VOV4.Êđê - Djăp mta boh kroh [ơ\ng amâo mâo djo\ kno\ng jing mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk đu] ôh, [ia\dah lo jing klei tu\ dưn jăk êdi kơ klei suaih pral. Tui si klei ksiêm duah mơ\ng brua\ kreh knhâo kơ phu\n agha mnơ\ng tu\ jăk mơ\ng mtei ho\ng klei suaih pral, mâo lu mnuih ka thâo ôh. kdrê] “Klei suaih pral – Klei hd^p” hrtuê kăm anei, hmei hưn mthâo klei tu\ dưn ana\n mơ\ng mtei. 

     Mtei jing mnơ\ng [ơ\ng jăk êdi kơ asei mlei, kyuadah mâo mta sucrose, fructose, glucose, lehana\n lu mta êdjao. Kyuana\n, mtei dưi yap jing boh kroh jăk êdi pioh kơ phung khăp mjua\t ktang asei mlei. Phung kreh knhâo ksiêm duah brei [uh du\m klei jăk kơ brua\ gang mkhư\ klei rua\, lehana\n mkhư\ ho\ng du\m klei amâo mâo jăk mkăn kơ asei mlei, snăn dưi yap mtei jing mnơ\ng [ơ\ng jăk êdi grăp hruê.

 Kdơ\ng ho\ng klei kdjuôt kdj^ng, lehana\n ru\ng răng klei m^n:

Ho\ng phung asei mlei awa\t, kreh tuôm nanao ho\ng klei bi êmăn êmik, stress, leh mâo [ơ\ng sa boh mtei [uh hdjul bul ai tiê asei mlei. Tui si klei ksiêm duah klei kreh knhâo la]: Hlăm mtei mâo mta tryptophan jing sa mta protein ]ia\ng kơ asei mlei lo\ bi mlih jing serotonin. Kyuadah mta anei ba klei jăk kơ dlô, ngă kơ klei m^n êđăp ênang, mtru\t mđ^ ai tiê hdjul bul, m’ai dhuai, mâo klei mơak hlak.

Amâo mâo jăk ôh mnăm lu asa\r êa drao, [ia\dah jăk h^n [ơ\ng lu mtei, hnơ\ng vitamin B6 srăng đru krơ\ng hnơ\ng [ê` hra hlăm êrah, lehana\n mđ^ ai ktang kơ asei mlei. Anei yơh jing klei phung knhăk kơ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk Angle mta\.

{ơ\ng mtei nanao đru mkhư\ klei k[ah êrah:

Ho\ng hnơ\ng msei mâo lu hlăm mtei, srăng đru mtru\t klei ]a\t jing hemoglobin hlăm êrah, lehana\n đru mkhư\ djăp mta klei k[ah êrah. 

Bi hnơ\ng klei êrah đ^:

Mtei jing ana mnơ\ng pla mâo hlăm kr^ng hlơr mâo lu mta khoáng, mse\ si mta kua\t, hnơ\ng hra êdu, snăn jing jăk snăk kơ klei bi kna hnơ\ng êrah đ^. Tui si Dhar brua\ kia\ kriê êa drao, lehana\n mnơ\ng [ơ\ng Mi – FDA: Hlăm klei hua\ [ơ\ng grăp hruê brei mâo nanao mtei, jing jăk snăk kơ klei suaih pral, bi hro\ mâo klei rua\ êrah đ^, lehana\n klei rua\ êbuh đih.

Mbo\ ai ktang kơ dlô:

Boh tu\ dưn klei ksiêm duah brei [uh hnơ\ng kali mâo lu hlăm mtei, srăng đru mđ^ klei êma\t hlăm klei hriăm hra\ mơar, mđ^ klei thâo m^n kơ phung hđeh hriăm hra\.

Mkhư\ klei đuôm eh:

Kyua mâo lu mta êdjao, [ơ\ng mtei jing jăk kơ prô] tian hlăm grăp gưl mnuih. Anei ăt jing mta boh ênưih lik hlăm prô] tian. Kyuana\n, kreh m]iêm kơ phung hđeh jing jăk snăk, đru kơ tian hđeh jăk, lehana\n đru kơ tian prô] mgi dih suaih pral nanao.

Mkhư\ klei toh hroh [ê` hra hlăm êrah:

Hdră pral h^n lo\ mbo\ ai ktang kơ asei mlei, ana\n jing [ơ\ng mtei ho\ng êa hnuê mtlai mb^t ho\ng êa ksâo. Kwua\ bi lu\k mta anei srăng krơ\ng kơ êhu\ng êđăp, lehana\n đru mđ^ hnơ\ng [ê` hra\ hlăm êrah, đru mkhư\ klei bi mma\t ala\ mta, hw^r ko\, lehana\n klei mtu\k mtu\l kyua toh hroh hnơ\ng [ê` hra hlăm êrah.

Klei bi k’ơ\i hlơr hlăm êhu\ng:

Hlăm mtei mâo mta antacid jing jăk snăk ho\ng asei mlei. Kyuana\n, tơdah drei kreh tuôm nanao ho\ng klei bi k’ơ\i hlơr mơ\ng êhu\ng, pu\k tian amâo mâo jăk asei mlei, snăn [ơ\ng mtei srăng đru hro\ klei anei, kyua klei hlăm êhu\ng dleh bi lik mnơ\ng [ơ\ng, lehana\n bi k’ơ\i. 

Jing mnơ\ng [ơ\ng jăk aguah ưm:

Aguah ưm leh kgu\ p^t, jing wưng kreh hro\ hnơ\ng [ê` hra\ mâo hlăm êrah, lehana\n ngă bi êma\t êmik mse\ si amâo mâo hrăp p^t đih. {ơ\ng sa boh mtei srăng pral ngă kơ klei ana\n lu] jih, lehana\n jing đru mbo\ ai ktang hlăm hruê mơh.

Mkhư\ klei kê] [loh ke\:

Tơdah tuôm ho\ng klei kê] [loh ke\ tơdah ka mâo ôh krem mia hlăm gru kê] ke\, snăn mia\ [ia\ mtei leh kwua\ lik hlăm kl^t đru bi hro\ klei ktăl rua\ anôk mnơ\ng ke\.

Mkhư\ bi hro\ klei ru\ng răng ai tiê:

Hlăm mtei mâo vitamin B lu. Kyuana\n yơh grăp blư\ [ơ\ng mtei srăng đru kơ drei bi hro\ ai tiê ru\ng răng. Tui si phung kreh knhâo ksiêm duah la]: Sa hla\m du\m mta phu\n ngă đ^ êmo\ng pral kyua kbia\ hriê mơ\ng klei m^n ru\ng răng, lu mnuih truh kơ klei [ơ\ng lu mnơ\ng ênưih đ^ êmo\ng mse\ si socola, ke\o, lehana\n djăp mta [ê` đeh. {ia\dah jih jang mnơ\ng [ơ\ng anei amâo mâo nga\ bi hro\ stress ôh, kyuadah hlăm ana\n mâo lu [ê` hra, êjai ana\n mnuih drei ]ia\ng bi mâo klei dưi bi hnơ\ng [ê` hra hlăm êrah ho\ng hdră [ơ\ng djăp mta mnơ\ng [ơ\ng mâo lu carbonhydrate.

Bi mka\ ho\ng du\m mta boh kroh mkăn:

Hnơ\ng tu\ jăk hlăm mtei jing lu h^n, mse\ si protein mâo lu hlăm mtei truh kơ 4 blư\ boh pom, hnơ\ng carbonhydrate êbeh 2 blư\, lehana\n hnơ\ng photpho êbeh kơ 3 blư\. Êngao ana\n vitamin A, mta msei hlăm mtei lu snăk êbeh kơ 5 blư\ ho\ng boh kroh mkăn mse\ si boh pon, lê, boh suai… hlăm ana\n mta khoáng kali ăt lu êbeh kơ 2 blư\.

                                                      Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.