VOV4.Êđê – Ho\ng mnuih djuê ana Mnông, Klei nga\ yang mdiê jing klei bhiăn mâo leh mơ\ng đưm, amâo mâo dưi k[ah ôh hlăm klei hd^p. Ho\ng klei mpu\ kơ asa\r mdiê, mơ\ng yang adiê brei leh kơ anak jia\ kmar, klei nga\ yang anei mâo nga\ hlăm grăp thu\n k`ăm kơ jăk êa hl^m hjan, djo\ boh mnga, go\ sang jăk yâo mơak m`ai. Alum kơ [^ng drei hrăm mb^t bi ktuê mđing kơ klei ngă yang mdiê mơ\ng mnuih djuê ana Mnông Gả ti [uôn Jiê Yu\k, sa\ Dak Phơi, kdriêk lăk, ]ar Daklak.

Ho\ng klei hd^p hla\m brua\ pưk hma buh pla mdiê ktơr, mnuih Mnông Gar ti [uôn Jiê Yuk, sa\ Dak Phơi, kdriêk Lăk, ]ar Daklak ăt adôk dja\ pioh klei bhiăn ngă yang mdiê. Mơ\ng ana\n, dơ\ng mơ\ng phu\n jik kuai, buh pla hlo\ng truh kơ puôt êmiêt lehana\n ba w^t kơ hjiê snăn mâo 3 gưl ngă yang, ana\n jing ngă yang êlâo kơ jik kuai, buh pla; ngă yang kơ mdiê su\n pak mtian; ngă yang ba w^t mdiê kơ hjiê amâodah lo\ pia jing iêu mnga\t mdiê. Y – Krông Triêt, ti [uôn Jiê Yuk, sa\ Dak Phơi, kdriêk lăk, ]ar Daklak brei thâo, anei jing knăm yuôm bhăn bi êdah klei thâo mpu\ kơ asa\r mdiê, snăn mnuih [uôn sang dja\ pioh nanao hlăm lu gưl êgao, lehana\n ba\ kơ ara\ anei ăt mse\ mơh:

“Klei bhiăn anei mâo leh mơ\ng đưm, lehana\n pô lo\ tui dja\ pioh klei bhiăn đưm anei, lehana\n đăm duah lui ôh. Pô hd^p ho\ng brua\ ngă pưk ngă hma, snăn dja\ pioh nanao yơh klei bhiăn anei. Tơdah mdiê mrâo truh [le\ ngă he\ yang sa blư\, lehana\n rue# ênu\m puôt êmiêt lo\ ngă yang sa blư\. Tui si klei bhiăn ngă yang ]ia\ng mâo mdiê mrâo, klei hua\ êsei mrâo jing grăp boh sang ngă mdê mdê, hlei sang thâo mâo ]uh u\n, dah mdro\ng h^n ]uh êmô kbao tu\ mơh, bi tơdah k[ah  kno\ng ]uh mnu\ tu\ mơh”.

          Mnơ\ng ngă yang hlăm klei ngă yang

Tui si Y – Hai K’Bin, {uôn Jiê Yuk, hlăm klei ngă yang kơ mdiê mrâo kreh mko\ mjing hlăm mlan 12 hluê si yang hruê [le\ grăp thu\n, leh brua\ puôt êmiêt mdiê ênu\m kơ sang. Hlei go\ sang thâo mâo srăng iêu khua ngă yang hriê ngă yang lehana\n iêu jak jih jang găp djuê hriê bi mơak mb^t. leh kơ ana\n, jih [uôn srăng ruah sa anôk pioh bi kuh ku\m mb^t, lehana\n hua\ mnăm leh rue# ênu\m yan hrui êmiêt:

“Klei bhiăn ngă yang kơ mdiê mrâo mơ\ng djuê ana Mnông Gar mko\ mjing hlăm mlan 12 grăp thu\n. Du\m go\ êsei lehana\n mnuih [uôn sang hlăm [uôn hơ\k mơak jăk êa hl^m hjan, djo\ boh mnga, digơ\ dơ\ng ngă yang mdiê, iêu djăp yang, mnga\t mdiê, lehana\n kơ djăp mta mjeh mjiêng leh w^t ênu\m kơ hjiê, ]ia\ng kơ [uôn sang, lehana\n găp djuê trei mđao jih thu\n. Klei ngă yang mdiê mse\ snăn bi ngă yang hla\m grăp boh sang êlâo, snăn kơ truh kơ [uôn mko\ mjing hlăm sa anôk, phung ako\ êa hra ako\ [uôn ruah sa anôk bi mko\ mjing klei ngă yang mdiê mb^t”.

