VOV4.Êđê – Ti du\m ]ar kr^ng ]ư\ ]hia\ng kwar Dưr, Kna\m m’ak hua\ êsei mrâo mơ\ng mnuih djuê ana Thái jing leh klei jua\t mưng, lehana\n knhuah dhar kreh anei mâo mnuih [uôn sang Thái hriê mu\t dôk hla\m kr^ng Dap kngư lo\ kriê pioh. Truh krah mlan 9 hluê si hruê mlan [le\, 3 thu\n ti bliư\, ti sa\ Êa Kuêh, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak, jih jang mnuih lo\ hmư\ ênhiang mmui` xoè Thái ja\k j^n, phung mniê Thái ]u\t h’ô kdra\p ]hum ao siam k[a\t, guê] ]hia\m, kdo\ mmui` êdu ê’un djiêu gơ\ng nêu dưi bi msiam, dưm ti krah wa\l ta] sang dhar kreh yang [uôn. Ênhiang mmui` jing sa klei bi kna\l hưn mthâo kna\m m’ak hua\ êsei mrâo mơ\ng mnuih Thái, mko\ mjing ti kr^ng la\n pô dôk, mjing knhuah dhar kreh ja\k siam êdi ti kr^ng la\n Dap kngư.

Aduôn Kha Thị Quý, ti [uôn Thái, să Êa Kuêh, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Dak Lak brei thâo; Knăm m’ak huă êsei mrâo mơ\ng djuê ana pô mâo mơ\ng đưm đă leh, tui hluê klei hiu duah [ơ\ng mơ\ng mnuih [uôn sang kr^ng Yu\ Nghệ An hriê kơ Dak Lak giăm 25 thu\n leh. Anei jing knăm m’ak yuôm bhăn êdi hlăm thu\n, sơnăn êlâo kơnăn 1 mlan, du\m bruă prăp êmiêt kơ knăm m’ak jih jang mnuih [uôn sang hrăm mb^t ngă sơăi. Digơ\ ]o\ng mbha bruă kơ du\m êpul kdo\ mui`, knă kpiê ]eh, ngă [răm hna, giê kdo\ sạp, tit còn, bi msiam gơ\ng ngă yang… Anei jing du\m mta mnơ\ng amâo dưi k[ah ôh hlăm knăm m’ak mơ\ng mnuih Thái:

 Phung mniê êra Thái ho\ng kdrăp ]u\t h’ô [hư rư nao kơ knăm m’ak

“Prăp êmiêt knăm m’ak 3 thu\n 1 blư\, sơnăn hlăm wang 1 mlan ]ia\ng prăp êmiêt kơ hruê ngă yang, phung amai adei ăt mtluk mtlak m’ak m`ai dôk guôn hruê ngă yang anei ]ia\ng mâo klei tu\ jing jăk siam. Hruê knăm m’ak huă êsei mrâo mơ\ng [uôn Thái mtô mblang kriê pioh knhuah gru dhar kreh mơ\ng djuê ana Thái”.

Mnuih Thái bi m^n ]ia\ng mâo boh mnga hrui w^t đ^, sơnăn klei đru mơ\ng lăn adiê leh ana\n djăp mta yang kriê dlăng đang lo\ hma jing yuôm bhăn êdi. Kyua ana\n, grăp yan mdiê hlăm hma ksă [âo mngưi, mnuih [uôn sang lo\ ngă yang huă êsei mrâo ho\ng klei ]ang hma\ng hdơr knga kơ atâo atiêt, yang adiê. Anei ăt jing wưng ]ia\ng êpul êya hdơr w^t du\m knhuah bhiăn mâo mơ\ng đưm k`ăm kriê pioh leh ana\n mđ^ lar du\m knhuah jăk siam dhar kreh mơ\ng djuê ana pô.

Krah ta] sang k[^n [uôn, gơ\ng ngă yang dưi msiam dưi ru\ mdơ\ng leh

Mduôn Xên Thị Lan, hriê dôk ti ]ar Dak Lak mơ\ng wưng thu\n 1994 brei thâo; khă gơ\ dôk hlăm kr^ng lăn mrâo, [ia\dah mnuih [uôn sang Thái ti anei ăt djă ba du\m knhuah siam ê[a\t mơ\ng [uôn sang hđăp. Klei jăk êdi, khă gơ\ yan adiê ti Dak Lak leh ana\n Nghệ An jing mdê, [ia\dah du\m mjeh mdiê mơ\ng [uôn sang hđăp ba pla mjing ti [uôn sang mrâo ăt hdơr djo\ hruê, djo\ yan. Mdiê Nghệ An pla mjing ti Dak Lak hrui wia\ ăt djo\ hlăm mlan 9 mlan Yuăn, ]ia\ng Knăm m’ak huă êsei mrâo dưi mko\ mjing djo\ mlan pu\r mlan 9 mse\ si ti [uôn sang hđăp:

 Kdo\ sạp

“Ti [uôn sang hđăp gơ\ mâo leh, [ia\dah leh hriê ti anei jing kr^ng [uôn sang mrâo, sơnăn knăm m’ak anei ăt kriê pioh knhuah bhiăn mơ\ng đưm đă. Khăng gơ\ jing hruê 16/9, mnuih [uôn sang ba w^t mdiê mrâo kơ sang, kyua ana\n s^t truh mlan 9 djăp anôk ăt mâo mdiê mrâo leh ana\n jih jang mnuih [uôn sang ti djăp anôk ăt ngă yang, wa\t ho\ng êpul êya, leh ana\n go\ êsei”.

