VOV4.Êđê- Hlăm wưng yan puih mnga, yan adiê bi mlih jing klei găl kơ lu klei ruă tưp lêč lar, hlăm anăn mâo klei ruă hlăm dlô, mâo wăt klei ruă hlăm dlô kyua kman ngă (Hib). Klei ruă hlăm dlô jing sa mta klei ruă djŏ kman hlăm klĭt dlô leh anăn năng ai mâo hlăm jih gưl thŭn, boh nik phung hđeh. Klei ruă srăng ba truh lu klei ruă kjham msĕ si êwiên jơ̆ng kngan, bi kñăk, kngăl, bum ală, bŏk hlăm dlô, amâo thâo hdơr, boh nik hlŏng djiê tơdah amâo thâo ƀuh leh anăn hmaŏ mdrao mgŭn.

Klĭt êngao luôm dlô mâo bruă klam răng mgang, luôm jŭm dar dlô leh anăn dlô klang rŏng. Klei ruă bŏk mđuič klĭt êngao luôm dlô jing sa klei ruă mơ̆ng kman ngă hlăm klĭt luôm dlô leh anăn dlô klang, lu jing kyua kman HI, kman Phế cầu, mô cầu amâodah kyua virut, kmuôt, klei bi mao ngă truh. Hluê si êpul bruă mdrao mgŭn dlông rŏng lăn, klei ruă anei mơ̆ng kman ngă jing klei kjham hĭn, tưp lar pral leh anăn ngă truh kơ hlăm brô 250.000 čô mnuih djiê grăp thŭn, lu jing phung hđeh leh anăn hđeh êdam êra. 1/5 mnuih mâo klei ruă anei mâo klei hyưt êwiên êwu, sitôhmô bi kñhăk, bum ală leh anăn kngăl, kpĕ êka aruăt dlô leh anăn bi hrŏ klei mĭn. Ba mô̆ nao ksiêm mkă leh anăn mdrao mgŭn ti sang êa ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, Ayŏng Nguyễn Đình Toàn mâo phung êa mdrao brei thâo, mô̆ ñu mâo klei ruă bŏk mđuič klĭt êngao luôm dlô.

“Êlâo dih êjai ka thâo ôh mâo klei ruă anei, mô̆ kâo mtŭk, êngoh hlơr, ô̆, amâodưi huă ƀơ̆ng, êbat hiu amâo msĕ hŏng yăng đar. Leh nao sang êa drao leh anăn ba truh gưl mdrao kơ dlông, phung êa mdrao ksiêm mkă, mă rup CT ƀuh ñu mâo klei ruă bŏk kđuič klĭt êngao luôm dlô.”

Yan adiê mâo hnơ̆ng msah đi lu, mbĭt hŏng yan adiê mlih amâo yŏng thâo, ngă bi hrŏ ai bi kdơ̆ng hlăm asei mlei leh anăn mjing klei găl kơ kman đĭ hriê. Anei jing sa hlăm dŭm phŭn gha ngă truh kơ mnuih ƀuôn sang ênưih mâo klei ruă. Klei ruă anei kreh nao kơ kjham, ngă truh klei hmăi kơ aruăt êrah dlô, mâo đa đa hlŏng hmăi hlăm jih klei hdĭp, hnơ̆ng truh klei djiê ăt lu. Aê mdrao Phạm Thị Kim Quế, khua kiă kriê anôk mdrao hlăm lam asei mlei – klei ruă bi tưp, sang êa drao ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt brei thâo:

“Klei ruă bŏk kđuič klĭt êngao luôm dlô jing sa klei ruă mơ̆ng kman, klei bi mao ngă truh. Hlăm mnuih prŏng lu jing mơ̆ng kman amâodah virut. Klei ruă anei kreh nao kơ kjham, ngă truh klei hmăi kơ aruăt êrah dlô, mâo đa đa hlŏng hmăi hlăm jih klei hdĭp, hnơ̆ng truh klei djiê ăt lu, kyuanăn tơdah mâo klei ruă čiăng mdrao gŭn hnưm, mâo ênŭm êa drao leh anăn djŏ hnơ̆ng êa drao.”