Pô iêu yang ngă yang mgăt mdiê ti boh ê`an hjiê mdiê

Êjai mko\ mjing hlăm du\m go\ êsei mdê mdê, klei ngă yang srăng mko\ mjing hlăm hjiê go\ sang ana\n. Êjai ngă yang amâo mâo dưi k[ah ôh du\m mta mnơ\ng mse\ si knưl nga\, kdrăp ngă hma, 3 boh ]eh kpiê, sa drei mnu\, 1 drei u\n, 1 ]hiên êba, sa giêt êa, sa đ^ng nuh, lehana\n mdiê mrâo leh puôt. Jih jang mnơ\ng anei mâo mprăp leh mơ\ng êlâo. Truh ti hruê ngă yang, mơ\ng aguah ưm mtam, jih jang mnuih hlăm go\ sang bi mjh^t m’ua\t lu mta brua\. Mniê pô sang srăng yua anak êkei, amâodah ung ka\ ]eh kpiê, lehana\n mta\ mtăn kơ anak mniê iêu la] kơ dăm adei, găp djuê hriê hua\ êsei mrâo mơak ho\ng go\ sang. Amai H’Tiêp Liêng Hot, ti [uôn Jiê Yuk la], brua\ mprăp hlăm grăp go\ sang mâo ngă kơ klei bi k’răp sơăi, hlei go\ sang thâo mâo mprăp lu h^n:

“Truh yan puôt êmiêt, drông mdiê w^t kơ hjiê, snăn pô sang kreh iêu khua ngă yang hriê ngă yang. Mơak mâo mdiê mrâo grăp go\ sang mko\ mjing mse\ djuê ana\n, snăn pô đru kơ go\ sang mkra mnơ\ng [ơ\ng hua\, iêu jak tuê hriê ]hưn, lehana\n mprăp mnơ\ng ngă yang. Yuôm bhăn h^n jing mprăp mnơ\ng ngă yang, lehana\n mkra mnơ\ng [ơ\ng hua\ kơ tuê hriê ]hưn mb^t. brua\ mprăp ana\n tui hluê si klei thâo mâo mơ\ng grăp boh sang, tơdah go\ sang thâo mâo snăn srăng prăp êmiêt lu h^n”.

          Klei ngă yang ho\ng ênai ]ing hgơr mtluk mtlak

Tơdah jih jang djăp mta ra mnơ\ng mâo mprăp leh djăp ênu\m, snăn srăng k]ưm yơh kơ klei ngă yang mdiê. Pô sang iêu khua ngă yang dôk ti ana\p ]eh kpiê tal êlâo, lehana\n myơr ]hiên êba, đ^ng nuh kơ khua ngă yang. Khua nga\ yang [hur hlăm đ^ng nuh, lehana\n mâo klei iêu yang, iêu mnga\t mdiê w^t ho\ng go\ sang, brei jih jang mnuih hlăm găp djuê mâo klei suaih pral, lehana\n djăp hua\ [ơ\ng hlăm jih thu\n. Hlăm klei ngă yang anei, êrah mnu\ knô srăng dưi tak hlăm jih jang mnơ\ng mprăp hla\m go\ sang ]ia\ng bi knăl kơ mnga\t mdiê dôk mb^t kơ ana\n. Ho\ng 3 boh ]eh kpiê pioh kơ klei ngă yang mdiê, lehana\n pô mnăm tal êlâo jing khua nga yang, leh kơ ana\n jing pô sang, lehana\n jih jang găp djuê. }eh tal dua pioh iêu jak mnuih riêng gah hla\m [uôn, lehana\n ]eh tal 3 pioh brei êpul tông ]ing, lehana\n phung mprăp kơ klei nga yang mnăm. Jih jang klei bhiăn gai kpiê mâo nga\ leh, srăng truh kơ kdrê] mia\ kpu\ng braih. Kpu\ng braih mâo mkra mơ\ng braih mdiê mrâo tăp ho\ng hbei Mbe\, lehana\n Gưnba, yua pioh tak hla\m jih jang mnơ\ng mnua\ yua hlăm sang, lehana\n  kwưh klei suaih pral kơ jih jang mnuih hlăm sang, ]ia\ng kơ bro\ng bo\ nanao mdiê, hjiê bo\ nanao ktơr. Lehana\n pô sang ba sa [e\ ki kbao jur bo\ kpiê, lehana\n sa kpa\t êsei mb^t ho\ng kđeh ]^m u\n, amâodah kđeh ]^m mnu\. Khua ngă yang srăng dưm mnơ\ng ana\n hla\m hjiê, lehana\n trô] kpiê ]eh hlăm ]o\ng mdiê dlông bro\ng. Klei bhiăn anei akâo kơ yang mdiê mơ\ng ara\ anei dưi brei ma\ mdiê hlăm hjiê [hu tăp bi mâo braih siam kna\ êsei hua\. Leh nga\ yang, pô sang iêu khua nga\ yang, lehana\n mnuih ko\ ara\ng bâo hlâo ara\ng yap hlăm [uôn bi mnăm kpiê ]eh, leh kơ ana\n gai truh kơ pô mkăn. Ti djiêu kpiê ]eh, jih jang mnuih dôk bi yăl dliê mơak hmư\ klei pe\ gông, tông ]ing, kưt mui` mơak m`ai.

Amâo mâo djo\ kno\ng hjăn mnuih djuê ana Mnông Gar, klei nga\ yang mdiê jing sa klei nga\ yang kơ brua\ hma pưk amâo mâo dưi k[ah ôh hlăm klei hd^p yang adiê mơ\ng lu djuê ana ti Lăn Dap Kngư. Anei dưi yap jing sa hlăm du\m brua\ mâo leh mơ\ng đưm hla\m klei hua\ mnăm ngă yang adiê ăt adôk dja\ pioh ba kơ ara\ anei.

                   Y-Khem pô ]ih hlo\ng răk