VOV4.Êđê - Bi mguôp hdră mdrao hluê knhuah djiê ana lehanăn hdră mdrao ênuk mrâo hlăm bruă ksiêm mkă dlăng, mdrao klei ruă jing hdră êlan mtrŭn prŏng mơ̆ng Knŭk kna lehanăn Phŭn bruă mdrao mgŭn kñăm mđĭ boh tŭ ăt msĕ mơh bi mlih mrâo hlăm hdră ksiêm mkă dlăng, mdrao klei ruă. Boh sĭt mơ̆ng hdră mdrao mgŭn ti Sang êa drao mdrao hluê knhuah djuê ana Dak Lak hlăm wưng êgao brei ƀuh leh boh tŭ mơ̆ng hdră bi mguôp 2 hdră mdrao hluê knhuah djuê ana lehanăn ênuk mrâo hlăm hdră kriê dlăng klei suaih pral mơ̆ng mnuih ruă.

Ksiêm mkă klei ruă, mdrao mjêč jing klei găl mơ̆ng hdră mdrao hlue hdră mrâo mrang, ƀiădah mdrao hlue knhuah djuê ana tŭ dưn hŏng mnuih mâo klei ruă amâo thâo hlao amâodah mâo klei ruă kjham kyua êbuh đih, dŭm klei ruă čiăng mâo hdră mdrao nanao sui. Kyua anăn, hlăm wưng mdrao mgŭn hluê hdră mrâo mrang đĭ kyar msĕ si ară anei snăn mdrao hlue knhuah djuê ana ăt ba klei tŭ dưn kơ mnuih ruă.

Nguyễn Gia Biên, 65 thŭn, ti ƀuôn hgŭm Tân An, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak jing sa klei bi hmô. Êbuh đih ngă kơ kngan leh anăn jơ̆ng điâo ñu êwiên, amâo thâo kpư̆ ôh. Ƀiădah yap mơ̆ng leh nao sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana čar Dak lak čiăng mdrao mgŭn, klei suaih pral Biên bi mlih jăk. Hoàng Thị Thoa, mmô̆ ñu brei thâo: “Ñu êbuh đih mơ̆ng knhal jih mlan êlâo, dưi mdrao ti Sang êa drao krĭng. Leh anăn nao mdrao ti Sang êa drao hlue knhuah djuê ana čar hruê 1/11. Boh klei ruă ñu jing êwiên mkrah asei mlei. Kyua phung aê mdrao tinei jih ai tiê, snăn klei ruă ñu dưi ƀiă. Amâo djŏ hjăn ñu ôh kâo ƀuh phung aê mdrao kơ phung ruă mkăn ăt jih ai tiê snăn mơh.”

Amâo djŏ knŏng hjăn Biên ôh, ƀiădah lu mnuih mkăn mâo dŭm klei ruă djŏ tuôm kơ mƀroh klang, ruă hlăm tŭt klang… ăt mâo klei bi mlih jăk. Amai Nguyễn Thị Tú Oanh - pô sang mnuih ruă êbuh đih ti să Ea Hồ, kdriêk Krông H’Nang, čar Dak Lak lač: “Hruê 30 mlan 10 ung ñu êbuh đih. Nao ti sang êa drao krĭng đih 8 hruê. Êlâo kơ nao ti sang êa drao mdrao hluê knhuah djuê ana snăn kjham hĭn, amâo thâo hdơr, eh mơiêk hlăm hnun amâo thâo săng ôh. Leh mdrao 2 hruê kăm tinei snăn 3 hruê anei thâo êrô êbat, đĭ trŭn msĕ yang đar.”

Hlăm dŭm thŭn êgao, bruă mdrao mnuih ruă ti Sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana čar Dak Lak mâo lu mnuih ruah kyua klei tŭ dưn dŭm hdră mdrao mgŭn đru kơ mnuih ruă. Lu phung mâo klei ruă amâo thâo hlao hlăm wưng mdrao hŏng hdră mdrao hluê knhuah djuê ana lŏ wĭt hlăm klei hdĭp aguah tlam. Êngao anăn, bruă mdrao phung mâo klei ruă amâo thâo hlao hŏng knhuah djuê ana mâo ênoh ƀiă, amâo lu ôh, djŏ guôp hŏng phung mâo prăk hrui wĭt ƀiă, dleh dlan. Klei tŭ prŏng hĭn mơ̆ng êa drao mdrao hluê knhuah djuê ana jing amâo mâo klei ruă mkăn ôh. Mnuih ruă hơĭt ai tiê dôk mdrao sui. Aê mdrao Nguyễn Thị Thuý- Anôk mdrao Châm cứu Dưỡng sinh, Sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana Dak Lak brei thâo: “Bruă mdrao hlue knhuah djuê ana Việt Nam dưi thâo msĕ si yua êa drao mơ̆ng ana kyâo leh anăn êngao anăn jing hdră amâo yua êa drao dưi yap jing châm cưú, hdră dluôr, kpĭt, mhŭl leh anăn dŭm hdră mkăn. Dŭm hdră anei kñăm gang mkhư̆ leh anăn mdrao klei ruă, boh nik dŭm klei ruă amâo thâo hlao, êngao anăn jing klei êwiên êwu. Bruă mdrao hluê knhuah djuê ana dưi thâo jing dŭm mta êa drao mâo leh leh anăn jĕ giăm hŏng mnuih ƀuôn sang mâo hlăm djăp anôk, tŭ dưn dưi thâo jing êđăp ênang leh anăn tŭ dưn hlăm hdră mdrao mgŭn. Boh nik hlăm bruă mdrao hluê knhuah djuê ana mâo klei bi mguôp plah wah knhuah djuê ana leh anăn mrâo mrang mâo Knŭk kna leh anăn Phŭn bruă mdrao mgŭn tŭ yap leh anăn bi mklă jing tŭ dưn mdrao mgŭn mơ̆ng jih jang sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana hlăm anăn mâo sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana čar Dak Lak.”

Jing sang êa drao thơ̆ng kơ bruă mdrao gưl čar, Sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana čar Dak Lak jing anôk hlue ngă tŭ dưn bruă bi hgŭm plah wah mdrao hlue knhuah djuê ana hŏng mdrao hlue hdră mrâo mrang hlăm bruă ksiêm mkă leh anăn mdrao klei ruă.

Čiăng mđĭ hnơ̆ng jăk ksiêm mkă leh anăn mdrao klei ruă, sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana Dak Lak duh bi liê nanao hdră mnêč mrâo ba klei tŭ dưn mdrao mgŭn, msĕ si: masin ksiêm mkă, X-Quang mrâo mrang, masin mdrao mgŭn mâo hnơ̆ng pui kmlă đŭt, masin ksiêm mkă, masin châm cứu hŏng pui kmlă, masin lazer… Êngao anăn, Sang êa drao lŏ mđing kơ dŭm bruă kơrŭ wĭt klei dưi, lu kdrăp mnơ̆ng yua čiăng mdrao hŏng klei hriăm mjuăt ăt mâo leh ti sang êa drao đru lu kơ bruă ksiêm mkă leh anăn mdrao klei ruă kơ aruăt, tŭt klang, klei amâo jăk leh êka jhat…

Ară anei, Sang êa drao mâo 13 anôk mdrao, adŭ bruă djŏ tuôm hŏng 220 jhưng đih mdrao. Grăp thŭn Sang êa drao ksiêm mkă leh anăn mdrao mgŭn hlăm brô 20 êbâo čô mnuih, hlăm anăn mâo hlăm brô 5000 čô mnuih mdrao hlăm sang êa drao. Klei gĭr ktưn mơ̆ng Sang êa drao hlăm wưng êgao đru leh kơ dŭm êbâo čô mnuih dưi mdrao hlao hŏng hdră mdrao hlue knhuah djuê ana. Aê ndrao Trần Thị Thuý - Khua Anôk mdrao Châm cứu Dưỡng sinh, Sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana Dak Lak brei thâo: “Sang êa drao mdrao hluê knhuah djuê ana jing sa anôk năng đaŏ knang mơ̆ng mnuih ƀuôn sang čar Dak Lak, Dak Nông leh anăn dŭm čar riêng gah. Ti Sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana dôk ksiêm mkă hlue hră ênua mdrao mgŭn kơ jih jang mnuih ƀuôn sang. Jing ksiêm mkă hlue hră ênua mdrao mgŭn amâo guôn mâo hră brei nao mơ̆ng sang êa drao nah gŭ, mnuih ruă đih mdrao amâo guôn akâo hră nao đih ti sang ôh ăt dưi đih mdrao leh anăn dưn ênoh mdrao mgŭn hlue si mrô hră, kyua anăn hlăm dŭm thŭn giăm anei mnuih ƀuôn sang hriê ti Sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana lu snăk.”

Êngao kơ sang êa drao mdrao hlue knhuah djuê ana Dak Lak, ară anei, lu sang êa drao gưl kdriêk, wăl krah, ƀuôn prŏng ăt mâo anôk mdrao hlue knhuah djuê ana mjing leh klei găl kơ phung ruă hlăm bruă mdrao mnuih ruă, duh bi liê djŏ leh anăn djăp ênŭm kơ hdră mdrao hlue knhuah djuê ana đĭ kyar mbĭt hŏng hdră mdrao mrâo mrang jing hdră yuôm bhăn mơ̆ng bruă mdrao mgŭn, mđing truh kơ hdră kñăm kriê dlăng kluôm ênŭm kơ jih jang mnuih ƀuôn sang hlăm êpul êya.