VOV4.Êđê – Ho\ng klei bi m^n “rơ\k ktơ\k kyâo mtâo mâo mnga\t”, mnuih Jarai la] sơnei “Yang êa” jing yang mjing phu\n êa. Êa jing mta mnơ\ng yuôm bhăn êdi hlăm klei hd^p mda; amâo mâo êa amâo dưi hd^p ôh, sơnăn s^t truh ako\ thu\n mrâo amâo dah mphu\n k]ưm yan hjan, mnuih [uôn sang mko\ mjing yơh klei ngă yang ako\ pin êa. Anei jing 1 knhuah bhiăn bi êdah klei jăk siam mơ\ng dhar kreh djuê ana Jarai ti lăn Dap kngư.

Ho\ng mnuih Jrai, pin êa amâo djo\ kno\ng anôk pioh djăt êa yua aguah tlam đui] ôh, [ia\dah lo\ jing anôk hâo hưn mơ\ng mnuih [uôn sang. Aguah ưm, phung mniê bi kluh nao djăt êa, di`u bi yăl dliê du\m klei mâo hlăm go\ sang, klei mâo hlăm anôk di`u hd^p mda leh anăn w^t lo\ yăl dliê kơ phung hlăm go\ sang.

Khua mduôn Rơchăm Hum, [uôn Kép, să Ia Ph^, kdriêk }ư\ Pah, Gia Lai yăl dliê: Mnuih Jrai mâo dua mta pin êa. Ti kr^ng lăn giăm dap mnai, mnuih Jrai ruah kr^ng lăn mko\ mjing [uôn sang ti hang krông leh anăn duah sa anôk ngă pin êa mă êa mnăm, yua hlăm aguah tlam kơ jih jang [uôn. Bi adôk ti kr^ng ]ư\ ]hia\ng, di`u ruah anôk mâo êa đoh mơ\ng ]ư\, dưp knang êa ho\ng kram ]ia\ng kơ mnuih [uôn sang djăt êa.

K`ăm kriê mgang klei dhar kreh jăk siam anei, mrâo anei, Knơ\ng bruă sang ]ư\ êa kdriêk Ia Pa, Gia Lai mko\ mjing lo\ kru\ w^t knăm ngă yang knăm ngă yang ako\ pin êa mơ\ng mnuih Jrai [uôn Biah, să Ia Tul mâo lu mnuih [uôn sang leh anăn mnuih [uôn sang riêng gah nao hlăm knăm ngă yang. Knăm ngă yang ako\ pin êa jing gưl mnuih [uôn sang bi mâo bruă klam bi mdoh pin êa, mkra mđ^ êlan nao djăt êa găl ênưih, phung êdam êra hlăm [uôn nao koh m'ô kram w^t ngă  gơ\ng ngă yang bi msiam kơ knăm ngă yang.

Knăm ngă yang mko\ mjing ti anôk lăn ho\ng kbưi ho\ng pin êa [uôn Biah hlăm brô 200m. Leh anăn knăm ba êa leh anăn mnơ\ng ngă yang bi mni kơ phung yang ti pin êa djiêu hang krông Tul. Knăm ngă yang ako\ pin êa mâo 1 drei u\n, 2 drei mnu\ leh anăn 5 ]eh kpiê. Hlăm anôk lăn pioh knưng ngă yang, êa dưi mă mơ\ng pin êa mgơ\ng hlăm 1 go\ [u\ng pro\ng, nah tluôn mâo 5 ]eh kpiê kă hlăm gơ\ng kram pla êlam hlăm lăn. Mnuih [uôn sang k[^n kui] pui ]uh u\n, khăt mă ko\, ku, [ia\ kđeh ]^m leh anăn prô] dưm hlăm sa boh ê i pro\ng dưm giăm ]eh kpiê tal êlâo. 2 drei mnu\ dưi ]uh, bui] mlâo dưm gia\m 2 ]eh kpiê knhal tui]. Knăm ngă yang amâo dưi k[ah ôh sa boh hgơr pro\ng mb^t ho\ng r^ng ]ing pioh tông mdê].

Ksor Neo pô tông hgơr pro\ng hlăm knăm ngă yang ako\ pin êa brei thâo: Mnuih Jrai bi m^n phung yang ăt mâo klei khăp mse\ anak mnuih, mâo mơak, ăl ]ô`, khăp ]ia\ng. Myơr mnơ\ng ngă yang ho\ng ai tiê mpu\ snăn srăng mâo phung yang đru leh anăn mgang. Kyua anăn, êlâo kơ hruê mko\ mjing knăm ngă yang ako\ pin êa, jih jang mnuih hlăm [uôn amâo mâo pô jho\ng nao ti hma ôh, dôk ti sang kih mdoh, jik ]uh rơ\k rung êlan klông, [uôn sang leh anăn pin êa bi doh. Phung êkei êdam nao krê] djuh, koh m'ô mprăp kui] pui, brông đio\... pioh ngă yang.