Klei ruă bŏk mđuič klĭt êngao luôm dlô jing sa klei ruă arưp aram, boh nĭk hŏng phung hđeh, ngă truh dŭm klei hmăi kjham, ngă truh klei djiê hmar tơdah amâo mâo mdrao hnưm. Hđeh mâo klei ruă anei tơdah amâo mâo ƀuh hnưm, mdrao djŏ hdră srăng mâo klei hmăi truh kơ jih klei hdĭp msĕ si: kpĕ êka dlô, dlô bi êa, kngăl, kmlô, êwiên jơ̆ng kngan, kñhăk, bi hrŏ klei mĭn, luč klei thâo hriăm hră mơar./.

Ti anăp klei truh kjham mơ̆ng klei ruă dlô, nai prĭn, aê mdrao Trần Thị Thúy Minh, Khua anôk mdrao kơ phung hđeh Sang êa drao krĭng Lăn Dap Kngư hlak mblang dŭm mta phŭn leh anăn hdră gang mkhư̆ klei ruă anei hlăm klei êmuh ti tluôn anei:

 - Akâo kơ Aê mdrao brei thâo si klei ruă luôm klĭt dlô ti phung hđeh?

Aê mdrao Trần Thị Thúy Minh: “Klei ruă luôm klĭt dlô jing sa klei ruă kreh mâo ti phung hđeh lehanăn anei jing sa klei ruă kreh bŏk ti klĭt dlô ti phung hđeh mâo lu mta phŭn kbiă hriê, năng ai kyua kman, virus, hnak, kmuôt tlan, mmao. Anei jing sa klei ruă ktrŏ, huĭ srăng đĭ kơ kjham tơdah amâo pral dưi dŏng mdrao srăng truh kơ djiê lehanăn mâo klei amâo jăk hlăm phung hđeh truh kơ jih klei hdĭp.

 - Akâo kơ Aê mdrao brei thâo ya boh phŭn kbiă hriê klei ruă luôm klĭt dlô ti phung hđeh?

Aê mdrao Trần Thị Thúy Minh: “Kreh tuôm êdi jing klei ruă luôm klĭt dlô bi ênah kyua kman lehanăn klei ruă luôm klĭt dlô kyua virus. Klei bi êdah tal êlâo mơ̆ng klei ruă anei hlăm dŭm hruê tal êlâo kreh kdjăt ñhăr amâo dah bi êdah ƀrư̆ ƀrư̆. Si tô hmô phung hđeh êngoh hlơr sui ƀiădah lu jing êngoh hlơr ktang, ruă kŏ, ruă pôk ală, ƀlĕ ô̆, kuê khăng, mâo phung hđeh ktrŏ hĭn kreh bi kñhăk, amâo lŏ hdơr êa êpa êsei. Anei jing sa klei ruă huĭ hyưt hŏng phung hđeh, kyua anăn, tơdah phung hđeh mâo dŭm klei bi êdah msĕ snăn brei pral nao ksiêm mkă dlăng, dŏng mdrao. Tơdah dôk lui sui, huĭ srăng mâo dŭm klei bi êdah ktrŏ, amâo jăk hlăm êdei anăp, dleh dưi dŏng mdrao.

- Aê mdrao mâo mơ̆ klei mtă brei răng hŏng klei ruă luôm klĭt dlô ti phung hđeh?

Aê mdrao Trần Thị Thúy Minh: “Klei ruă luôm klĭt dlô mâo 5 mta phŭn kbiă hriê mdê mdê kyua kman, virus, hnak, kmuôt lat, mmao. Hŏng kman ngă drei dưi hluê ngă hdră gang mkhư̆ kơ phung hđeh msĕ si tlŏ mgang vaccine phế cầu, vaccine gang mkhư̆ klei ruă luôm klĭt dlô, dŭm mta vaccine mkăn hlăm hdră tlŏ mgang ala čar. Tal dua, jing tưp kman mơ̆ng dŭm anôk mkăn lar truh ti klĭt kluôm dlô msĕ si ruă kŏng đŏk, ruă bŏk klĭt, snăn brei drei dlăng kriê bi jăk tơdah djŏ dŭm klei ruă anăn. Tal tlâo, tơdah mâo dŭm klei bi êdah đing djŏ klei ruă anei brei nao mtam kơ anôk bruă mdrao mgŭn čiăng pral nao bi mklă lehanăn dŏng mdrao. Tơdah djŏ klei ruă brei hluê ngă kjăp hdră dŏng mdrao, dlăng kriê phung hđeh, gang mkhư̆ klei ruă đĭ kơ kjham lehanăn mkhư̆ klei amâo jăk hlăm êdei adih./.

Lač jăk kơ Aê mdrao lu!