VOV4.Êđê – Kna\m nga\ yang rah mdiê jing kna\m nga\ yang tal êlâo po\k sa yan nga\ lo\ mơ\ng mnuih djuê ana K’ho Sre ti kdriêk Di Linh, ]ar Lâm Đồng, dưi hluê nga\ ti lo\ mơ\ng go\ sang. Êlâo adih, mnuih K’ho Sre kreh nao rah mdiê hla\m sa yan hjan đui]. Tui hluê yan hnưm sra\ng nao rah hnưm mơh. Thu\n mâo hjan hnui sra\ng nao rah hnui mơh. {ia\dah ho\ng mnuih K’ho Sre, kna\m nga\ yang rah mdiê, jing sa hla\m du\m kna\m nga\ yang po\k sa yan rah mdiê mrâo, ho\ng klei ]ang hma\ng dưi trei mđao, suaih pral, mâo yang mdiê đru ra\ng mgang brei.

 Mnuih K’ho, hlăm anăn mâo mnuih K’Ho Sre la] jih jang mnơ\ng ]o\ng mâo (buit, hjan, grăm, kmlă…), du\m mta mnơ\ng riêng gah (rơ\k tơ\k, mnga, hla kyâo, ]ư\ ]hia\ng, êa krông, êa hnoh…), boh nik wa\t mnơ\ng dhơ\ng hlăm sang (]^ng, ]eh, ]hiên, go\ bưng…) mâo phung yang kiă kriê sơa^. Anei jing klei đao\ mâo êlâo h^n, amâo djo\ kno\ng hjăn mnuih K’ho đui] ôh, [ia\ dah wa\t lu djuê ana mkăn ti ]ư\ Trường Sơn- Lăn dap Kngư, mơ\ng klei m^n “jih jang mnơ\ng mâo yang sơa^”, jing amâo mâo sa mta mnơ\ng ]o\ng mâo jing mung mang ôh, [ia\dah jih jang mâo mngăt myang sơa^.

Knăm ngă yang êlâo kơ rah mdiê lo\ dưi mko\ mjing mơ\ng đưm dih, mơ\ng hruê mnuih K’ho thâo ngă lo\ snăn mâo leh klei ngă yang anei. Boh blu\ “Sre” mblang jing lo\. Knăm ngă yang êlâo kơ rah mdiê anei mnuih K’Ho Sre ]ia\ng akâo kơ yang hơê] hmưi kơ mdiê ]a\t ênu\m, mdiê ]a\t siam, ]ang hmăng mjeh mdiê rah leh kkuih amâo bi rai, ]^m amâo [ơ\ng. Khua mduôn K’Brẹp, 68 thu\n, dôk ti {on Krot Sớt, să Bảo Thuận, kdriêk Di Linh, ]ar Lâm Đồng, yăl dliê:

Mphu\n dih, mơ\ng aduôn aê mâo leh knăm ngă yang anei, knăm ngă yang ]ang hmăng kơ mdiê ]a\t ênu\m, ]a\t siam, akâo kơ yang hơê] hmưi. Êlâo dih aduôn aê mphu\n bi m^n djăp mta mnơ\ng mâo yang kiă kriê sơa^. Yang jing pô kiă kriê jih jang mnơ\ng, hlăm anăn mâo anak mnuih. Kyua anăn, anak mnuih brei ngă yang mdiê ]ang hmăng kơ yang hơê] hmưi, mdiê wia\ mâo lu, ]ang hmăng djăp mta klei jăk sơa^ kơ go\ sang leh anăn [uôn sang…

}ia\ng hluê ngă du\m hdră mơ\ng Knăm ngă yang êlâo kơ rah mdiê, mnuih K’ho pla gơ\ng ngă yang. Gơ\ng ngă yang dưi pla mâo sa [e\ gơ\ng kpă, dlông leh anăn mâo 4 adhan dlông bi hmô kơ amung mdiê dlông mse\ ku mnu\ knô.  Mnơ\ng ngă yang mâo mnu\ leh anăn kpiê ]eh. Tơdah go\ êsei mâo snăn srăng ngă yang u\n. ]eh kpiê dưi po\k mnăm leh anăn mnu\ khăt êrah leh mgơ\ng leh gơ\ng ngă yang. Mnu\ ngă yang leh khăt êrah, êrah mnu\ mia ti gơ\ng ngă yang leh anăn pô ngă yang srăng kwưh. Mnu\ ngă yang mâo pô lo\ hlo\ng ]uh ti lo\ mtam, ăm amâo dah tu\k, bi tiê prô] mnu\ tu\k bi ksă ngă mnơ\ng ngă yang dưm ti djiêu gơ\ng ngă yang, nah gu\ mnơ\ng ngă yang lang hla mtei mda dôk mtah. K’Brỏh, 76 thu\n, khua mduôn ti alu\ Kơ Ming, wa\l krah Di Linh, kdriêk Di Ling, ]ar Lâm Đồng, pô tuôm riu yang ti knăm ngă yang êlâo kơ rah mdiê kwưh snei:

“Ơ yang! Hruê anei kâo rah mdiê ti lo\ điêt pro\ng, ti dlông lăn jăk siam, akâo kơ yang đăm brei hjan pro\ng, êa êngăp, mjeh mdiê bru\ he\...

Mnuih K’ho mphu\n dih la], s^t rah mjeh mdiê, brei ngă yang êlâo kơ rah mdiê. Ti anôk pla gơ\ng ngă yang mtam, go\ sang mâo lo\ rah mdiê srăng pla ana êbua kta\l mă mơ\ng dliê, êbua srăng ngă bi ktal mjeh mdiê, s^t kkuih [ơ\ng srăng kta\l anăn kuih amâo lo\ [ơ\ng ôh mjeh mdiê. S^t ]^m [ơ\ng mjeh mdiê, ]^m ăt kta\l anăn ]^m amâo lo\ ]oh [ơ\ng ôh. Mâo đa đa anôk, ara\ng k]oh êbua ktal leh anăn bi lu\k ho\ng mjeh mdiê ]ah mta leh hlăm lo\ mđam ti lo\, mă kpiê ]eh krih ti dlông mjeh mdiê bi lu\k ho\\ng êbua ktal ngă yang, ]ia\ng kơ kuih amâo bi rai, ]^m amâo [ơ\ng, ]ang hmăng mdiê ]ăt ênu\m, siam.

Pô rah mdiê ti knăm ngă yang êlâo kơ rah mdiê lo\ mơ\ng mnuih K’ho Sre jing phung êkei, êkei êdam suaih pral. Bi phung mniê amâo dưi rah mdiê ôh kyua tui si klei m^n phung K’ho, phung mniê kkoêng anak anăn asei mlei amâo đei doh, tơdah phung mniê rah snăn srăng ngă kơ yang mdiê (ndu yàng kòi) ngê`, amâo hơê] hmưi mâo lu mdiê, mjeh mdiê srăng maoa kuih bi rai, ]^m ]oh, hjan mđung. Lo\ rah mdiê tui si hlăm kdrăn lo\ điêt amâo dah pro\ng go\ sang srăng ngă hjăn amâo dah yua ayo\ng adei djuê găp đru rah mb^t ]ia\ng leh hnưm. Khua mduôn K’Brẹp yăl dliê:

Hruê rah mdiê go\ sang srăng ngă yang êlâo kơ rah mdiê lo\, tơdah go\ sang mâo kdrăn lo\ pro\ng snăn yua găp djuê bi đru go\ sang. Go\ sang mâo lo\ rah mdiê srăng mprăp êsei djam, huă mnăm ti lo\ mta amâo dah ti pưh ngă ti lo\ mơ\ng go\ dang leh rah mjeh mdiê.

Êlâo dih, leh ngă yang êlâo kơ rah mdiê, mnuih K’ho khăng mko\ mjing klei huă [ơ\ng ti kdrăn lo\ rah leh mtam. Êdei anei, leh ara\ng rah, leh ngă yang êlâo kơ rah mdiê, ara\ng w^t huă [ơ\ng ti sang, iêu găp djuê huă [ơ\ng hơ\k mơak mb^t ho\ng go\ sang. Knăm ngă yang rah mdiê ]ang hmang yang mdiê (ndu yàng còi) hơê] hmưi kơ mdiê ]a\t ênu\m, siam, mâo lu mdiê wiă, go\ sang trei mđao. }ang hmang kơ yang mdiê hơê] hmưi kơ phung ngă lo\ djăp mnơ\ng [ơ\ng huă, go\ sang suaih asei mlei.

 Hruê anei, knăm ngă yang êlâo kơ rah mdiê mơ\ng mnuih K’ho Sre amâo lo\ mâo mnuih [uôn sang mko\ mjing lu mse\ si đưm ôh. Kyua mnuih [uôn sang thâo hd^p đ^ kyar mrâo mrang.  Khă sơnăn, knăm ngă yang êlâo kơ rah mdiê mơ\ng mnuih K’ho Sre jing sa knhuah dhar kreh hlăm wưng ngă lo\ mơ\ng mnuih K’ho Sre.

H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk