VOV4.Êđê - Kman mơ\ng êrah u\n jing sa mta kman ba klei rua\ kơ mnuih lehana\n u\n, anei jing sa klei rua\ tưp hu^ sra\ng mâo ti pa\t ]ia\ng jih mnơ\ng mâo êrah hlơr, hla\m ana\n phu\n jing kơ u\n lehana\n mnuih mâo lu. Klei rua\ anei đ^ lu hla\m yan bhang mđia\ hlơr lehana\n hu^ sra\ng bluh mâo jing sa klei rua\ tưp pro\ng tơdah amâo mâo ôh  hdra\ gang mkhư\, do\ng mdrao. Klei rua\ anei dưi mtưp mơ\ng u\n truh kơ mnuih lehana\n nga\ truh klei djiê.

Pô phu\n ba klei rua\:

Djo\ kman mơ\ng brua\ mkra ]^m u\n amâo mâo doh, lu ]^m u\n mâo kman [ia\dah ka thâo kla\ bi mtưp leh hlăm lu anôk, lehana\n gam đuôm hlăm mnơ\ng [ơ\ng mkăn.

Tơdah [ơ\ng kđeh ]^m u\n mkra amâo mâo ksa\, bohnik jhat êdi jing [ơ\ng ]^m lu\k êrah mtah, prô] u\n, kđeh ]^m mtah, [uh prô] u\n mâo kman rua\ ênưih snăk ba mtưp kơ mnuih. Ti Việt Nam, êbeh 70% mnuih mâo klei rua\ anei, kbia\ hriê mơ\ng klei [ơ\ng ]^m u\n lu\k êrah mtah. Lu mnuih mâo klei rua\ anei đa bi so# djo\ ho\ng u\n mâo klei rua\, amâodah mkra kđeh ]^m u\n mâo leh kman klei rua\ anei, hlăm ana\n lu êdi jing 30% kbia\ hriê mơ\ng klei [ơ\ng ]^m u\n lu\k êrah mtah. Kyuadah hla\m êrah u\n jing anôk kman hd^p ktang snăk, mơ\ng ana\n kma pral hlăm asei mlei mnuih kno\ng 16h leh [ơ\ng hlo\ng đ^ jing klei rua\. Êngao ana\n  bur prô] u\n lu snăk mnuih khăp [ơ\ng, ăt jing pô ênưih ba klei rua\ mơh.

Mâo đa đa mnuih tưp klei rua\ mơ\ng kman êrah u\n lu jing rông u\n mâo he\ u\n rua\ amâo yo\ng thâo, bi mso# djo\ ho\ng u\n rua\ mơ\ng anôk êka hlăm kl^t kliêng. Snăn mnuih djăl tưp truh jing ho\ng mnuih rông u\n, mnuih ta\ ]uh u\n, mnuih du\ mdiăng u\n, mnuih mkra mjing djam mtam êjai tu\k kna\ mnơ\ng [ơ\ng.

Êlan ba mtưp:

Pô ba klei rua\ jing kman mâo hlăm êrah u\n, lehana\n ênưih snăk tưp truh ho\ng mnuih. Lu jing hlăm êlan hua\ [ơ\ng. Mta kman anei mâo hla\m asei mlei u\n, wa\t hlăm u\n ka êdah ôh klei rua\, ăt mâo leh mơh sa ênoh [ia\ kman hlăm asei. Mmông ana\n amâo mâo truh bi mtưp klei rua\ kơ mnuih ôh, kno\ng tơdah mnuih [ơ\ng ]^m ka ksa\.

Bi ho\ng u\n mâo klei ua\ piơk knga, ai kdơ\ng ho\ng klei rua\ hro\, kman mâo hla\m êrah đ^ leh `u\ kma hlăm asei mlei. Kman anei ngă bi rua\ kso\, lehana\n kman bi jhat kơ êrah u\n, mmông ana\n jih jang prô] êhu\ng ăt bo\ ho\ng kman anei mơh. Tơdah hlăm êrah leh klei tưp kman, jih jang djăp kdrê] mse\ si kđeh, kl^t klang, êrah, prô] tiê mâo kman leh mtam, ana\p truh kơ klei mtưp truh ho\ng mnuih jing pro\ng snăk.

Klei bi knăl mâo klei rua\ mtưp mơ\ng kman êrah u\n.

Tơdah leh djo\ tưp kman anei mơ\ng u\n, mnuih rua\ đ^ êngoh hlơr, rua\ ko\, kngăl knga, đung kbia\ êrah hlăm lu êlan mse\ si bi kluh, bi brăm êrah, tăp năng hlo\ng truh kơ bru\ hlăm kđeh, bi kluh êrah hlăm prô] tian.

Mnuih mâo klei rua\ anei hlo\ng truh kơ klei kma mta jhat kjham, bi knăl [uh dlưh hnơ\ng êrah, kkuih tăp pral, điêt, dlưh ai kboh, dlưh ai bi êwa, lehana\n truh kơ djiê tơdah amâo mâo pral ba mdrao.

Mnuih mâo klei rua\ tưp mơ\ng êrah u\n mâo klei bi knăl ngă kơ dlô, bi kluh êrah hlăm dlô, rua\ hlăm kso\, rua\ kboh, lehana\n rua\ atu\t klang. Hnơ\ng truh kơ djiê hla\m brô 7%. Anei jing klei rua\ hu^ hyưt snăk, tơdah leh djo\ mta kman klei rua\ anei, kăn lo\ mdrao bi pral rei, mnuih rua\ đue# nao kơ klei rua\ dlô, kman [ơ\ng hlăm êrah, ngă bi hw^r ko\, lehana\n đue# nao kơ kjham ho\ng 60% kngăl knga, 20% hlo\ng kngăl hlao.

Hdră răng mgang:

}ia\ng đăm tưp ôh klei rua\ kman êrah u\n anei, mnuih rông u\n êjai ma\ brua\ brei mâo kdrăp răng mgang, mse\ si găng kngan, hdruôm jơ\ng bot, leh ma\ brua\ knua\ rao kiê kngan bi doh. Kđeh ]^m u\n mkra bi ksa\ êlâo kơ [ơ\ng, điêt đuôt amâo mâo [ơ\ng ôh ]^m lu\k êrah mtah, kđeh ]^m adôk mtah. Tơdah leh [ơ\ng ]^m, amâodah leh ma\ brua\ bi so# ho\ng u\n, mâo klei bi knăl hlăm asei mlei mse\ si đ^ êngoh hlơr, rua\ ko\, [le\ o# lu, rua\ đo\k, snăn ba kơ sang êa drao mtam. Êjai ]uh ta\ u\n, amâodah ba bi rai u\n rua\ kmăp bi ]u\t hơô kdrăp gang kman. Điêt đuôt amâo mâo dưi [ơ\ng ôh kđeh ]^m u\n rua\ kmăp, kđeh ]^m mkra ka ksa\.

Amâo mâo dưi ]h^ mblei, ]uh ta\, lehana\n [ơ\ng ôh kđeh ]^m u\n rua\, lehana\n djiê. Điêt đuôt amâo mâo dưi [ơ\ng ôh ]^m lu\k êrah mtah, kăn dưi [ơ\ng rei prô] tian u\n mkra ka ksa\. Răng kriê bi mdoh, hua\ [ơ\ng ksa\ jing hdră jăk h^n răng mgang hu^ tưp klei rua\ kman êrah u\n ho\ng mnuih.

Tui si phung thơ\ng kơ brua\ anei, ]ia\ng dưi răng mgang, mnuih rông u\n ngă jê` jê` klei bi mdjiê kman, bi mdoh nanao war êning, ]u\t găng kngan, hdruôm jơ\ng bot êjai ma\ brua\ hlăm war u\n, hua\ [ơ\ng, ]uh ta\, mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng rơ\ng ho\ng klei doh. Bohnik, ho\ng hlăm kiê kngan mâo he\ anôk êka leh êlâo, răng êjai ngă brua\ ]uh ta\, amâodah mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng.

Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k