       Phung mniê Thái tông ]ing

Ti Dak Lak, mnuih [uôn sang Êđê ti ana\n ăt mko\ mjing klei huă êsei mrâo, [ia\dah klei ngă yang amâo mâo pro\ng ôh, huă êsei mrâo mko\ mjing hlăm aguah ưm, mâo djăp ênu\m mnuih hlăm go\ sang ho\ng du\m mta mnơ\ng juăt mưng aguah tlam, mâo ]^m mnu\ hlei sang thâo mâo sơnăn mâo ]^m u\n. Mnuih Thái ara\ anei djă ba 1 klei ngă yang m’ak huă êsei mrâo kdrăm k’ah. Klei ngă yang mko\ mjing ho\ng du\m mta mnơ\ng ngă mâo: đio\ hu\l mơ\ng braih đio\ mrâo wia\, 2 ênông mdiê mrâo, du\m mta mnơ\ng [ơ\ng mkra mơ\ng kđeh ]^m êmô, kpiê ]eh dưi dăp ho\ng klei mbruă hlăm du\m hlao mnơ\ng ngă yang, dưm hlăm pưk trưng mdơ\ng djiêu gơ\ng ngă yang. Pô riêu yang ngă yang la] jăk kơ djăp mta yang, lăn adiê đru leh jăk êa hl^m hjan, lăn ala ]a\t jing, boh mnga hrui w^t lu, myơr brei du\m mta mnơ\ng ngă yang ho\ng klei mpu\ mni, ]ang hma\ng phung yang adiê hrăm mb^t tu\ mă boh tu\ dưn, lo\ dơ\ng đru brei bi jăk êa hl^m hjan, mnuih [uôn sang suaih pral, trei mđao. Rue# klei ngă yang, jing klei hlăp m’ak, ho\ng lu klei kdo\ mui`.

       Pô ngă yang ( h’ô ao hrah) prăp êmiêt hlao mnơ\ng ngă yang

Kwang kdo\ xoè [rư\ dưi po\k pro\ng, mb^t ho\ng du\m kdrăp ]u\t h’ô mơ\ng mnuih Thái jing tuê hiu ]hưn je\ giăm taih kbưi nao ]hưn kơ knăm m’ak. Y Quynh K[uôr, djuê ana Êđê ti [uôn Thái, să Êa Kuêh, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Dak Lak brei thâo, knăm m’ak mơ\ng djuê ana Thái ngă kơ `u bi m^n [uh klei bi mje\ dhar kreh leh ana\n klei hgu\m mguôp êpul êya:

“Anei jing Tit digơ\ huă êsei mrâo, [ia\dah kâo [uh m’ak êdi, jăk êdi. Kyua dah anei jing dhar kreh yang [uôn, klei hd^p mda mnuih Thái amâo djo\ kno\ng hjăn êpul êya mnuih Thái đui] ôh, [ia\dah digơ\ lo\ jak iêu jih jang mnuih [uôn sang hlăm kr^ng, wa\t ho\ng mnuih Êđê ti [uôn Wing, [uôn Jun hrăm mb^t hơ\k m’ak. Anei jing klei hgu\m mguôp digơ\ ba hriê ti anei mơ\ng Nghệ An. Klei anei ngă kơ kâo mgei ai tiê êdi leh ana\n m’ak êdi kyua ya mta mnơ\ng digơ\ mâo, mâo mdiê, mâo braih digơ\ ăt ngă djo\ si knhuah bhiăn, jiă [a\l knhuah gru djuê ana digơ\ ăt djă ba hluê digơ\”.

 Adiê hjan kdjăt `hăr êjai knăm m’ak hlăk mko\ mjing, mnuih [uôn sang leh ana\n tuê hiu ]hưn hur har kdo\ hluê ênhiang kdo\ xoè Thái

Ara\ anei, knăm m’ak huă êsei mrâo mơ\ng mnuih Thái ti să Êa Kuêh, kdriêk }ư\ Mgar [rư\ hruê [rư\ mâo lu tuê thâo. Kriê pioh mse\ hđăp du\m knhuah bhiăn mâo mă hjăn păn mơ\ng đưm hlăm kr^ng [uôn sang mrâo, knăm m’ak anei mâo klei nao ai tiê mơ\ng du\m djuê ana ti ana\n. Mơ\ng ana\n mjing knhuah gru êdah kdlưn kơ gru kdruêh dhar kreh lu djuê ana hlăm kr^ng lăn dap kngư Dak Lak.

                                       H’Mrư pô ]ih hlo\ng răk