êsei sra\ng mpra\p mrai pioh ka\  mdu\m ho\ng ênoh mnuih hla\m go\ êsei pô, c\ia\ng leh nga\ yang sna\n du\m arua\t mrai ana\n sra\ng ba ka\ ti kkuê kngan mơ\ng gra\p c\ô mnuih.

Lac\ kơ klei yuôm bha\n mơ\ng brua\ nga\ yang kơ [a\ng jang [uôn, mduôn [uôn Che Uyên brei thâo:“ Anei jing klei nga\ yang mâo mơ\ng đưm đa\ leh, mko\ mjing  jing c\ang hmang mâo dja\p mta ra klei ja\k siam kơ [uôn sang, kyua ana\n `u dôk c\uê ba yua mơ\ng gưl anei truh kơ êdei. Mâo du\m klei bhia\n mka\n drei dưi bi la\m lui, [ia\ klei bhia\n nga\ yang kơ [a\ng jang [uôn amâo dưi la\m lui ôh. Hla\m [uôn kâo ka mâo ôh thu\n bi lui klei nga\ yang kơ [a\ng jang [uôn, gra\p thuưn bi mko\ mjing nanao, jing leh klei bhia\n. Đưm adih hla\k ama kâo dôk hd^p sna\n ama kâo jing pô bi mko\ mjing g^t gai brua\ nga\ yang kơ [uôn. Tơ dôk kriê nga\ brua\ nga\ yang kơ [uôn `u sra\ng ba klei ja\k siam kơ mnuih [uôn sang [uôn, kơ ako\ pin êa, kơ anak c\ô pô. Pô rông êmô, rông kbao a\t sra\ng  kc\eh mđai đ^ lêc\ lar êngu\m mơh.”

Mnơ\ng nga\ yang mâo du\m go\ êsei bi ba nao kơ ako\ kta\m [uôn, anôk ruah pioh nga\ yang. Ti anei, mduôn [uôn mdơ\ng leh sa [e\ gơ\ng, sa knưl nga\ yang pioh dưm mnơ\ng nga\ yang. S^t jih jang go\ êsei hla\m [uôn hriê ênu\m ênap leh, mduôn [uôn iu\ yơh sa êwa ki pah mse\ si asa\p c\ia\ng hưn mthâo kơ klei nga\ yang [a\ng jang [uôn mphu\n leh yơh. Mduôn [uôn ma\ dưm du\m mnơ\ng myơr nga\ yang kơ knưl nga\ yang leh ana\n mphu\n nga\ yang yơh.

Êlâo h^n mduôn [uôn bi luk mtlai êrah u\n mb^t ho\ng kpiê c\eh leh ana\n kha\t 3 po\k tiê u\n, c\u\t hr^ng hla\m sa [e\ giê knu\t c\u\t ti mbah c\eh kpiê. Ma\ [ia\ êsei mb^t ho\ng c\^m kc\oh lu\k êrah u\n dưm jum dar knga c\eh kpiê. Mnuih [uôn sang  a\t bi ba dưm mơh duưm mnơ\ng  ba myơr nga\ yang mơ\ng go\ sang pô mpra\p leh mơ\ng êlâo ti djiêu ana\n. Leh ênu\m ênap, mduôn [uôn mphu\n nga\ yang yơh: “ Ơ yang êa, yang cư\, yang dliê. Ơ mnguh mnga\t mơ\ng aê aduôn atâo atiêt…. Kwưh akâo kơ yang dôk kia\ kriê brei [uôn sang hmei, đru brei kơ dja\p mnuih mâo klei suaih pral, đa\m mâo klei truh jhat, rua\ dua\m. Kwưh akâo kơ yan buh pla djo\ êa hl^m hjan boh mnga, brei mdiê bi bo\ bro\ng, ktơr bi bo\ asa\r. Rông êmô êmô jing êpul, rông kbao, u\n bi bo\ war, sang sang h’^t ênang yâo m’ak….”

