VOV4.Êđê - Knhal jih hruê kăm êgao, ti Dak Lak lo\ dơ\ng mâo sa ]ô mnuih djiê kyua klei ruă asâo kho\ ke\. Mta phu\n jing kyua mnuih [uôn sang amâo thâo răng, s^t asâu ke\ snăn amâo nao tlo\ mgang ôh. Klei hu^ hyưt mơ\ng klei ruă asâo kho\ jing s^t ruă snăn ênoh đue# nao kơ djiê truh 100%. {ia\ dah klei ruă asâo kho\ dưi gang mkhư\ tơ dah ngă djo\ hdră tlo\ vacxin răng mgang leh ana\n huyết thanh bi mdrơ\ng ho\ng kman mơ\ng asâu kho\ ke\.

Si pia jing klei rua\ kho\?

Klei rua\ kho\ jing klei rua\ djo\ tuôm ho\ng dlô hlăm klkei kjham kbia\ hriê mơ\ng virus, mtưp ba mơ\ng mnơ\ng rông kơ mnuih, boh nik mơ\ng anôk mnơ\ng rông mâo klei rua\ ke\. Klei rua\ anei kreh mâo lu hlăm du\m ala ]ar Châu Á lehana\n Châu Phi.

Ti Việt Nam, klei rua\ anei mâo hlăm lu anôk, mơ\ng asâu yơh pô ba klei rua\. Kbia\ hriê mơ\ng gru asâu mâo klei rua\ ke\, amâodah kua], hlia djo\ hlăm anôk êka hlăm asei mlei mnuih.

Du\m klei bi knăl tal êlâo mơ\ng mnuih mâo klei rua\ kho\ jing hu^ kơ êa, kơ ang^n, bi hrut, êwiên, lehana\n truh kơ djiê. Tơdah leh truh kơ klei đ^ kho\, snăn pătdah truh kơ djiê sơăi, wa\t mnuih lehana\n asâu kho\.

{ia\dah, klei rua\ anei hlăm mnuih ăt dưi răng mgang, lehana\n mdrao ho\ng caccine lehana\n huyết thanh bi kdơ\ng ho\ng kman kho\.

Tlo\ vaccine kho\ kơ mnuih lehana\n mnơ\ng rông, boh nik jing kơ asâu miêu, jing hdră răng mgang jăk h^n, bi kdơ\ng ho\ng klei rua\ kho\.

Si srăng ngă tơdah tuôm ho\ng klei asâu miêu ke\?

Tơdah tuôm ho\ng klei asâu miêu ke\, ngă mtam du\m brua\ snei:

-Rao bi doh ho\ng êa ti anôk gru ke\ ana\n hlăm brô 15 mn^t ho\ng êa doh lehana\n kbu, lehana\n mkhư\ kman ho\ng ăngkôl 70⁰ amâodah kol iot, ]ia\ng bi hro\ h^n ênoh kman kho\ kma hlăm anôk ke\.

-Dưi yua du\m mta êa dưi mkhư\ kman mse\ si kpiê, ăngkôl, kbu djăp mta, êa kbu ]ô ko\, kbu mnei pioh rao ti anôk êka leh asâu ke\. Êjai rao ti gru êka, đăm lo\ ngă bi êka h^n ôh anôk asâu ke\ ana\n.

-Nao băng kơ sang êa drao mtam ]ia\ng mâo klei nai aê mdrao k]e\ đru, lehana\n mta\ kơ brua\ tlo\ mgang.

-Hưn mthâo ho\ng nai aê mdrao kơ klei asâu miêu ke\, lehana\n ktuê ksiêm dlăng asâu miêu ana\n hlăm brô 15 hruê yap mơ\ng hruê tuôm ho\ng klei asâu, miêu ke\.

-Hlăm wang 15 hruê dôk ktuê ksiêm dlăng ana\n, tơdah [uh asâu miêu mâo klei bi knăl amâo mâo jăk mse\ si djiu, djiê, lui], ara\ng ]h^ amâodah bi mdjiê he\ snăn nao hưn mtam ho\ng phung aê mdrao.

Tlo\ mgang klei rua\ kho\:

Tlo\ mgang răng he\ êlâo, ho\ng mnuih ênưih tuôm ho\ng klei djo\ kman klei rua\ kho\, mse\ si ho\ng puhng nai aê mdrao mnơ\ng rông, phung ngă brua\ kia\ kriê dliê kmrơ\ng, mnuih rông hlô mnơ\ng, mnuih ngă brua\ hlăm anôk ksiêm duah ma\ brua\ ho\ng anôk mâo lu virus kho\, mnuih ngă brua\ ta\ ]uh, mnuih [uôn sang lehana\n mnuih hiu ]hưn ênguê nao hlăm alu\ wa\l adôk mâo klei rua\ asâu kho\.

Mdrao răng mgang tơdah tăm tuôm ho\ng klei asâu miêu ke\: Ktang mâo mkhư\ gang hnưm knư\ jing jăk h^n.

Hdră tlo\ mgang tui hluê si klei nai aê mdrao mta\ mtăn, mơ\ng anôk brua\ tlo\ mgang klei rua\ kho\.

Klei mta\ kơ brua\ răng mgang hu^ kơ klei rua\ kho\:

-đăm rông lu đei ôh asâu miêu, bi tơdah rông mơh snăn ba tlo\ mgang mnơ\ng pô rông djo\ ho\ng klei nai aê mdrao mnơ\ng rông mta mtăn, rông krư\ hlăm war, amâo mâo phưi tha ôh, đăm brei ôh hđeh hlăp h’uôn asâu miêu, boh nik êjai asâu miêu dôk [ơ\ng mnơ\ng.

-Êjai tlo\ vaccine răng mgang klei rua\ kho\, bi tlo\ ênu\m arua\t bi k]ah tlo\ djo\ hruê, amâo mâo dưi mnăm kpiê [iêr ôh, kăn dưi yua êa drao Corticoid lehana\n êa bi êdu ai kdơ\ng ho\ng kman rua\.

-Ktuê ksiêm dlăng asâu miêu leh ke\ mnuih hlăm wang dua hruê kăm (tơdah mâo klei djiu, djiê, bi hrut kho\...) snăn ]ia\ng mâo hdră lo\ mghaih msir mtam.

-Đăm ma\, amâo mâo nao je\ ôh ho\ng asâu, miêu mâo klei rua\ kho\; amâo mâo ]h^ mnia, du\ mdiăng ôh asâu, miêu mu\t kbia\ mơ\ng kr^ng hlăk dôk mâo klei rua\ tưp.

-Nao hưn mtam ho\ng brua\ sang ]ư\ êa, anôk brua\ rông mnơ\ng ]ia\ng mâo hdră ba bi rai asâu miêu, mâo klei rua\, bi ktlah mnơ\ng rông đing mâo klei rua\; tlo\ mgang kơ mnơ\ng rông adôk suaih hla\m kr^ng dôk mâo klei rua\ tưp./.