VOV4.Êđê - Klei rua\ M’iêk [ê` hra tuyp 1 kơ phung hđeh jing sa klei rua\ sui amâo thâo hlao ôh, mâo truh hla\m brô 0,2% ênoh mnuih. Hdra\ mdrao Klei rua\  M’iêk [ê` hra kơ phung hđeh tuôm ho\ng lu klei dleh dlan h^n mka\ ho\ng mnuih pro\ng kyua hđeh ka thâo sa\ng ôh kơ hdra\ mgang mdrao, êlưih tuôm ho\ng du\m klei truh jhat mka\n. Klei anei c\ia\ng kơ phung am^ ama bi mđing dla\ng êdi kơ hdra\ kriê dla\ng, ra\ng mgang klei suaih pral kơ hđeh.

Klei rua\ m’iêk [ê` hra tuyp 1 jing klei tuyến tuỵ amâo mâo mjing insulin, mta hormon đru kơ glucose mu\t hlăm djăp tế bào ]ia\ng mjing ai ktang kơ asei mlei. Insulin mâo brua\ đru bi kna hnơ\ng mta mmih mâo hlăm êrah. Tơdah amâo mâo amâodah k[ah `u, glucose srăng ksu\n hlăm êrah, ba hriê lu mta klei amâo mâo jăk.

Klei rua\ m’iêk [ê` hra mâo dua tuyp ana\n jing tuyp 1, lehana\n tuyp 2. Hlăm phung hđeh mâo klei rua\ m’iêk [ê` hra lu jing tuyp 1. Mta phu\n mâo klei rua\ anei hlăm phung hđeh kyua kbia\ hriê mơ\ng am^ ama. Mnuih rua\ brei lo\ bi mbo\ insulin, ho\ng hdră tlo\ hlăm asei. Tơdah leh mâo klei rua\ anei, phung hđeh srăng yua êa drao nanao tơl jih klei hd^p.

Mâo ho\ng anei êbeh sa thu\n, hlăm sa blư\ nao mka\ dlăng klei rua\ kyua êngoh hlơr, amuôn Nguyễn Đỗ Thành Tài 12 thu\n dôk ti sa\ Êa Bar, kdriêk {uôn Đon, ]ar Daklak mâo klei rua\ m’iêk [ê` hra tuyp 1. Mơ\ng ana\n truh kơ ara\ anei, amuôn nao tlo\ nanao insulin 2 blư\/hruê, lehana\n lo\ w^t nao mka\ dlăng ti anôk mka\ dlăng mdrao mgu\n klei rua\ phung hđeh, hlăm sang êa drao pro\ng ]ar Daklak. Kyua klei amâo mâo klei suaih pral mơh amuôn Tài mdei sang hra\ mơ\ng lu thu\n ho\ng anei. Tiến sĩ, aê mdrao Trần Thị Thuý Minh, Khua kia\ kriê anôk mdrao mgu\n hđeh êlăk, sang êa drao pro\ng ]ar Daklak brei thâo: “ Nguyễn Đỗ Thành Tài jing sa hlăm 30 ]ô hđeh mâo klei rua\ m’iêk [ê` hra hlăk dôk êrô mdrao ti anôk mka dlăng mdrao mgu\n phung hđeh. Jih jang phung hđeh mâo klei rua\ m’iêk [ê` hra mâo klei bi knăl mdê mdê, tăp năng mâo klei bi knăl kjham leh. Kyuadah lu phung am^ ama amâo mâo thâo kral ôh anak pô mâo klei rua\ anei mơ\ng hnưm”.

Klei bi knăl mơ\ng klei rua\ m’iêk [ê` hra tuyp 1 hlăm phung hđeh jing phung hđeh hua\ [ơ\ng lu, mnăm lu, nao m’iêk lu, toh hro asei toh êwang, mnuih djăl êmăn êmik… Tơdah amâo mâo pral mka\ dlăng mdrao mgu\n hnơ\ng mta mmih hlăm êrah đ^ lu snăn ênưih lo\ mbliư\ jing klei rua\ jham h^n truh kơ klei rua\ kboh, mma\t ala\ mta, dlưh boh [leh, bi kpla] hlăm jơ\ng kngan, ênưih truh kơ klei kman [ơ\ng… tăp năng truh kơ klei hwa\t hwiêng, hu^ hyưt kơ klei hd^p.

Tiến sĩ, aê mdrao Trần Thị Thuý Minh mta\ kơ phung am^ ama brei pral thâo kral klei rua\ hlăm phung hđeh, lehana\n tơdah phung hđeh mâo leh klei rua\ anei snăn brei mđing hlăm klei rông ba hđeh hlăm klei hua\ [ơ\ng, yua êa drao, ]ia\ng đăm đue# nao kơ kjham: “ Tal êlâo jing phung am^ ama đăm wơr ôh ba tlo\ êa drao kơ anak. Tal dua, dlăng kriê bi jăk mnơ\ng [ơ\ng hua\ kơ hđeh. Tơdah [ơ\ng lu mnơ\ng mmih srăng ngă kơ hnơ\ng mmih mâo hla\m êrah đ^, klei rua\ ênưih đue# nao kơ kjham h^n”.

Kyudah mta phu\n mâo klei rua\ m’iêk [ê` hra hlăm phung hđeh kyua kbia\ hriê tưp mơ\ng am^ ama, kyuana\n brua\ răng mgang klei rua\ anei ka jăk mâo klei mđing ôh. Tơdah [uh phung hđeh mâo klei rua\, awa\t êmăn, toh êwang snăn nao mka\ dlăng pral mtam ]ia\ng djăl thâo kral klei rua\. Tăm amâo mâo myun phung hđeh mâo he\ klei rua\ anei, găp djuê brei mâo klei mđing ngă djo\ ho\ng nai aê êa drao mta\ mtăn, ]ia\ng gang mkhư\ klei rua\ hu^ đ^ nao kjham. Mse\ snei:

Ksiêm dlăng mnơ\ng [ơ\ng kơ phung hđeh. Mbha lu blư\ phung hđeh hua\ [ơ\ng hlăm hruê, lehana\n amâo mâo brei [ơ\ng trei ôh. Bi hro\ [ơ\ng mnăm du\m mta mnơ\ng mmih. {ơ\ng lu djam mtam boh kroh.

Mtru\t phung hđeh mjua\t ktang asei mlei nanao.

Yua êa drao djo\ ho\ng klei aê mdrao ktrâo ata\t, djo\ hnơ\ng djo\ mmông.

Tơdah [uh hđeh mâo klei bi knăl amâo mâo jăk ba mtam hđeh kơ sang êa drao pioh mka\ dlăng.

Mka\ dlăng jê` jê`. Yua nanao êa drao djo\ klei ktrâo ata\t, ]ia\ng bi hơ^t hnơ\ng mmih hlăm êrah.

                                            H'Nga pô ]ih hlo\ng ra\k.