Jih jang bi dôk jum dar gơ\ng nga\ yang hra\m mb^t bi nga\ yang. Leh kơ ana\n, gra\p c\ô mnuih bi ala kơ go\ êsei pô iêo mna\m kpiê. Digơ\ kno\ng [r^p mna\m ma\ sna\n leh ana\n jur dưm hla\m giêt ba w^t mna\m. Leh mjưh rue# kdrêc\ nga\ yang mơ\ng mduôn [uôn leh ana\n mnuih [uôn sang ti [a\ng jang [uôn sna\n dja\p mnuih sra\ng ba w^t mnơ\ng myơr nga\ yang kơ sang, dla\ng mse\ si klei myun mơ\ng yang adiê brei. Digơ\ ma\ kpiê bi mtlai ho\ng êrah u\n  mia  kơ boh ê`an amâo dah ti mbah [a\ng mu\t kbia\ sang. Klei anei k`a\m pruh suôt mđue#, bi mkhư\ du\m klei amâo mâo ja\k kơ go\ sang pô. Phung khua mduôn sra\ng ma\ mrai mrâo ba w^t mơ\ng anôk nga\ yang ka\ kơ kkuê kngan gra\p c\ô mnuih hla\m sang mơ\ng điêt hlo\ng kơ pro\ng hong klei c\ia\ng kơ dja\p mnuih mâo yang răng mgang brei.

Aduôn U Thuyn, ti sa\ êa Huar, kdriêk {uôn Đon, c\ar Daklak lac\ snei:“ S^t nao hla\m klei nga\ yang mơ\ng [uôn sna\n hmei a\t kwưh akâo mơh, jih [uôn bi nao ênu\m ênap. Brua\ dôk kriê yua klei nga\ yang anei jing ja\k, kyua `u mâo leh mơ\ng đưm dưi lo\ dơ\ng c\uê nanao lu gưl leh ana\n pô c\ia\ng lo\ dơ\ng dôk kriê nga\ yang truh kơ gưl anak c\ô pô êdei. Hla\k w^t mơ\ng anôk dôk nga\ yang mnuih khua mduôn êdi sra\ng ka\ klei mrai kơ kkuê kngan jih mnuih hla\m sang, ana\n jing klei bhia\n hd^p mơ\ng djuê ana Mnông pô leh. Brua\ anei jing k`a\m răng mgang kơ pô tlaih mơ\ng klei rua\ dua\m leh ana\n klei truh jhat. Dja\p mnuih mâo klei suaih pral.”

Mjưh rue# klei nga\ yang ti du\m go\ sang, sra\ng truh klei mna\m hua\ hra\m mb^t bi p[ơ\ng duưm mta mnơng pô leh mpa\p. Phung hđeh [ơ\ng [ê` đio\, [\ng c\^m, phung khua mduôn hraưm mb^g bi mna\m kpiê. Ênai c\ing kwang hriê, phung êkei êdam mniê êra bi kdo\ mui`. Du\m knhuah kdo\ ênhiang mui` sui truh kơ jih hruê, tơl truh kơ kpiê leh sah, mnuih leh rua\, phung hđeh leh bi p^t djiêu kpur….

Aduôn H’Camry Rya, khua [uôn Jang Pông, sa\ êa Huar, kdriêk {uôn Đon, c\ar Daklak lac\ kơ klei nga\ yang mơ\ng [uôn pô snei:“ Hluê si klei bhia\n mơ\ng mnuih Mnông ti alu\ wa\l gra\p thu\n a\t kha\ng mko\ mjing nanao klei nga\ yang ti [a\ng jang [uôn. Mduôn [uôn leh ana\n khua [uôn pô bi mko\ mjing iêo mthưr mnuih [uôn sang hra\m mb^t hluê nga\. Gra\p thu\n knơ\ng brua\ sang c\ư\ êa sa\ đru mơh kơ  mnơ\ng dhơ\ng a\t mse\ mơh ai tiê. Anei jing klei bhia\n c\ia\ng lo\ dơ\ng c\uê pioh nga\ la\ lar, `u dưi bi mko\ mjing gra\p thu\n k`a\m mtru\t mđ^ ai tiê kơ mnuih [uôn sang bi hgu\m mguôp, jih ai tiê m’ai kơ brua\ nga\ lo\ hma pla mjing [rư\ hruê [rư\ đ^ kyar h^n.”

H’Mrư pô ]ih – H’Nga ra\k.