Khua mduôn Rô Ngớt ( nah điâo) mbo\ êa hlăm du\m boh ]eh kpiê ngă yang

Truh mmông ngă yang, khua mduôn Rô Ngơt ho\ng bruă klam khua ngă yang, hlăm kdrăp ]u\t h'ô djuê ana mnuih Jrai dôk ti anăp go\ êa pro\ng, [o# mta nah pin êa kwưh kơ yang. R^ng ]ing leh anăn hgơr kwang atăt klei kwưh truh kơ phung yang. Jih klei kwưh, khua ngă yang tuah sa mngan dưm êa pro\ng tuh ti ]eh kpiê tal êlâo anôk mâo ]^m u\n jing mnơ\ng ngă yang, leh anăn kwưh. Phung khua mduôn lo\ dơ\ng tông ]ing, hgơr. Khua ngă yang kwưh 3 blư\ mă êa tuh hlăm 5 ]eh kpiê.

Leh  ngă yang, khua ngă yang mă hlăm du\m ]eh kpiê sa mngan kpiê pro\ng leh anăn mă kđeh ]^m u\n hlăm knưng ngă yang dưm hlăm mngan. Khua ngă yang nao êlâo, 2 nah kngan pu\ mngan ngă yang anăn ho\ng pô đru leh anăn sa ]ô mniê khua thu\n nao ti pin êa djiêu krông Tul, mnuih [uôn sang leh anăn phung tuê tui tluôn `u.

Nao ti pin êa, khua ngă yang Rô Ngơt dôk ti năn leh anăn lo\ kwưh, leh anăn dôk gu\ tuh mngan kpiê leh anăn mnơ\ng ngă yang ti hang krông ho\ng klei ]ia\ng myơr kơ phung Yang êa. Mjưh rue# knăm ngă yang ti hang krông, khua ngă yang leh anăn mnuih [uôn sang ho\ng phung tuê lo\ w^t ti lăn ho\ng anôk ngă yang tal êlâo ]ia\ng kdo\ mmui`, huă mnăm.

Hluê si klei m^n mơ\ng mnuih Jrai, êa jing yuôm bhăn hlăm klei hd^p. Amâo mâo êa snăn amâo dưi hd^p ôh. S^t mko\ mjing [uôn, mnuih Jrao duah anôk giăm êa krông, êa hnoh ]ia\ng mâo êa pioh ba yua hlăm klei hd^p leh anăn kơ bruă pla mjing. Grăp boh [uôn mnuih Jrai khăng mâo 1 pin êa hjăn. Anei ăt jing anôk grăp ]ô mnuih bi tuôm leh sa hruê mă bruă sua^ êmăn, hâo hưn leh anăn yăl dliê klei mơak, klei ênguôt. Khua mduôn hlo\ng ngă khua ngă yang Rô Ngơt brei thâo: Knăm ngă yang ako\ pin êa mnuih Jrai (lo\ pia jing Tring Prin Ia) khăng dưi mko\ mjing hlăm ako\ thu\n mrâo amâo dah ako\ yan hjan ]ia\ng bi mni kơ Yang êa, ]ang hmăng phung Yang hơê] hmưi kơ mnuih [uôn sang suaih pral, hjan djo\ yan, mă bruă mâo lu boh mnga, jih jang mnuih, mnơ\ng rông hlăm [uôn suaih pral, amâo mâo klei ruă duam.

Nay Nan - Khua dlăng bruă Đảng alu\ Biah, să Ia Tul, kdriêk Ia Pa, ]ar Gia Lai brei thâo, knăm ngă yang pin êa brei dưi mko\ mjing pro\ng, kdrưh, anăn bruă mprăp ăt bi jăk. Khua mduôn mko\ mjing klei bi k[^n [uôn,iêu jak grăp go\ êsei mguop 1 [ua\t braih amâo dah 20 êbâo prăk pioh knă kpiê ngă yang leh anăn blei mnơ\ng ngă yang. Bi hlăm hruê mko\ mjing knăm nga ưyang, du\m go\ êsei nao hlăm knăm ngă yang ba ]eh kpiê mơ\ng sang pô đru mguôp mb^t ]ia\ng kơ mơak. Nay  Nan brei thâo: "Lu thu\n mâo yan boh mnga, mnuih [uôn sang mâo klei hd^p mdro\ng sah anăn êngao kơ kpiê, ]^m pioh ngă yang, mnuih [uôn sang lo\ dơ\ng ]uh u\n, mnu\ leh anăn ]eh kpiê pioh klei huă mnăm mơak h^n".

H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk